Ο πρόεδρος της Συνόδου των Πρυτάνεων, πρύτανης του πανεπιστημίου Κρήτης καθηγητής Οδυσσέας Ζώρας, σε μια αποκαλυπτική συνέντευξη στη «ΜτΚ» μιλάει για τις συνενώσεις των πανεπιστημίων με τα ΤΕΙ, κάνοντας λόγο για «αλλοίωση του εκπαιδευτικού χάρτη της χώρας» αλλά και για «ονομαστικές αναβαθμίσεις που δεν ανταποκρίνονται στην ουσία και την πραγματικότητα».
Αναφερόμενος στα μεγάλα προβλήματα των πανεπιστημίων, τονίζει την υποστελέχωση, την παραβατικότητα και τη δυσκολία διαχείρισης των κονδυλίων, εντοπίζοντας την «ισχυρή υπουργοκεντροποίηση» των ιδρυμάτων, πίσω από την «ομογενοποίησή τους» όπως χαρακτηριστικά λέει. Χαρακτηρίζει το πόρισμα Παρασκευόπουλου «ευχολόγιο» που δεν δίνει λύσεις, και μιλάει για την ατζέντα της διεθνοποίησης των ελληνικών πανεπιστημίων.
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα πανεπιστήμια; Πρόσφατα θέσατε στον υπουργό Παιδείας το θέμα της υποστελέχωσής τους.
H υποστελέχωση είναι σημαντική και τη χειροτέρευσε ο αυξημένος αριθμός εισακτέων. Δηλαδή, από τη μια πλευρά είχαμε υποστελέχωση και από την άλλη πλευρά είχαμε αύξηση των αριθμών των εισακτέων. Αυτή η σχέση αν ερμηνευτεί είναι κακής ποιότητας εκπαίδευση. Όταν έρχονται οι αξιολογητές του εξωτερικού και θέλουν να δουν την ποιότητα εκπαίδευσης δεν μπαίνουν στο αμφιθέατρο να δουν τι μάθημα γίνεται, αλλά ποια είναι η σχέση διδασκόντων και διδασκομένων.
Ο μέσος όρος της Ευρώπης είναι 7 με 8 διδάσκοντες προς διδασκομένους και στη χώρα μας ξεπερνάει τους 35 κατά περίπτωση. Επιπλέον, υπάρχει πρόβλημα παραβατικότητας και ανομίας, ενώ υπάρχει δυσκολία στη διαχείριση των κονδυλίων έρευνας, που είναι ο κατεξοχήν οικονομικός πυλώνας που συντήρησε τα περισσότερα τουλάχιστον πανεπιστήμια στη διάρκεια της κρίσης. Παράλληλα, κατά τη γνώμη μου ένα θέμα αποτελεί η παντελής ανυπαρξία αυτοτέλειας και αυτοδυναμίας των πανεπιστημίων, με όλα τα πανεπιστήμια να εμφανίζουν μια ομογενοποίηση εντυπωσιακή. Τα πανεπιστήμια είναι ακαδημαϊκά ιδρύματα που θα έπρεπε να έχουν προγράμματα σπουδών κατά τις δικές τους εκτιμήσεις και κατά τα αντικείμενά τους. Έχουμε λοιπόν μια ισχυρή θα έλεγα υπουργοκεντροποίηση, όπου κάθε υπουργός επιβάλλει τη δική του γραμμή και τα πανεπιστήμια ασφυκτιούν κάτω από αυτή την τακτική και πρακτική.
Η παραβατικότητα είναι ένα μεγάλο ζήτημα που ταλαιπωρεί πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα. Η Σύνοδος των Πρυτάνεων έχει ζητήσει τη συνδρομή της πολιτείας, θα προχωρήσετε σε κάποιες συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση του προβλήματος; Επιπλέον, υπάρχει το πόρισμα της επιτροπής Παρασκευόπουλου.
Ο πρύτανης δεν είναι εισαγγελέας, ούτε δικαστής, ούτε αστυνόμος. Αν υπάρχει μια παραβατική ενέργεια στο πανεπιστήμιο, μια ανομία, πρέπει ο εισαγγελέας να παρέμβει αυτεπαγγέλτως, δεν χρειάζεται να τον καλέσει ο πρύτανης. Εγώ θεωρώ ότι η πρόταση της επιτροπής Παρασκευόπουλου είναι εξαιρετικά αναποτελεσματική, ένα ευχολόγιο ήταν. Δεν θέλουμε ευχολόγιο για να λυθούν αυτά τα προβλήματα. Τα πανεπιστήμια υποφέρουν από αυτό το θέμα και εσείς στη Θεσσαλονίκη το ξέρετε καλύτερα απ’ όλους. Οι πρωτοβουλίες που μπορούμε να πάρουμε εμείς, παραμένουν στις προτάσεις, στις υποδείξεις, αν αυτές δεν υιοθετηθούν από τα αρμόδια όργανα τι πρωτοβουλίες να πάρουμε;
Ποια είναι η θέση της Συνόδου για τις συνενώσεις των πανεπιστημίων με τα ΤΕΙ; Υπάρχουν κίνδυνοι που θα πρέπει να αποφευχθούν με την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού χάρτη της χώρας;
Εκφράζοντας την προσωπική μου άποψη, θα έλεγα ότι παρατηρείται μια αλλοίωση του εκπαιδευτικού χάρτη της χώρας η οποία γίνεται μέσα σε μια εβδομάδα. Αν οποιοσδήποτε από τους αναγνώστες σας πιστεύει ότι αυτή η αλλοίωση που έχει χρονικό ορίζοντα μιας εβδομάδας -ή δύο, τριών μηνών ή ενός έτους- μπορεί να έχει ακαδημαϊκά εχέγγυα και ακαδημαϊκά απαιτούμενα, να μας το πει, εγώ δεν το πιστεύω. Αυτές οι μεταρρυθμίσεις θέλουν έναν προγραμματισμό, θέλουν μια στρατηγική, ένα πρόγραμμα και εν συνεχεία θα συζητήσουμε την ένταξη και κατά πόσο ένα ίδρυμα είναι έτοιμο να ενταχθεί σε ένα άλλο πανεπιστήμιο. Αυτές οι ονομαστικές αναβαθμίσεις δεν ανταποκρίνονται στην ουσία και την πραγματικότητα, αυτό είναι αλήθεια, το ξέρουμε όλοι. Επιχειρείται μια ονομαστική αναβάθμιση μέσα σε μικρότατο χρονικό διάστημα, το οποίο σ' εμένα τουλάχιστον αφήνει την υποψία ότι πρόκειται για κίνηση εκλογοθηρικών διεκδικήσεων παρά ακαδημαϊκών απαιτουμένων, εμένα αυτή την εντύπωση μου δίνει.
Ένα άλλο θέμα είναι η κατάργηση των ΤΕΙ, τα οποία είχαν απόλυτη επιτυχία σε ένα χώρο εφαρμοσμένης επιστήμης και τεχνολογίας. Αυτό καταργείται, μένει ένα κενό εκεί και δεν ξέρω αν τα διετή προγράμματα σπουδών μπορούν να καλύψουν αυτό το κενό, και βέβαια θέλω να πω ότι η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα από επιστήμονες, έχει πρόβλημα από τεχνικούς, αυτό είναι το πρόβλημα της χώρας. Ότι υπάρχουν ΤΕΙ τα οποία έχουν πολύ καλές επιδόσεις είναι βέβαιο, αλλά αυτό πρέπει να το δούμε, να γίνει προγραμματισμένα. Ένα άλλο θέμα που εμένα με βρίσκει αντίθετο, είναι οι κλειστές διαδικασίες εξελίξεις συναδέλφων από ΤΕΙ ώστε να γίνουν καθηγητές στο πανεπιστήμιο. Σε μια εποχή όπου τουλάχιστον 500 χιλιάδες μυαλά βρίσκονται στο εξωτερικό, το να προχωράμε σε καθηγητικές εξελίξεις με κλειστές διαδικασίες, είναι αμαρτία τουλάχιστον, κρίμα για αυτά τα παιδιά.
Έχετε ζητήσει από τον υπουργό τη συμμετοχή της Επιτροπής της Συνόδου στη διαβούλευση για το νέο σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ποια είναι εκείνα τα σημεία στα οποία πιστεύετε ότι πρέπει να σταθεί το υπουργείο;
Εμείς θα το βάλουμε ως θέμα στην επόμενη Σύνοδο των Πρυτάνεων που είναι 15-16 Μαρτίου στην Κρήτη, όμως πιστεύω ότι πρόθεση του υπουργείου είναι να μη μείνει κανένας εκτός πανεπιστημίου. Αυτό είναι ένα λάθος το οποίο ανακυκλώνεται, αν μπουν όλοι στο πανεπιστήμιο και καταργηθούν και τα ΤΕΙ έχουμε μεγάλο πρόβλημα στην εκπαίδευση της χώρας και αυτό θα φανεί πολύ σύντομα. Μέχρι στιγμής -και εμείς θα το θίξουμε στην επόμενη Σύνοδο- δεν έχω την αίσθηση ότι έχει ερωτηθεί η γνώμη της Συνόδου των Πρυτάνεων για τα ζητήματα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Η Σύνοδος έχει πολύ υψηλά στην ατζέντα την περαιτέρω διεθνοποίηση των ελληνικών πανεπιστημίων και τα εξ αποστάσεως προγράμματα, χωρίς τη συνεργασία με το Διεθνές Πανεπιστήμιο και το ΕΑΠ αντίστοιχα. Πόσο κοντά είμαστε στο να δούμε να υλοποιούνται τα δυο αυτά ζητούμενά σας και τι θα σημαίνει η υλοποίησή τους;
Εδώ θέτετε ένα σημαντικό θέμα που είναι η διεθνοποίηση των πανεπιστημίων -και είναι ένα δύσκολο θέμα, καθώς η διεθνοποίηση δεν επιτυγχάνεται με διατάξεις και νομοσχέδια. Η διεθνοποίηση απαιτεί υψηλής ποιότητας έρευνα και εκπαίδευση, που είναι οι δυο βασικοί πυλώνες ενός ακαδημαϊκού ιδρύματος, και νομίζω ότι στην εποχή μας πρέπει να προστεθούν άλλοι δυο πυλώνες, που είναι η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα. Έχω τη γνώμη ότι σε μια Ευρώπη που περνάει κρίση, η επιστήμη και η εκπαίδευση -κυρίως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση- αποτελεί την πιο ισχυρή συγκολλητική ουσία μεταξύ των χωρών-μελών.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 10 Φεβρουαρίου 2019