ΑΠΟΨΕΙΣ

Μια από τις πιο αστείες και χαρούμενες αναμνήσεις των παιδικών μου χρόνων στην Αρετσού ήταν όταν ο πατέρας μου έφερνε κουβάδες με «ιταλούς» που, ζωντανοί και αμυνόμενοι, έτρεχαν σε όλη την αυλή, προσπαθώντας να κρυφτούν στα παρτέρια με τις τριανταφυλλιές και στον μπαξέ με τις αγκινάρες.

Οι «ιταλοί» ήταν μεγάλα μπλε καβούρια που, για πολλά χρόνια, τις δεκαετίες του ‘50 και του ‘60, κυριαρχούσαν στις ακτές της Πιερίας, δημιουργώντας προβλήματα στην αλιεία της περιοχής, αλλά, σε εμάς προσέφεραν ένα αξέχαστο παιχνίδι φόβου και χαράς.

Κανείς δεν γνωρίζει την καταγωγή της κοινής τους ονοματοδοσίας, αλλά, όπως αργότερα έμαθα, θεωρούνται είδος που εισέβαλε στην επιχώρια ιχθυοπανίδα ακολουθώντας καράβια που διέπλεαν τα νερά μας προερχόμενα από τον Ατλαντικό. Οι εικόνες αυτών των δεινών κολυμβητών και γενναίων μαχητών και εκτός νερού, παραμένουν πάντα συνδυασμένες με την απίθανη γεύση της ψίχας τους. Χρόνια αργότερα αναζητούσα «ιταλούς» αλλά όλοι έλεγαν ότι όπως ήρθαν, έτσι και εξαφανίστηκαν από τον Θερμαϊκό.

Την τελευταία δεκαετία έχουν επανέλθει σε μεγάλους πληθυσμούς, προκαλώντας ζημιές στην τοπική αλιεία και τις μυδοκαλλιέργειες. Άλλοι τα θεωρούν καταστροφείς της τοπικής οικονομίας και άλλοι ευκαιρία μιας ακόμα δραστηριότητας, καθώς, στο εξωτερικό, τελευταία και εδώ, γίνονται ανάρπαστα για τη γεύση και τη θρεπτική τους αξία.

Τα παλιά εκείνα λοιπόν χρόνια οι δικοί μας μιλούσαν για τα ενδιαιτήματα των καβουριών, όπως και των ψαριών (τα νοστιμότερα της χώρας γιατί εκβάλλουν οι ποταμοί), παραθέτοντας μια σειρά από τοπωνύμια, τόσο γνώριμα στα αυτιά μας που ήταν σα να μιλούσαμε για τις κοντινές μας γειτονιές.

Μαθαίναμε για την Παλιομάνα, το Καζίκι και την Καβούρα από τις καθημερινές διηγήσεις και θεωρούσαμε όλον τον κόλπο, ανατολικά και δυτικά, οικείο.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η αστική και βιομηχανική ανάπτυξη συνοδεύτηκε με την υποβάθμιση ολόκληρων περιοχών και η δυτική πλευρά της πόλης μαζί με την αντίστοιχη του κόλπου, εξελίχθηκε σε μια επικίνδυνη «west side story», που χαρακτηρίζονταν από ρύπανση και παράξενη γεωμορφολογία, καθόλου ελκυστική για τις εξορμήσεις μας.

Εξαίρεση το «Μπαγκλαντές» και «το νησί της Αφροδίτης», οι ταβέρνες παράγκες δίπλα στα αναχώματα, που ανακάλυψαν κάποιοι από την πνευματική πρωτοπορία της εποχής (ακολουθούμενοι από τις δικές μας φοιτητοπαρέες) συστήνοντάς μας – σημειακά – τα παράξενα αυτά μέρη.

Ωστόσο, ολόκληρη η Θεσσαλονίκη είχε προ πολλού στρέψει την πλάτη της στον Θερμαϊκό. Δεν ήταν και δύσκολο να εγκαταλείψουμε τη δυτική ακτή, όταν ήδη είχαμε μετατρέψει ολόκληρο τον κόλπο σε μια λίμνη χωρίς πανιά. Ξεφύλλιζα τις προάλλες κάποια βιβλία σχετικά με την εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας της προσφυγιάς που μετά το 22 εγκαταστάθηκε στους παραθαλάσσιους οικισμούς, μεταφέροντας εμπειρίες και τεχνικές της αλιείας της «παλιάς πατρίδας», όπως οι ίδιοι έλεγαν, και έβλεπα φωτογραφίες με καΐκια που έκαναν διαδρομές αναψυχής στον Θερμαϊκό, τη θάλασσά που έζησε γενιές και προσδιόρισε την ίδια την ταυτότητα της πόλης. Άλλωστε είναι γνωστά τα καραβάκια που συνέδεαν με σταθερά δρομολόγια το κέντρο της πόλης με τις ακτές της Καλαμαριάς και της Αγίας Τριάδας.

Την τελευταία εικοσαετία μόνον ατελέσφορη φλυαρία έχουμε προσθέσει για την περίφημη θαλάσσια συγκοινωνία, που η πόλη στάθηκε αδύναμη να υλοποιήσει. Για να κάνουμε τις συγκρίσεις λοιπόν, οι δυνατότητες χρηματοδοτήσεων της Εσπερίας δεν στάθηκαν ικανές να επαναδημιουργήσουν το αυτονόητο, που δεκαετίες πριν οι πρόσφυγες από μόνοι τους κατάφεραν. Την εξοικείωση της πόλης με τον Θερμαϊκό. Και μάλλον το ίδιο αμήχανοι και με βραδείς ρυθμούς συνεχίζουμε σε ό,τι οι διεθνείς συνθήκες προστασίας των υγροτόπων επιβάλλουν για την περιοχή. Τη φροντίδα και την ανάδειξη της λιμνοθάλασσας και των εκβολών των ποταμών μας.

ΜΙΑ ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΔΕΛΤΑ (μνήμη Δημήτρη Παπάζογλου)

Είχα να επισκεφθώ αρκετά χρόνια κάποιες από τις περιοχές της προστατευόμενης περιοχής του «Φορέα Διαχείρισης Θερμαϊκού κόλπου». Την περασμένη βδομάδα αποφασίσαμε να περιηγηθούμε δύο από τις διαδρομές που προτείνει στην ηλεκτρονική σελίδα ο επίσημος οργανισμός προστασίας και ανάδειξης της περιοχής.

Περάσαμε από την Χαλάστρα, τα Νέα Μάλγαρα, διασχίσαμε ορυζώνες, φθάσαμε στις οργανωμένες περιοχές των μυδοκαλλιεργητών στον Λουδία, επισκεφθήκαμε το παρατηρητήριο πουλιών στο δέλτα του Αξιού, προσανατολιζόμενοι κατά βάση από τα gps των αυτοκινήτων μας. Σήμανση ελλιπής, σχεδόν ανύπαρκτη, ελάχιστη ανθρώπινη παρουσία, σε τοπία εξαιρετικού ενδιαφέροντος.

Θα μου πείτε είναι και ο κορονοϊός!

Μα ίσα ίσα, εξαιτίας αυτού η περιοχή θα έπρεπε να έχει πολλούς επισκέπτες! Γνωρίζω και δεν υποτιμώ τη δουλειά που κατά καιρούς έχει γίνει από τους συμμετέχοντες στους Φορείς Διαχείρισης. Όπως γνωρίζω τις τοπικές διαφορές σχετικά με τις χρήσεις γης και την απίθανη καθυστέρηση στην έκδοση σχετικών κανονιστικών αποφάσεων από την Πολιτεία.

Οι δεκαετίες ωστόσο έχουν παρέλθει, χρήματα εισρέουν στα υπουργεία όπως και σε άλλους οργανισμούς που ενισχύονται για την περιβόητη «ευαισθητοποίηση» των κατοίκων αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι αυτά που θα έπρεπε.

Καθυστέρηση στις πολιτικές αποφάσεις αλλά και στο συντονισμό των διαφορετικών τοπικών συμφερόντων. Ένα ατελέσφορο πινγκ πονγκ ανάμεσα στις απόλυτες απαγορεύσεις που εναντιώνουν τους περιοίκους και τις κρυφές υπαναχωρήσεις της Πολιτείας που εξαγριώνουν τους επιστήμονες και τους οικολόγους. Μας πήρε η νύχτα και το τοπίο άρχισε λίγο να αγριεύει, κάνοντας απαγορευτική μια επιχείρηση στην τρίτη διαδρομή, που άλλωστε ούτε γνωρίζαμε πώς να προσεγγίσουμε, ούτε είχαμε ασφαλείς πληροφορίες για την προσβασιμότητά της.

Συμφωνήσαμε σε μιαν επόμενη εξόρμηση για να διατρέξουμε τις διαδρομές μέχρι τη Νέα Αγαθούπολη, την Μεθώνη και τις Αλυκές Κίτρους.

Στην επιστροφή περάσαμε μέσα από τις τοπικές κωμοπόλεις όπου οι κάτοικοι στις καφετερίες συνωστίζονται, μάλλον εκτιμώντας αυτό το υπέροχο μέρος με τις εκβολές των ποταμών σαν βάρος και όχι σαν δώρο. Κοίταζα στον χάρτη τον Θερμαϊκό, τις δαντέλες του, το σημείο που φέρνει τόσο κοντά το Καλοχώρι με το Αγγελοχώρι και θυμήθηκα τα σχέδια ζεύξης του κόλπου. Ένα έργο που μοιάζει φαραωνικό, όχι γιατί στην πραγματικότητα είναι, αλλά γιατί είναι τραγικά αστείο σε μια πόλη που δεν μπορεί να βρει λεωφορεία για την Ευαγγελίστρια να ονειρεύεσαι μεγάλες γέφυρες. Έβλεπα τον χάρτη συνειδητοποιώντας ότι ζούμε σε μια περιοχή που συγκεντρώνει μοναδικούς στον κόσμο ιστορικούς τόπους και φυσικές διαμορφώσεις.

Μια ανάσα οι αρχαιολογικοί χώροι της Μακεδονίας, μπροστά μια ατελείωτη θάλασσα που, ίσως, τα νερά της να μην είναι «σαν της Χαλκιδικής δεν έχει», αλλά η ασταμάτητη ακτογραμμή που φθάνει μέχρι το Πήλιο, είναι σπάνια. Και πίσω μας ο Όλυμπος! Για όλους εμάς ωστόσο παραμένει η άγνωστη δυτική μας πλευρά.

Πλησιάζαμε την Θεσσαλονίκη και σχεδιάζαμε μια γενναία εξόρμηση την επόμενη φορά. Γενναία λόγω της αποφασιστικότητάς μας να συνοδευτεί με τσιπουροποσία στην Μεθώνη.

Γύρισα και την επόμενη μέρα έμαθα για την έξοδο σε μιαν άλλη χώρα του Δημήτρη Παπάζογλου, του πολύτιμου φίλου μας, ενός ωραίου ανθρώπου που άφησε ισχυρό αποτύπωμα στην μεταπολιτευτική ιστορία της Θεσσαλονίκης.

Δεν ξέρω εάν πρόκειται για τη χώρα του τίποτα ή του αιώνιου αλλά, πιστεύω ότι, όπου και να βρίσκεται, το βλέμμα του θα είναι κάπου εκεί στις εκβολές του Αλιάκμονα που μεγάλωσε και στα όνειρά του να βρει αυτός ο τόπος τον δρόμο που του αξίζει.

* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 30.05.2021