Ήταν τέλος Φεβρουαρίου του 2020, μεσημεριανές ώρες, όταν στη Θεσσαλονίκη σήμανε συναγερμός, καθώς εντοπίστηκε το πρώτο κρούσμα του «άγνωστου» σε όλο τον κόσμο τότε, κορονοϊού στην Ελλάδα. Ένα χρόνο σχεδόν μετά, το μεσημέρι της περασμένης Κυριακής 31 Ιανουαρίου 2021, πάλι μεσημεριανές ώρες σήμανε εκ νέου συναγερμός στην πόλη, καθώς ανιχνεύτηκε το πρώτο κρούσμα με την νοτιοαφρικανική μετάλλαξη στη χώρα.
Το γεγονός δε ότι η σχετική σύσκεψη παρουσία του υφυπουργού Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων, Νίκου Χαρδαλιά και του προέδρου του ΕΟΔΥ Παναγιώτη Αρκουμανέα πραγματοποιήθηκε σε χώρο της Ιεράς Μητρόπολης Νεαπόλεως Σταυρουπόλεως, με το σημείο συνάντησης των εμπλεκομένων να παραμένει αρχικά μυστικό, δημιουργούσε μεγαλύτερα ερωτηματικά στους πολίτες και νέο «πονοκέφαλο» στους ειδικούς. Μέσα σε μόλις πέντε ημέρες ο κ. Χαρδαλιάς αναγκάστηκε να έρθει μάλιστα στη Θεσσαλονίκη για δεύτερη φορά, δημιουργώντας την αίσθηση πως η διευρυμένη σύσκεψη στην οποία συμμετείχε και ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης θα είχε ως αποτέλεσμα νέα μέτρα. Τελικά, αν και στην πόλη τις τελευταίες ημέρες τα κρούσματα αυξάνονται, κάτι άλλωστε που διαπιστώνεται και από το ιικό φορτίο στα λύματα που μελετά το ΑΠΘ, η Θεσσαλονίκη εισήλθε σε καθεστώς «αυξημένης επιτήρησης», χωρίς να ανακοινωθεί από τους κήπους της Βίλας Αλλατίνι αυστηροποίηση των μέτρων παρά μόνο αυστηρή τήρηση των υπαρχόντων μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Αυτά μέχρι το μεσημέρι, γιατί αργά το απόγευμα οι ειδικοί φέρονται να ζήτησαν την υπαγωγή της Θεσσαλονίκης στις «κόκκινες περιοχές», κάτι που πρακτικά σημαίνει νέα μέτρα, όπως ανακοινώθηκε και παρά τις «καθησυχαστικές» δηλώσεις των κ.κ. Χαρδαλιά και Χρυσοχοΐδη. Την ίδια ώρα αγωνία προκαλούν οι μεταλλάξεις του ιού, με τους επιστήμονες να σημειώνουν πως εάν δεν αυξηθούν οι ρυθμοί των εμβολιασμών τότε το βρετανικό μεταλλαγμένο στέλεχος αναμένεται να επικρατήσει στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο Μητροπολίτης Νεαπόλεως Σταυρουπόλεως κκ. Βαρνάβας ο 36χρονος διάκονος και στενός του συνεργάτης που εντοπίστηκε θετικός στην νοτιοαφρικανική μετάλλαξη είχε τεθεί σε καραντίνα, ενώ είχε νοσήσει από κορονοϊό πριν δυο μήνες. Εξαρχής ξεκαθαρίστηκε πως δεν πρόκειται για ενδοεκκλησιαστική μόλυνση, ακολούθησαν τεστ από κλιμάκια του ΕΟΔΥ στην συγκεκριμένη περιοχή της δυτικής Θεσσαλονίκης και όπως έγινε γνωστό δεν ανιχνεύθηκε αντίστοιχη μόλυνση.
Προβληματίζει η αύξηση των κρουσμάτων
Το τρίτο κύμα στην Ελλάδα ήρθε στις 25 Ιανουαρίου, οπότε και ξεκίνησε να σημειώνεται αύξηση των κρουσμάτων, υποστηρίζει στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου Αθανάσιος Εξαδάκτυλος. «Ξεκίνησε όταν είδαμε σταθερά ανοδική τάση» λέει. «Θα πρέπει να θεωρήσουμε πως το επόμενο διάστημα θα κυριαρχεί το βρετανικό στέλεχος παντού, διότι είναι 50% πιο μεταδοτικό από το άλλο στέλεχος» εξηγεί ο κ. Εξαδάκτυλος. «Εκείνο που θα έχουμε στην Ελλάδα σε σύντομο χρονικό διάστημα είναι κυριαρχία του ισχυρότερου στελέχους, του ταχύτερα μεταδιδόμενου. Αυτό σημαίνει ότι και οι αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται ταχύτερα».
«Το τρίτο κύμα έρχεται μέσω των μεταλλάξεων» σημειώνει. «Οι μεταλλάξεις δεν επηρεάζουν τους εμβολιασμούς. Το εμβόλιο τις καλύπτει. Εκείνο όμως που πρέπει να γίνει την ώρα που παρατηρούνται μεταλλάξεις είναι να επιτυχυνθεί η διαδικασία του εμβολιασμού» λέει ο κ. Εξαδάκτυλος. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου η αύξηση των κρουσμάτων που σημειώνεται οφείλεται στο άνοιγμα σχολείων και καταστημάτων.
Σύμφωνα με πληροφορίες οι μεταλλάξεις και κυρίως η βρετανική προβληματίζουν ιδιαίτερα τους ειδικούς. Όπως υποστηρίζει η Άννα Παπά-Κονιδάρη, καθηγήτρια Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ και προϊσταμένη του Β’ Εργαστηρίου Μικροβιολογίας, που συμμετέχει στην Επιτροπή των Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας που εισηγείται στην κυβέρνηση τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, πλέον η βρετανική μετάλλαξη συναντάται πολύ συχνά. «Η βρετανική μετάλλαξη θα επικρατήσει» λέει η κ. Παπά. Το εργαστήριο της κ. Παπά είναι ένα από τα δύο στη χώρα που αναλύουν δείγματα όπου εντοπίζεται μεταλλαγμένο στέλεχος του κορονοϊού. Το δεύτερο είναι το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ).
Στη συνέχεια τα αποτελέσματα των αναλύσεων αποστέλλονται στον ΕΟΔΥ, προκειμένου να γίνει η χαρτογράφηση. «Η βρετανική μετάλλαξη δεν είναι τη δεδομένη στιγμή η επικρατέστερη, αλλά βαίνει προς αυτό το στάδιο. Αν κρίνει κανείς ό,τι συνέβη στη Μεγάλη Βρετανία καταλαβαίνουμε ότι το μεταλλαγμένο αυτό στέλεχος διασπείρεται πολύ πιο γρήγορα και ευκολότερα» λέει. «Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές μεταλλάξεις, αλλά αυτό δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Είναι κάτι απόλυτα φυσιολογικό για τους ιούς. Εμάς μας ενδιαφέρουν αυτά τα τρία είδη μετάλλαξης: βρετανική, νοτιοαφρικανική και βραζιλιάνικη. Αυτά τα στελέχη έχουν μετάλλαξη στο σημείο της ακίδας, που προσδένεται ο ιός με τα κύτταρα του ανθρώπου. Όταν ταιριάζουν αυτά τότε γίνεται ευκολότερα η μόλυνση του ανθρώπου. Αν η μετάλλαξη δεν είναι στην ακίδα, ίσως δεν υπάρχει ενδιαφέρον» λέει. Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία της ανάλυσης εξηγεί: «Έρχονται τα δείγματα, βρίσκουμε τα θετικά και στη συνέχεια τηρώντας συγκεκριμένα πρωτόκολλα εντοπίζουμε εάν υπάρχουν μεταλλαγμένα στελέχη. Τα αποτελέσματα αποστέλλονται στον ΕΟΔΥ» λέει η κ. Παπά. Η ίδια επίσης, δεν αποκλείει η αύξηση των κρουσμάτων που καταγράφεται να είναι η αρχή του τρίτου κύματος.
«Η βρετανική μετάλλαξη θα καθοδηγήσει την εξέλιξη»
Όπως υποστηρίζει ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, Καθηγητής Περιβαλλοντικής και Υγειονομικής Μηχανικής ΑΠΘ, ο οποίος έχει αναπτύξει προγνωστικό μοντέλο που «βλέπει» τον αριθμό των κρουσμάτων σε βάθος χρόνου από τις 17 Φεβρουαρίου αναμένεται να υπάρξει αλλαγή στην τροχιά της καμπύλης της πανδημίας, κάτι που θα οφείλεται στη βρετανική μετάλλαξη. «Αυτό το στέλεχος θα καθοδηγεί την εξέλιξη της πανδημίας» ισχυρίζεται ο κ. Σαρηγιάννης. Ο ίδιος μάλιστα τοποθετεί την έναρξη του τρίτου κύματος στις 23 Ιανουαρίου, κάτι που όπως λέει, φαινόταν εδώ και καιρό στο μοντέλο του. Ο κ. Σαρηγιάννης και η ομάδα του μάλιστα τις τελευταίες ημέρες «τρέχουν» δύο μοντέλα: το ένα με το κλασικό στέλεχος και τη βρετανική μετάλλαξη και το δεύτερο με τη νοτιοαφρικανική μετάλλαξη. «Σε βάθος χρόνο θα υπερισχύσει το νοτιοαφρικανικό στέλεχος έναντι του βρετανικού, ενώ τις επόμενες ημέρες θα δούμε να επικρατεί το στέλεχος με τη βρετανική μετάλλαξη έναντι του κλασικού στελέχους» σημειώνει ο κ. Σαρηγιάννης. «Είναι σημαντικό να αυξήσουμε τον αριθμό των τεστ ανίχνευσης και να έχουμε καλύτερη εικόνα των μεταλλάξεων» τονίζει ο καθηγητής του ΑΠΘ. «Αυτό που χαρακτηρίζει ένα κύμα είναι ότι η επιτάχυνση δηλαδή η κλίση της ταχύτητας που έχει με το χρόνο, μεγαλώνει» εξηγεί ο κ. Σαρηγιάννης «βλέποντας» έκρηξη κρουσμάτων (περίπου 1450) στα τέλη Φεβρουαρίου. «Μετά το Φεβρουάριο η περίοδος θα είναι καλύτερη κλιματολογικά, γι’ αυτό η κλίση της καμπύλης δεν θα είναι όμοια με εκείνη του Νοεμβρίου. Θα βλέπουμε μία αργή αύξηση κρουσμάτων» εξηγεί ο καθηγητής του ΑΠΘ.
Από την πλευρά του, ο Σωτήρης Τσιόδρας από το βήμα της Βουλής προειδοποίησε ότι αν επικρατήσει το μεταλλαγμένο στέλεχος του κορονοϊού μπορεί προκύψουν προβλήματα μέχρι τις αρχές Μαρτίου. «Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν έχουμε τελειώσει με τον ιό, είναι εδώ και θα μας ταλαιπωρήσει και θα μας πιέσει ακόμη», ανέφερε ο καθηγητής, εκτιμώντας πως τελικά θα επικρατήσουν οι μεταλλάξεις. «Εκτιμούμε ότι τα νέα κρούσματα θα είναι 7.000 με 8.000 την εβδομάδα», είπε χαρακτηριστικά. Σχετικά με την κατάσταση στην Αχαΐα εξέφρασε μεγάλη ανησυχία ενώ το ίδιο έπραξε αναφορικά με το Λασίθι. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον ίδιο, αυτή τη στιγμή υπάρχουν στην Αττική 4.000 ενεργά κρούσματα, κάτι που είναι παρά πολύ ανησυχητικό τη στιγμή που η σχετική καμπύλη, όπως την παρουσίασε, εμφανίζει κατακόρυφη αύξηση. Για παράδειγμα στο βόρειο τομέα παρουσιάζεται 81% αύξηση, στη δυτική Αττική 123% αύξηση, ενώ η μέση ηλικία των κρουσμάτων είναι άνω των 40 ετών. Εξού κιόλας υπογράμμισε ότι η μέση ηλικία παρακολουθούμε κάθε εβδομάδα πως αυξάνει.
«Καμπανάκι» και από τα λύματα
Έντονα αυξητική τάση παρουσιάζει το ιικό φορτίο των λυμάτων της Θεσσαλονίκης στις τελευταίες μετρήσεις, στην έρευνα που διεξάγει διεπιστημονική ομάδα του ΑΠΘ σε συνεργασία με την ΕΥΑΘ. Έπειτα από χρονική περίοδο περίπου ενός μήνα, όπου η συγκέντρωση του SARS-CoV-2 στα αστικά υγρά απόβλητα ανιχνευόταν σε σταθερά χαμηλά επίπεδα, με μικρές αυξομειώσεις μεταξύ των μετρήσεων, οι αναλύσεις μετά τον περιβαλλοντικό εξορθολογισμό των αποτελεσμάτων από τις δύο τελευταίες δειγματοληψίες δείχνουν σημαντική αύξηση. Σύμφωνα με τον πρύτανη του ΑΠΘ, Νίκο Παπαϊωάννου συγκρίνοντας τη μέση τιμή συνολικά οκτώ μετρήσεων, από τις 11 έως τις 27 Ιανουαρίου, με την τιμή από τις δύο τελευταίες μετρήσεις της 29ης Ιανουαρίου και 1ης Φεβρουαρίου, η αύξηση που παρατηρείται στο ιικό φορτίο των λυμάτων είναι της τάξης του 50%. «Η εικόνα που παρουσιάζει η πόλη, τουλάχιστον από τις μετρήσεις μας είναι παρόμοια με εκείνη της 10ης Οκτωβρίου. Χρειάζεται υπευθυνότητα και κανένας εφησυχασμός» σχολιάζει στη «ΜτΚ» ο κ. Παπαϊωάννου και συμπληρώνει: «Τότε δεν δείξαμε υπευθυνότητα, και είδαμε τα αποτελέσματα. Τώρα έχουμε την εμπειρία, ας δείξουμε λοιπόν υπευθυνότητα».
Στη ΔΕΘ για εμβόλιο
Στα μέσα Φεβρουαρίου αναμένεται να είναι έτοιμα τα περίπτερα 13 και 15 της ΔΕΘ-Helexpo, όπου δημιουργείται ένα από τα δύο μεγαλύτερα εμβολιαστικά κέντρα της χώρας. Αυτές τις ημέρες οι εργασίες είναι πυρετώδεις προκειμένου οι χώροι να προετοιμαστούν για να υποδεχτούν πολίτες. Τους χώρους μάλιστα επισκέφτηκαν μετά την πρόσφατη σύσκεψη στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης και ο Νίκος Χαρδαλιάς. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι εμβολιαστικές γραμμές θα ξεπεράσουν τις 100, κάτι που πρακτικά σημαίνει 100 ταυτόχρονοι εμβολιασμοί, ήτοι πάνω από 6.000 εμβολιασμοί την ημέρα.
Το εμβολιαστικό κέντρο που θα λειτουργήσει τα δύο περίπτερα της ΔΕΘ θα στελεχωθεί με στρατιωτικούς γιατρούς με την ευθύνη της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της ΔΕΘ-Helexpo ΑΕ, Κυριάκο Ποζρικίδη η συνολική επιφάνεια που αναμένεται να προετοιμαστεί προς παράδοση είναι 10.000 τ.μ., ενώ η ακριβής ημερομηνία της έναρξης των εμβολιασμών δεν έχει καθοριστεί, καθώς όλα εξαρτώνται από το εμβολιαστικό πρόγραμμα που υλοποιείται σε όλη τη χώρα. «Κρίθηκε πως είναι κατάλληλο μέρος καθώς υπάρχει χώρος για στάθμευση των πολιτών και θα εξασφαλιστούν οι απαραίτητες αποστάσεις ώστε να μην υπάρξει συνωστισμός» εξηγεί στη «ΜτΚ» ο κ. Ποζρικίδης. Σύμφωνα με πληροφορίες η συζήτηση μεταξύ των στελεχών της διοίκησης ΔΕΘ-Helexpo με την Πολιτική Προστασία έγινε στις αρχές Ιανουαρίου, ενώ τα περίπτερα 13 και 15 αναμένεται να είναι διαθέσιμα μέχρι και τον Αύγουστο, καθώς μετά θα πρέπει να αποδεσμευτούν για την πραγματοποίηση της 86ης διοργάνωσης.
Την ίδια ώρα, οι ειδικοί προσπαθούν να απαντήσουν στο ερώτημα εάν και ποιο εμβόλιο από τα διαθέσιμα και αδειοδοτημένα προστατεύει τον πληθυσμό και σε τι βαθμό. Όπως αναφέρει στη «ΜτΚ» ο καθηγητής Φαρμακολογίας του Α’ Εργαστηρίου Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, Αντώνης Γούλας «μεταλλάξεις υπάρχουν πολλές και συνεχώς.
Το ιικό γονιδίωμα μεταλλάσσεται συνεχώς. Είναι φυσιολογικό αυτό. Είναι ένα μέρος του κύκλου της ζωής» εξηγεί. «Σε ό,τι αφορά την αντίδραση των εμβολίων στις μεταλλάξεις του κορονοϊού τα δεδομένα σε επίπεδο πληθυσμού που έχουμε είναι από δύο κλινικές μελέτες εμβολίων που δεν έχουν αδειοδοτηθεί ακόμα: το ένα είναι της Johnson & Johnson και το άλλο της Novavax. Ενώ έχουν δύο εντελώς διαφορετικούς μηχανισμούς εμφάνισαν χαμηλή αποτελεσματικότητα στη νότια αφρική. Από αυτό μπορεί να συνάγει κανείς ότι το νοτιοαφρικανικό στέλεχος είναι πιο ανθεκτικό από τα αλλά. Για τα εμβόλια που ήδη κυκλοφορούν δεν υπάρχουν πληροφορίες. Η Moderna για το βρετανικό στέλεχος διατείνεται πως δεν επηρεάζει την ικανότητα του εμβολίου να υπάγει σύνθεση αντισωμάτων που είναι εξουδετερωτικά για τον ιό. Για το νοτιοαφρικανικό στέλεχος έχει δηλωθεί πως πέφτει η ικανότητα εξουδετέρωσης άλλα όχι τόσο ώστε να προκαλείται ανησυχία. Η προσαρμογή εμβολίων όπως της Pfizer και της Moderna σε νέα στελέχη είναι πιο εύκολη διαδικασία. Το δυσκολότερο είναι η μαζική παραγωγή και η διανομή των εμβολίων» τονίζει ο κ. Γούλας. Για το ρωσικό εμβόλιο Sputnik V υποστηρίζει πως «σύμφωνα με τα δεδομένα που δημοσιεύτηκαν έχει υψηλή αποτελεσματικότητα ακόμα και μετά από μία δόση εμβολίου» καταλήγει ο καθηγητής του ΑΠΘ.
Στο 50% η συμμετοχή των υγειονομικών
Πως τη δεδομένη χρονική περίοδο δεν «υπάρχει πίεση στα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης» ισχυρίζεται στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ, Μιχάλης Γιαννάκος, ο οποίος πρόσφατα βρέθηκε στην πόλη. Αναφορικά με τους εμβολιασμούς των υγειονομικών ο ίδιος σημειώνει πως υπάρχει συμμετοχή στο 50%, δηλαδή περίπου 40.000 εργαζόμενοι στα δημόσια νοσοκομεία. «Υπάρχουν πλέον συνάδλεφοι που θέλουν να εμβολιαστούν και τους καλούν να εγγραφούν στην πλατφόρμα και να εμβολιαστούν με τον γενικό πληθυσμό. Η κυβέρνηση έλεγε ότι μέχρι τέλη Μαΐου θα είχαν εμβολιαστεί όλοι. Δεν ξέραμε ότι θα υπήρχε πρόβλημα με τα εμβόλια. Επίσης, πολλοί ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα νόσησαν, κάτι που σημαίνει ότι δεν μπορούσαν να εμβολιαστούν. Πηγαίνουν συνάδελφοι να εμβολιαστούν και δεν τους δέχονται. Ζητούμε μία δεύτερη ευκαιρία, θέλουμε να μας δοθεί η δυνατότητα» εξηγεί. Σύμφωνα με τον κ. Γιαννάκο στη Βόρεια Ελλάδα η συμμετοχή υγειονομικών στους εμβολιασμούς αγγίζει το 55%, στην Αττική 45%-50% και στη Δυτική Ελλάδα 45%.
Σημειώνεται πως μέχρι και την περασμένη Πέμπτη στη χώρα είχαν πραγματοποιηθεί περισσότεροι από 350.000 εμβολιασμοί. Ειδικότερα στην Μακεδονία και τη Θράκη σύμφωνα με πληροφορίες υπάρχει ικανοποίηση για τους εμβολιασμούς νοσοκομειακών, ενώ σε ό,τι αφορά τους εμβολιασμούς του γενικού πληθυσμού εκτιμάται πως υπάρχει υπερκάλυψη. «Δεν πηγαίνει καμία δόση χαμένη. Όταν ακυρώνεται ένα ραντεβού τότε ο εμβολιασμός πραγματοποιείται σε στελέχη του στρατού και της αστυνομίας» αναφέρει στέλεχος του υπουργείου Υγείας.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 7 Φεβρουαρίου 2021