Πολίτες της Θεσσαλονίκης (που θα επιλέγονται στοχευμένα ανάλογα με το πεδίο έρευνας) θα συμμετέχουν πλέον ενεργά στην ερευνητική διαδικασία, συμβάλλοντας στην εξέλιξη των τομέων που θα επιλέγονται να εξεταστούν, στο πλαίσιο του «Κόμβου Επιστήμης των Πολιτών» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος δημιουργήθηκε στο πλαίσιο συμμετοχής του ιδρύματος στο Ευρωπαϊκό Έργο Ιncentive. Είναι ένα έργο που εγκρίθηκε τον περασμένο Ιούνιο από τη Σύγκλητο και το ΑΠΘ είναι το πρώτο πανεπιστήμιο στη χώρα που δημιούργησε αυτόν τον Κόμβο. Το συγκεκριμένο έργο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βρίσκεται ήδη στα 2/3 της υλοποίησής του και θα ολοκληρωθεί σε λιγότερο από έναν χρόνο.
Αυτήν τη στιγμή τρέχουν τρία πιλοτικά προγράμματα: η εφαρμογή fact or fake που αφορά στην παραπληροφόρηση στα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα, η εφαρμογή που καταγράφει την ποιότητα του αέρα στις σχολικές αίθουσες και τέλος, η πιλοτική εφαρμογή για την κατάδυση αναψυχής που αφορά στην παρακολούθηση και προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Όπως εξήγησε στο makthes.gr o Ευστράτιος Στυλιανίδης, καθηγητής, αντιπρύτανης Έρευνας και Δία Βίου Εκπαίδευσης στο ΑΠΘ και επικεφαλής το «Κόμβου Επιστήμης των Πολιτών», οι πιλοτικές αυτές εφαρμογές έχουν ορίζοντα ολοκλήρωσης το τέλος Ιουνίου καθώς οι δύο εξ’ αυτών σχετίζονται και με τη λήξη της σχολικής χρονιάς. «Τα αποτελέσματα θα αξιοποιηθούν στη συνέχεια τόσο από εμάς τόσο και από τους φορείς από τους οποίους εμπλέκονται, όπως για παράδειγμα το Πειραματικό Σχολείο. Τα αποτελέσματα λοιπόν θα αξιοποιηθούν προς όφελος και πρόοδο της επιστήμης. Επιπλέον, ανάλογα με τα ζητήματα και τα αποτελέσματα, θα μπορούμε στη συνέχεια να προχωρήσουμε σε εισηγήσεις και προτάσεις σε κεντρικό επίπεδο», εξήγησε ο κ. Στυλιανίδης. Επεσήμανε ότι υπάρχει σχεδιασμός να διευρυνθούν οι τομείς έρευνας, με αντίστοιχη συμμετοχή των πολιτών. «Θα ακολουθήσει σύντομα μία ανοιχτή εκδήλωση όπου θα συμμετέχουν οργανισμοί εκτός του ΑΠΘ, ώστε να γίνουν δυνητικοί εταίροι». Ο ίδιος τόνισε πως η επιστήμη των πολιτών είναι πυλώνας της ανοιχτής επιστήμης για μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών σε δραστηριότητες επιστημονικής έρευνας.
Fact or fake
H Αθηνά Βακάλη, καθηγήτρια του τμήματος πληροφορικής στο ΑΠΘ και διευθύντρια του Εργαστηρίου Επιστήμης Δεδομένων και Ιστού, στο πλαίσιο της σημερινής παρουσίασης του Κόμβου σε μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, εξήγησε ότι η έρευνα που τρέχει αυτήν τη στιγμή εντάσσεται στον εντοπισμό φαινομένων που σχετίζονται με ψευδείς αναρτήσεις και ψεύτικους λογαριασμού χρηστών. Η ίδια κάνει λόγο για ένα δραματικό φαινόμενο που επηρεάζει τον δημόσιο διάλογο και την εμπιστοσύνη στα ψηφιακά μέσα. «Στόχος μας είναι να δείξουμε στους πολίτες τους αλγορίθμους με τους οποίους δουλεύουμε και να κατανοήσουν την αξία των δεδομένων και τη σπουδαιότητα φυσικά του να υπάρχει μεγάλη προσοχή στη χρήση των ψηφιακών μέσων», εξηγεί. Περιγράφει πως ήδη έχει αναπτυχθεί ένα λογισμικό που εντοπίζει στο twitter τους bot λογαριασμούς.
Σύμφωνα με την κ. Βακάλη ήδη υπάρχει συνεργασία με εκπαιδευτικούς της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που διδάσκουν πληροφορική καθώς «το θέμα έχει μεγάλη διάσταση στους εφήβους. Θα δείξουμε λοιπόν στους εκπαιδευτικούς τις μελέτες μας και τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε με σκοπό να μας δώσουν μία ανάδραση για πιθανά θέματα που τους απασχολούν έτσι ώστε τα δεδομένα που θα αναζητήσουμε να είναι στοχευμένα. Σκοπός είναι σταδιακά να εκπαιδευτούμε εμείς και οι πολίτες στο να συμμετέχουμε στη διαδικασία της έρευνας». Σύμφωνα με την κ. Βακάλη θα γίνει τον Μάρτιο μία ενημερωτική εκδήλωση με τη συμμετοχή σχολείων της Θεσσαλονίκης και μέχρι και τον Σεπτέμβριο θα διευρυνθεί η συνεργασία και με περισσότερα σχολεία. Περιγράφει πως το ζητούμενο είναι η ευαισθητοποίηση των πολιτών και η συνδημιουργία τρόπων αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης σε κοινωνικό και εκπαιδευτικό επίπεδο.
Η ποιότητα του αέρα στις σχολικές αίθουσες
Ο Κώστας Καρατζάς, καθηγητής του τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ είναι επικεφαλής της πιλοτικής δράσης που εστιάζει στην ποιότητα του αέρα στο εσωτερικό των σχολικών αιθουσών. «Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να δούμε την ποιότητα του αέρα που εισπνέουν τα παιδιά καθόλη τη διάρκεια της παραμονής τους στην αίθουσα», εξηγεί. Η εκκίνηση του προγράμματος έχει ήδη γίνει στο Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης όπου μέσω αισθητήρων αέρα χαμηλού κόστους γίνεται η σχετική καταγραφή δεδομένων. Στόχος είναι να οπτικοποιηθεί η ποιότητα του αέρα και να γίνει όπως εξήγησε ο κ. Καρατζάς το «αόρατο ορατό. Θα γίνεται ακτινογραφία της ποιότητας του αέρα ώστε να γίνει ανάλυση των δεδομένων και να καταλήξουμε σε συγκεκριμένες προτάσεις».
Εξήγησε πως όπως προέκυψε από μελέτες του παρελθόντος, συγκεκριμένες δραστηριότητες όπως το ομαδικό παιχνίδι, η συσσώρευση των παιδιών μέσα στην αίθουσα σε αδρανή θέση συνάδουν με τα μοτίβα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μέσα στην αίθουσα. Τονίζει πως αυτό που ενδιαφέρει πάρα πολύ τους εκπαιδευτικούς είναι οι βέλτιστες στρατηγικές αερισμού. «Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που έχουν προκύψει έως τώρα, το καλύτερο σχήμα είναι το ανοιχτό παράθυρο σε συνδυασμό με τον μηχανικό καθαριστή ατμόσφαιρας», περιγράφει. Τονίζει ωστόσο, ότι απατούνται περισσότερα δεδομένα τα οποία θα προκύψουν από τους αισθητήρες που εγκαταστάθηκαν από αυτήν την εβδομάδα στις αίθουσες του Πειραματικού Σχολείου. «Τα παιδιά θα μπορέσουν να βρουν το αποτύπωμά τους σε αυτήν τη χρονοσειρά και θα μπορέσουν τα ίδια να καταλήξουν σε συμπεράσματα ως προς το τι θα πρέπει να γίνει», συμπληρώνει ο κ. Καρατζάς.
Κατάδυση αναψυχής
Ο Αντώνης Μαζάρης, αναπληρωτής καθηγητής του ΑΠΘ στον τομέα οικολογίας του τμήματος Βιολογίας είναι επικεφαλής πιλοτικής εφαρμογής που εστιάζει στους αυτοδύτες και στον καταδυτικό τουρισμό. Στόχος είναι να ενταχθούν σε ένα πλαίσιο συλλογής πληροφορίας και ανάδειξης δράσεων προστασίας και αποκατάστασης της βιολογικής μας θαλάσσιας ποικιλότητας. «Βλέπουμε συνεχώς μειώσεις πληθυσμών, με την ένταξη ξενικών ειδών σε πολλά και διαφορετικά σημεία της χώρας μας. Θέλουμε να συστηματοποιήσουμε αυτή τη συλλογή δεδομένων ώστε με στοχευμένες πλέον δράσεις να επιτύχουμε τη διατήρηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Άλλωστε, η αναγκαιότητα αυτή προκύπτει από εθνικές και ευρωπαϊκές οδηγίες για την προστασία των υδάτων και της βιοποικιλότητας», εξήγησε ο κ. Μαζάρης. Σε αυτό το πλαίσιο ήδη έχουν αναπτυχθεί συνεργασίες μεταξύ άλλων, με καταδυτικά κέντρα αλλά και το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο της Αλλονήσου.
Οι στόχοι του Κόμβου Επιστήμης των Πολιτών
Ο «Κόμβος Επιστήμης των Πολιτών» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2022, με απόφαση της Συγκλήτου. Οι στόχοι του είναι η διενέργεια πρωτογενούς έρευνας, η διενέργεια εκπαιδευτικών – επιμορφωτικών προγραμμάτων, η συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα, η διοργάνωση συνεδρίων και εκδηλώσεων, η εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων για την αυτοδύναμη οικονομικά λειτουργία του Κόμβου και η προβολή των δράσεών του.