Δύο άντρες με μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ τους ερωτεύονται και μένουν μαζί για 13 ολόκληρα χρόνια. Ο λόγος για τον 62χρονο Αμερικανό πιανίστα Μπο που γνωρίζει μέσω διαδικτύου τον 29χρονο διπολικό δικηγόρο Ρούφους. «Η σχέση τους φωτίζεται από αφηγήσεις για όλη την ιστορία του gay κινήματος, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και σήμερα. Βαθαίνει, δυναμώνει και βρίσκεται μπροστά στα μεγάλα διλήμματα της ερωτικής συμβίωσης: αντισυμβατικότητα ή “κανονικότητα”»;
Άραγε τα συναισθήματα έχουν ηλικία; Ο πόθος μπορεί να συνυπάρξει με τη φθορά του γήρατος; Μέσα από τον έρωτα των δύο ανδρών και με φόντο το καθιστικό του σπιτιού τους, ο βραβευμένος συγγραφέας Μάρτιν Σέρμαν εξερευνά τις ανασφάλειες, τους εγωισμούς, τα όνειρα, το γήρας, τη φθορά, την αναζήτηση ταυτότητας, την αφοσίωση, τον γάμο, την υιοθεσία και βέβαια την αποδοχή. Ζητήματα που αφορούν το κάθε ζευγάρι και τον κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα από τη σεξουαλική ταυτότητα που επιλέγει ο καθένας.
Στο τιμόνι της σκηνοθεσίας του έργου βρίσκεται ο Γιάννης Λεοντάρης, ο οποίος εξηγεί γιατί το επέλεξε και γιατί δεν πρόκειται για ένα “gay έργο” για “ειδικό κοινό”:
«Η επιθυμία προέκυψε από την ίδια την ποιότητα της δραματουργίας του Μάρτιν Σέρμαν. Το στοίχημα που βάζει ο εξαιρετικός αυτός συγγραφέας είναι παράδοξο και προκλητικό για κάθε σκηνοθέτη και κάθε ηθοποιό: να χωρέσει σε ένα έργο δωματίου μία επική αφήγηση και μία ερωτική συνεύρεση. Από τη μία, η “εποποιία” των διεκδικήσεων της gay κοινότητας για σεβασμό στη διαφορετικότητα και ίσα δικαιώματα. Από την άλλη, η τρυφερή όσο και σπαρακτική εξομολόγηση για τη φθορά του γήρατος και τον ερωτικό πόθο.
Ο Σέρμαν ξεδιπλώνει μια ιστορική αναδρομή με συνταρακτικά ντοκουμέντα μέσα από την ερωτική ιστορία δύο ανδρών με μεγάλη διαφορά ηλικίας μεταξύ τους, η οποία εκτυλίσσεται εξολοκλήρου στο καθιστικό του κοινού τους σπιτιού κατά τη διάρκεια δεκατεσσάρων χρόνων. Δεν πρόκειται για ένα “gay έργο” για “ειδικό κοινό”, αλλά για μία περιπέτεια συναισθημάτων. Αυτή η απολύτως ρομαντική ερωτική ιστορία με ενδιέφερε προσωπικά. Και τώρα, στο τέλος μιας περιπετειώδους και γοητευτικής διαδρομής με εξαιρετικούς ηθοποιούς (Περικλής Μουστάκης, Μάνος Καρατζογιάννης και Δημήτρης Ροϊδης), αισθάνομαι ότι σε μια εποχή διάχυτου κυνισμού και συναισθηματικής αφασίας ο Σέρμαν υπονομεύει με τολμηρό και γοητευτικό τρόπο τα νέα στερεότυπα περί “τέλους των συναισθημάτων”. Ας το πούμε λοιπόν: και λίγος ρομαντισμός δε βλάπτει!»
Tα στερεότυπα περί «κανονικότητας» είναι ακόμα ένα θέμα που εξερευνά με την πένα του ο Σέρμαν διεκδικόντας την ανατροπή τους. Σύμφωνα με τον κ. Λεοντάρη το «Όπως πάει το ποτάμι» κατάφερε να αλλάξει και τις δικές του προσκολλήσεις αναφορικά με τα στερεότυπα γύρω από το φύλο ενώ παράλληλα ο σκηνοθέτης τονίζει πως το έργο αναδεικνύει το διαχρονικό αίτημα για σεβασμό στη διαφορετικότητα και υπογραμμίζει τα άφθονα περιστατικά βίας απέναντι σε ότι η «ετεροκανονική» κοινωνία βαφτίζει «διαφορετικό»:
«Η πορεία των προβών μετατόπισε και τις δικές μου προσκολλήσεις σε στερεότυπα φύλου. Χρειάστηκε χρόνος για να νιώσω ότι τα σώματα των ηθοποιών με τους οποίους είχα την τύχη να συνεργαστώ πρέπει να αντιμετωπιστούν υπερβαίνοντας την έμφυλη ταυτότητά τους. Στο τέρμα αυτής της συναρπαστικής θεατρικής συνάντησης κατακτήθηκε αύτη η πολυπόθητη υπέρβαση. Στόχος μας, να συμβεί το ίδιο και στους θεατές της παράστασής. Αυτό ακριβώς είναι που διεκδικεί και ο αειθαλής γκέι ακτιβιστής Μάρτιν Σέρμαν γράφοντας το “Όπως πάει το ποτάμι”, ανατρέποντας όλα τα στερεότυπα περί “κανονικότητας”.
Η διαφορετικότητα, γίνεται σεβαστή μόνο στην πράξη, όταν παύει να είναι “διαφορετική” και βιώνεται ως πανανθρώπινη συνθήκη. Πολλές από τις πληροφορίες που δίνει το έργο, είναι για τους περισσότερους από εμάς άγνωστες, όπως η περίπτωση του Gene Malin, του πρώτου gay perfomer στα χρόνια του Μεσοπολέμου και η τραγωδία του δολοφονικού εμπρησμού ενός διάσημου gay bar στη Νέα Ορλεάνη με 32 απανθρακωμένους ανθρώπους το 1973. Οι ιστορίες αυτές υπογραμμίζουν το διαχρονικό αίτημα για σεβασμό στη διαφορετικότητα αλλά και τη διαχρονική βία απέναντι στο “διαφορετικό”. Τα πρόσφατα παραδείγματα άφθονα, δίπλα μας, στην Ελλάδα του σήμερα.»
Τελικά ο έρωτας κοιτά χρόνια; Το αναφέρετο δικαίωμα στον έρωτα και στην «ψυχική πλημμύρα» των συναισθημάτων που τον συνοδεύουν είναι αυτό που θα μας προβληματίσει με αφετηρία τις πεποιθήσεις ενός εκ των δύο ηρώων του έργου. Για τον σκηνοθέτη πάντως ο ερωτικός πόθος είναι κάτι που δεν υποχωρεί ούτε μπροσά στον θάνατο:
«Σε πολλές από τις ταινίες του ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν διαχειρίστηκε με ιδιοφυή ευαισθησία αυτό το ζήτημα. Ο ερωτικός πόθος είναι ταυτόχρονα διανοητική και σωματική συνθήκη. Δεν υποχωρεί ποτέ, ούτε μπροστά στον θάνατο. Η σωματική φθορά και το γήρας τον καθιστούν πολλές φορές περισσότερο οδυνηρό, ακραίο και απαιτητικό. Ο Μπο, ο ηλικιωμένος ήρωας του έργου, αν και έχει την πεποίθηση ότι για όλες τις ερωτικές σχέσεις το τέλος είναι αναπότρεπτο, όσο μεγαλώνει βιώνει τον ερωτικό πόθο ως αγωνιώδες αίτημα, ως διαρκή επαναστατική αποκοτιά. Αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά τον καθιστούν δραματικό πρόσωπο και εξαιρετικά σύνθετο θεατρικό χαρακτήρα.»
Πολλά από τα θέματα που διαπερνά η ιστορία του Μπο και του Ρούφους μπορεί να αποτελέσουν κόκκινο πανί για την ελληνική κοινωνία. Αυτό βέβαια δεν απέτρεψε τον σκηνοθέτη να καταπιαστεί με το συγκεκριμένο έργο παρόλο που όπως λέει οι πρώτες αρνητικές αντιδράσεις εμφανίστηκαν ακόμα και με αφορμή την αφίσα της παράστασης. «Με αιφνιδίασε το γεγονός των αντιδράσεων που προκάλεσε η αφίσα της παράστασης όπου οι δύο άνδρες σχεδόν ακουμπούν ο ένας τα χείλη του άλλου. Φανταστείτε! Ούτε καν φιλιούνται», αναφέρει ο ίδιος.
Κλείνοντας, ο κ. Λεοντάρης μιλά για εκείνα που τον ώθησαν στην «κούρσα» για την θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του ΚΘΒΕ. Mέχρι την πρόσφατη ανάδειξη του νέου καλλιτεχνικού του διευθυντή το ΚΘΒΕ έμεινε ακέφαλο για πάνω από τέσσερις μήνες ενώ αυτή η αργοπορία, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, θα έχει αντίκτυπο και στον προγραμματισμό της επόμενης σεζόν.
«Το ΚΘΒΕ είναι ένας από τους μεγαλύτερους ευρωπαϊκούς θεατρικούς οργανισμούς ως προς τον αριθμό των σκηνών του, τον αριθμό των εργαζομένων και την δυναμική του να ασκήσει έντονα επιδραστικό ρόλο στην πολιτιστική ζωή της χώρας, αξιοποιώντας το καλύτερο έμψυχο δυναμικό. Δεν θα ήθελε κανένας εργαζόμενος στον πολιτισμό να δει το ΚΘΒΕ να λειτουργεί ως κάτι λιγότερο από τα παραπάνω. Αυτό εξαρτάται κυρίως από την βούληση του ΥΠ.ΠΟ.Α. να σταθεί στοιχειωδώς στο ύψος των περιστάσεων, κάτι που δεν έχουμε δει ως τώρα. Η προθεσμία κατάθεσης των υποψηφιοτήτων για τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή έληξε στις 7 Νοεμβρίου του 2021 και για τεσσερισήμισι μήνες ο οργανισμός ήταν ακέφαλος. Όποιος υποστηρίζει ότι μπορεί να γίνει σοβαρός προγραμματισμός για την επόμενη σεζόν (για το καλοκαίρι δεν συζητάμε), δεν το πιστεύει ούτε ο ίδιος.
Εναλλασσόμενο ρεπερτόριο, εξωστρέφεια, κορυφαίες καλλιτεχνικές συνεργασίες, παραστάσεις με μεγάλη διάρκεια ζωής και ισχυρό ίχνος, κατοχύρωση διεθνούς παρουσίας και κύρους, είναι τα αυτονόητα στα οποία όλοι συμφωνούν για το μέλλον, αλλά όπως δείχνουν τα πράγματα πολύ απέχουμε από το να υλοποιηθούν.
Η απαίτηση ωστόσο παραμένει αμετακίνητη και επείγουσα: τα δύο θέατρα εθνικής εμβέλειας της χώρας υποχρεούνται να παρέχουν στους πολίτες - με υπηρεσίες υψηλής ποιότητας - το δημόσιο αγαθό του πολιτισμού. Αυτή την έννοια έχει και ο όρος “δημόσιο συμφέρον” ο οποίος περιέχεται στο κείμενο του ιδρυτικού νόμου που διέπει τη λειτουργία τους. Καταλήγουμε λοιπόν στο αίτημα για την επανάσταση του αυτονόητου: ένα ΚΘΒΕ το οποίο εφαρμόζει τον νόμο με αίσθηση ευθύνης και διαφάνεια χάριν του δημοσίου συμφέροντος. Διαφωνεί κανείς; Φοβάμαι, πολλοί», καταλήγει.
Πληροφορίες παράστασης
Δημοτικό Θέατρο Μελίνα Μερκούρη , Καλαμαριά, Μεταμορφώσεως 7
Παρασκευή 1, Σάββατο 2 Απριλίου, ώρα 21.00 , Κυριακή 3 Απριλίου, ώρα 20.00
Πληροφορίες- κρατήσεις : 2310-842509, 6943-115555
Προπώληση εισιτηρίων: Στο ταμείο του θεάτρου «Μελίνα Μερκούρη» , πρωί: 10.30-13.30 και απόγευμα : 18.00-20.30