Περισσότερο από ένα χρόνο αφότου εγκατέλειψε την Ουκρανία για την Ουγγαρία μαζί με τον αυτιστικό γιο της Ρόμαν, η Ιρίνα Μπρικ δεν έχει ακόμη βρει την κατάλληλη θεραπεία για τον 9χρονο.
«Στα δημόσια ιδρύματα μιλούν μόνο ουγγρικά και οι θέσεις είναι λιγοστές», λέει στο AFP η 31χρονη δασκάλα από το Τσερκάσι της κεντρικής Ουκρανίας. Οι Μπρικ δεν είναι μόνοι τους σε αυτό τον αγώνα.
Εκτιμάται ότι 12% των οικογενειών που εγκατέλειψαν την Ουκρανία έχουν και ένα μέλος με ειδικές ανάγκες, σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Πολλά παιδιά με ειδικές ανάγκες από την Ουκρανία απομακρύνθηκαν από ιδρύματα της χώρας τους στην αρχή του πολέμου, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Αναπηρίας. Εργαζόμενοι στο χώρο της υγείας προειδοποιούν ότι ο αναγκαστικός εκτοπισμός μπορεί να επιδεινώσει τις υπάρχουσες αναπηρίες, πλέον του αγώνα για προσαρμογή στο νέο περιβάλλον.
Ο χρόνος είναι κρίσιμος
Ο Ρόμαν διαγνώστηκε με αυτισμό στα τέσσερα χρόνια του και επικοινωνεί μόνο με χειρονομίες και τις εκφράσεις του προσώπου του. «Με τις κατάλληλες θεραπείες ξέρω ότι μια μέρα θα μιλήσει. Αλλά για τα παιδιά με αυτισμό και άλλες διαταραχές ο χρόνος είναι κρίσιμος», λέει η Μπρικ παρακολουθώντας τον Ρόμαν να παίζει με τα παιχνίδια του στο τραπέζι της κουζίνας ενός διαμερίσματος στη Βουδαπέστη.
Στην Ουκρανία, ο Ρόμαν παρακολουθούσε ένα πρόγραμμα επικεντρωμένο στη διάδραση με τους άλλους. Τώρα εναπόκειται στη μητέρα του να εξασκεί αναπτυξιακές δραστηριότητες μαζί του στο σπίτι. Στη διάρκεια της ημέρας ο Ρόμαν συνοδεύει τη μητέρα του στη δουλειά της σε μια φιλανθρωπική οργάνωση, όπου διδάσκει σε προσφυγόπουλα από την Ουκρανία προσχολικής ηλικίας.
Όπως λέει η Μπρικ, έφυγε από την Ουκρανία για να αποφύγει να αποκτήσει ο γιος της ψυχικό τραύμα. «Ο μεγαλύτερος φόβος μου όταν έγινε η (ρωσική) εισβολή ήταν να φανταστώ την αντίδρασή του αν έβλεπε τα ρωσικά άρματα μάχης να πυροβολούν», λέει στο AFP. Εκατοντάδες παιδιά στην Ουκρανία με αναπτυξιακές δυσκολίες εγκαταστάθηκαν στην Ουγγαρία μετά την εισβολή, σύμφωνα με την λογοθεραπεύτρια Ολένα Αντρίιτσουκ.
Η ίδια πρόσφυγας, η Αντρίιτσουκ ήταν διευθύντρια σχολείου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο Κίεβο, στο οποίο φοιτούσαν 87 παιδιά με ειδικές ανάγκες.
Τώρα η 42χρονη σχεδιάζει να ξεκινήσει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα αυτοβοήθειας για προσφυγόπουλα ώστε να εξασφαλίσει ότι θα λαμβάνουν έγκαιρη και ποιοτική φροντίδα.
«Δεν μπορούν να προσαρμοστούν στα τοπικά σχολεία εξαιτίας των διαταραχών τους και της άγνοιας της γλώσσας», λέει η ίδια στο AFP στη Βουδαπέστη.
Μέχρι τώρα περίπου 40 οικογένειες προσφύγων από την Ουκρανία που βρίσκονται στην Ουγγαρία έχουν εκφράσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στο πρόγραμμά της, το οποίο αναζητεί φιλανθρωπικές δωρεές για να χρηματοδοτήσει την πρόσληψη ειδικών.
Μια από αυτούς που επιδεικνύουν έντονο ενδιαφέρον για το πρόγραμμα—που αποκαλείται ΒΠΕΕΑ (Βοήθεια για Παιδιά με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες) –είναι η πρόσφυγας Γιούλια Σταβίτσκα. Η 6χρονη κόρη της Νταρίνα έχει μια διαταραχή λόγου, που ονομάζεται αισθητηριοκινητική αλαλία. «Ο πόλεμος σήμαινε ότι ο χρόνος εξέλιξης μαζί με τους ειδικούς χάθηκε», λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο η 26χρονη κομμώτρια στη διάρκεια ιδιωτικής συνεδρίας λογοθεραπείας με την Αντρίιτσουκ.
Αργότερα, το πρότζεκτ φιλοδοξεί να στέλνει ενημέρωση για την εξέλιξη των προσφυγόπουλων στις ουκρανικές αρχές υγείας στο Κίεβο.
«Οταν φύγαμε από την Ουκρανία χάθηκαν από το ραντάρ. Τελικά ο στόχος μας είναι να βοηθήσουμε τους γονείς που είναι πρόσφυγες να ηρεμήσουν για τις ‘ευκαιρίες ζωής’ των παιδιών τους», λέει η Αντρίιτσουκ.
«’Ισες ευκαιρίες»
Στην Πολωνία, η οποία φιλοξενεί έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό ουκρανών προσφύγων σε σχέση με την Ουγγαρία, το γλωσσικό εμπόδιο και η πρόσβαση στη θεραπεία είναι επίσης προκλήσεις για όσους έχουν αναπηρίες. Η Ένωση Patchwork, που εδρεύει στην Κρακοβία και διοικείται από ουκρανές μητέρες παιδιών με αναπηρίες, συνεργάζεται με πολωνικές οργανώσεις με στόχο να βοηθήσει περισσότερες από 180 οικογένειες ουκρανών προσφύγων στην Πολωνία να έχουν πρόσβαση στην υγειονομική φροντίδα και να ενσωματωθούν στην κοινωνία.
Το 2014, η 50χρονη συνιδρύτρια της ένωσης, η Κριστίνα Ρουντένκο, εγκατέλειψε την Ουκρανία για τη Γερμανία προτού εγκατασταθεί στην Πολωνία.
Με την βοήθεια πολωνών ειδικών, η 20χρονη κόρη της Σόνια, η οποία έχει εγκεφαλική παράλυση και επιληψία, έμαθε να τρώει χωρίς βοήθεια μέσα σε λίγους μήνες.
«Θέλω οι οικογένειες ουκρανών προσφύγων να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες», λέει στο AFP. Αλλά η μεγάλη ζήτηση για θέσεις σε προγράμματα σε κρατικές και κοινοτικές εγκατασάσεις δημιουργεί κολλήματα, λέει η Ρουντένκο.
Παρότι πολλές οικογένειες μένουν στην Πολωνία πολλές επιλέγουν να επιστρέψουν. Για τις οικογένειες αυτές, παρά τον «καθημερινό βομβαρδισμό του Κιέβου…δεν υπάρχει αρκετή διαθέσιμη βοήθεια και τους λείπει το σπίτι, οι φίλοι, η οικογένειά τους», καταλήγει.