Πως θα γίνεται η αδειοδότηση αλλά και ο διαρκής έλεγχος των υπό ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στη χώρα μας; Πως θα εισάγονται οι φοιτητές στα ιδιωτικά πανεπιστήμια; Πως θα επιλέγονται και θα αξιολογούνται οι καθηγητές; Ποιος θα καθορίζει τα δίδακτρα; Τι θα συμβεί εάν στην πορεία αφαιρεθεί η άδεια λειτουργίας ενός ξένου πανεπιστημίου, τι θα απογίνουν οι φοιτητές του;
Σε αυτά καθώς και σε άλλα κρίσιμα ερωτήματα απαντά μέσω της «Μακεδονίας της Κυριακής» ο κ. Περικλής Μήτκας, πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) η οποία έχει εκ του νόμου την ευθύνη αδειοδότησης και ελέγχου της λειτουργίας των παραρτημάτων των ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Ο κ. Μήτκας μιλά επίσης για την επίδραση που θα έχει στα δημόσια πανεπιστήμια η λειτουργία των ιδιωτικών, υπογραμμίζοντας την ανάγκη ουσιαστικής ενίσχυσης των κρατικών πανεπιστημίων.
Κύριε Μήτκα, τα κριτήρια αδειοδότησης ενός παραρτήματος ξένου πανεπιστημίου, όπως περιγράφονται στον νόμο, κτιριολογικά και κυρίως ακαδημαϊκά, είναι επαρκή κατά τη γνώμη σας;
Η χορήγηση άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας σε ένα παράρτημα ξένου πανεπιστημίου στην Ελλάδα αποτελεί νέα διαδικασία για την χώρα μας. Μέχρι σήμερα, όλα τα πανεπιστήμια έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν ως δημόσια και διέπονται από το ισχύον νομικό καθεστώς, το οποίο ορίζει με πολύ συγκεκριμένο τρόπο μια σειρά πραγμάτων, π.χ. πώς εισάγονται οι φοιτητές, πώς εκλέγονται οι καθηγητές, τι υπηρεσίες θα προσφέρει το κάθε πανεπιστήμιο κ.ο.κ. Αυτά θεωρούνταν δεδομένα.
Η νέα διαδικασία αδειοδότησης καθορίζεται με αρκετή λεπτομέρεια στο νόμο που ψηφίστηκε και περιλαμβάνει την εξέταση δύο φακέλων. Ο πρώτος αφορά την εξέταση από τον ΕΟΠΠΕΠ (Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού) της επάρκειας και καταλληλότητας των κτιριακών υποδομών στις οποίες προτίθεται να εγκατασταθεί το παράρτημα, δηλαδή τη συμμόρφωση των εγκαταστάσεων με τους ισχύοντες κανονισμούς για εκπαιδευτική χρήση.
Η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) θα εξετάσει τον δεύτερο φάκελο που αφορά την ακαδημαϊκή και την εν γένει λειτουργία του παραρτήματος. Ο φάκελος πρέπει να περιέχει δώδεκα ουσιαστικά δικαιολογητικά, όπως, για παράδειγμα, τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας, τα προσφερόμενα προγράμματα σπουδών σε αρκετή λεπτομέρεια, τον τρόπο εισαγωγής και αξιολόγησης των φοιτητών, τον τρόπο επιλογής και εξέλιξης των καθηγητών, οικονομοτεχνική μελέτη βιωσιμότητας σε βάθος πενταετίας, αλλά και το σχέδιο για την ανάπτυξη της ερευνητικής δραστηριότητας και το πλάνο διασφάλισης ποιότητας. Τα κριτήρια καλύπτουν σχεδόν όλες τις πτυχές λειτουργίας ενός Πανεπιστημίου, θεωρούνται επαρκή και θα αξιολογηθούν στο σύνολό τους από την ΕΘΑΑΕ.
Τα κριτήρια αυτά είναι συγκρίσιμα με τα αντίστοιχα των δημοσίων πανεπιστημίων;
Σύγκριση με τα δημόσια πανεπιστήμια ως προς την αρχική αδειοδότηση δεν μπορεί να γίνει γιατί, όπως ήδη ανέφερα, πολλά απ’ αυτά τα ζητήματα καθορίζονται για τα ΑΕΙ από το ισχύον νομικό πλαίσιο για την ανώτατη εκπαίδευση. Π.χ. οι φοιτητές εισάγονται στα τμήματα με βάση την επίδοσή τους στις πανελλαδικές εξετάσεις.
Τώρα, τα ιδιωτικά θα πρέπει να μας πουν με ποιο τρόπο θα επιλέγονται οι φοιτητές, πέρα από το κατώφλι της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής που προβλέπεται στο νόμο, και αν τα κριτήρια επιλογής είναι δημοσιοποιημένα και παρόμοια με αυτά που ισχύουν για το μητρικό ίδρυμα. Από την άλλη, ποτέ δεν έχει κατατεθεί στο παρελθόν μελέτη οικονομικής βιωσιμότητας για ένα νέο ΑΕΙ, αφού το κράτος εγγυάται την επαρκή στήριξη του δημόσιου πανεπιστημίου.
Πέρα από την αρχική αδειοδότηση, τα κριτήρια διασφάλισης της ποιότητας των ξένων πανεπιστημίων θα ελέγχονται κάθε χρόνο;
Μετά την αρχική αδειοδότηση, θα ακολουθήσει η πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών που θέλει να προσφέρει το κάθε παράρτημα ξένου πανεπιστημίου. Όπως συμβαίνει και στα δημόσια πανεπιστήμια, πριν ξεκινήσει ένα καινούριο πρόγραμμα σπουδών, είτε προπτυχιακό είτε μεταπτυχιακό, πρέπει να περάσει από αυτό που η ΕΘΑΑΕ ονομάζει «αρχική πιστοποίηση», έναν έλεγχο δηλαδή που διασφαλίζει ότι το νέο πρόγραμμα σπουδών πληροί συγκεκριμένες προδιαγραφές και υποστηρίζεται από τις αναγκαίες υποδομές, πόρους και διαδικασίες. Αυτό θα γίνει με τον ίδιο τρόπο, με τα ίδια πρότυπα, με τα ίδια κριτήρια που χρησιμοποιούμε και για τα δημόσια πανεπιστήμια.
Μετά την έναρξη λειτουργίας, θα παρακολουθεί η ΕΘΑΑΕ μια σειρά δεικτών για το κάθε παράρτημα σε ετήσια βάση, όπως το κάνει ήδη για τα δημόσια πανεπιστήμια, και θα δημοσιοποιεί τα ευρήματα. Επιπλέον, τα προγράμματα σπουδών θα πρέπει να επαναπιστοποιούνται κάθε πέντε χρόνια, όπως συμβαίνει και με τα προγράμματα σπουδών στα δημόσια πανεπιστήμια. Άρα, θα εφαρμόζονται τα ίδια κριτήρια διασφάλισης ποιότητας στα παραρτήματα των ξένων πανεπιστημίων, με αυτά που εφαρμόζονται και στα δημόσια πανεπιστήμια.
Θα δημοσιεύονται τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών δομών και των προγραμμάτων σπουδών των ξένων πανεπιστημίων την οποία θα κάνει η ΕΘΑΑΕ, ώστε να διευκολύνονται οι υποψήφιοι φοιτητές στην επιλογή τους;
Η διαδικασία της πιστοποίησης περιλαμβάνει την επιθεώρηση του προγράμματος σπουδών από ομάδα καθηγητών του εξωτερικού και τη σύνταξη της σχετικής έκθεσης. Οι εκθέσεις πιστοποίησης ακολουθούν ένα ευρωπαϊκό πρότυπο, γιατί η ΕΘΑΑΕ εφαρμόζει τη διασφάλιση ποιότητας σύμφωνα με τους κανόνες που έχουν συμφωνηθεί στον ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και η κάθε χώρα τους προσαρμόζει στην εθνική της πραγματικότητα. Βάσει αυτών των κανόνων, οι εκθέσεις πιστοποίησης πρέπει να αναρτώνται στην ιστοσελίδα του κάθε ιδρύματος και της ΕΘΑΑΕ. Άρα, το κάθε πρόγραμμα σπουδών θα πρέπει να έχει και την έκθεση πιστοποίησης αναρτημένη στην ιστοσελίδα του.
Στην περίπτωση που ένα παράρτημα ξένου πανεπιστημίου αποδειχθεί στην πορεία ότι δεν πληροί πλέον τις προϋποθέσεις λειτουργίας του και του αφαιρεθεί η άδεια, τι θα συμβεί με τους φοιτητές που σπουδάζουν σε αυτό;
Σύμφωνα με το νόμο, το μητρικό ίδρυμα είναι υπεύθυνο για την ολοκλήρωση των σπουδών των φοιτητών που βρίσκονται σε καθεστώς φοίτησης. Δηλαδή θα πρέπει να αναλάβει το μητρικό ίδρυμα να προσφέρει στους φοιτητές, με κάποιον τρόπο, τη δυνατότητα να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και να πάρουν το πτυχίο τους.
Ποιος θα ελέγχει εάν τα ξένα πανεπιστήμια είναι όντως μη κερδοσκοπικά, εάν δηλαδή ό,τι εισπράττεται από τα δίδακτρα θα διατίθεται και για τις ανάγκες των ίδιων των ιδρυμάτων και δεν θα διανέμεται υπό μορφή κερδών;
Η ΕΘΑΑΕ δεν έχει αρμοδιότητα σε αυτόν τον τομέα ούτε σχετική τεχνογνωσία αφού δεν έχει ασχοληθεί με τέτοια θέματα. Όμως υπάρχουν ασφαλιστικές δικλείδες στο νόμο, υπάρχει τρόπος, μέσα από έναν οικονομικό έλεγχο να διαπιστώνονται τέτοιου είδους παρασπονδίες.
Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα αφορά τα δίδακτρα των ξένων πανεπιστημίων. Ποιος θα τα καθορίζει κι επίσης με ποιο τρόπο μπορεί να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρχουν αποκλίσεις από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο;
Εκτιμώ ότι θα υπάρχουν αποκλίσεις από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο. Δεν καθορίζεται συγκεκριμένος μηχανισμός για τον υπολογισμό των διδάκτρων. Αυτό αφήνεται στο κάθε παράρτημα και είναι συνήθης πρακτική σε όλο τον κόσμο για τα μη κρατικά πανεπιστήμια, γιατί το κόστος λειτουργίας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και ιδιαίτερα από τις απαιτήσεις του κάθε προγράμματος σπουδών. Άλλο κόστος έχει μία ιατρική σχολή, άλλο μία πολυτεχνική, άλλο μια σχολή οικονομικών σπουδών.
Η ΕΘΑΑΕ δεν επεμβαίνει σε αυτό το ζήτημα αλλά θα αξιολογήσει, μεταξύ άλλων, τον σχεδιασμό του παραρτήματος για το ύψος των διδάκτρων και τον τρόπο που θα καθορίζεται αυτό. Άλλωστε πρέπει οι υποψήφιοι να έχουν μια καθαρή εικόνα για το συνολικό κόστος των σπουδών τους σε βάθος τετραετίας ή πενταετίας.
Πιστεύετε ότι θα έπρεπε να προβλέπεται η υποχρέωση θέσπισης ενός συγκεκριμένου αριθμού υποτροφιών ώστε να δίδεται η δυνατότητα να σπουδάσουν σε αυτά τα Ιδρύματα και παιδιά που οι οικογένειές τους δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν τα δίδακτρα;
Σαφώς, και ορθώς προβλέπεται στο νόμο ότι το 10% των φοιτητών θα πρέπει να σπουδάζει με υποτροφίες. Συμπεριλαμβάνεται και αυτό στα κριτήρια λειτουργίας του παραρτήματος. Το πώς θα επιλέγονται οι υπότροφοι φοιτητές το καθορίζει το ίδρυμα, αλλά θα υπόκειται σε έλεγχο καθώς η συμμόρφωση αποτελεί συμβατική υποχρέωση του ξένου πανεπιστημίου.
Μία από τις κριτικές που ασκούνται ως προς το νόμο αφορά τον τρόπο επιλογής των φοιτητών των παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων. Λέγεται, για παράδειγμα, ότι ο όρος περί Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής προκαλεί τεράστιες ανισότητες μεταξύ εισακτέων στα δημόσια και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Αναφέρεται και ως παράδειγμα η περίπτωση της Ιατρικής ή και της Νομικής, δύο από τις δημοφιλέστερες σχολές για τις οποίες απαιτούνται βαθμολογίες άνω των 18.000 και 19.000 μορίων για τα δημόσια ΑΕΙ, ενώ για τα ιδιωτικά θα αρκούν ακόμη και 8.000 μόρια.
Είναι λίγο απλοϊκή η συλλογιστική ότι κάποιος μπορεί με 8.000 μόρια να μπει σε μια ιατρική σχολή. Ξέρετε, η ποιότητα ενός πανεπιστημίου καθορίζεται απόλυτα από το επίπεδο των καθηγητών που διαθέτει και των φοιτητών που προσελκύει. Ένα σοβαρό πανεπιστήμιο που επιθυμεί να έχει μέλλον στην Ελλάδα, ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, οφείλει να διασφαλίζει ότι οι φοιτητές που επιλέγει διαθέτουν την ικανότητα και το γνωσιακό υπόβαθρο για να ολοκληρώσουν το πρόγραμμα σπουδών.
Για ένα απαιτητικό πρόγραμμα, όπως μιας ιατρικής ή νομικής σχολής, θα πρέπει να επιλεγούν φοιτητές και φοιτήτριες με την ανάλογη προετοιμασία. Άρα τα παραρτήματα πρέπει να επιλέγουν, για να στηρίξουν και τη δική τους τη φήμη, καλούς υποψηφίους. Αν μαθευτεί ότι στην ιατρική του τάδε παραρτήματος μπαίνεις με 8.000 μόρια, νομίζω ότι όσοι επιθυμούν να γίνουν γιατροί και με 17.000 μόρια χάνουν για λίγο την εισαγωγή τους σε μια δημόσια ιατρική, θα προτιμήσουν κάποια άλλη λύση στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό.
Επομένως, όπως το μητρικό ίδρυμα ορίζει πρόσθετα κριτήρια εισαγωγής, το ίδιο θα κάνουν και τα παραρτήματα. Η ΕΒΕ είναι το ελάχιστο κατώφλι. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα μπαίνεις στην ιατρική ενός παραρτήματος ξένου πανεπιστημίου με την ΕΒΕ.
Η λειτουργία ξένων πανεπιστημίων πιστεύετε ότι αποτελεί απειλή για τα δημόσια ΑΕΙ ή μήπως ο ανταγωνισμός θα βοηθήσει και τα δικά μας πανεπιστήμια να διορθώσουν κάποιες από τις παθογένειές τους;
Ούτε απειλή θα είναι, ούτε σωτηρία. Ούτε καταστροφή, ούτε πανάκεια. Θα διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα στην ανώτατη εκπαίδευση, θα δώσει περισσότερες ευκαιρίες στους νέους για σπουδές μέσα στην Ελλάδα. Τα δημόσια πανεπιστήμια, ήδη τα τελευταία χρόνια μέσα από τις διαδικασίες αξιολόγησης και πιστοποίησης, παρακολουθούν και βελτιώνουν μια σειρά δεικτών που αφορούν το εκπαιδευτικό και ερευνητικό τους έργο, την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν. Αύριο θα συγκρίνονται με τα νέα παραρτήματα και θεωρώ ότι όλοι θα προσπαθούν να γίνονται ολοένα και καλύτεροι.
Απαραίτητη, όμως, είναι η ουσιαστική ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου από την Πολιτεία, αφού αυτό θα εξακολουθήσει να προσφέρει δωρεάν ποιοτική εκπαίδευση στη συντριπτική πλειοψηφία των νέων της Ελλάδας.
Θεωρείτε ότι είναι υπαρκτός ο κίνδυνος μετακίνησης καθηγητών από δημόσια ΑΕΙ στα ιδιωτικά;
Σήμερα, οι καθηγητές των ΑΕΙ έχουν τη δυνατότητα να μετακινηθούν από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο μέσα από ανοιχτές διαδικασίες προκήρυξης νέων θέσεων. Σίγουρα θα υπάρξουν κάποιοι που θα διερευνήσουν τα πιθανά οφέλη από την μετακίνηση σε ένα μη κρατικό πανεπιστήμιο και ενδεχομένως να αποφασίσουν να μετακινηθούν προς τα εκεί. Αλλά αυτό σημαίνει ότι θα ανοίξει η θέση στο δημόσιο πανεπιστήμιο και θα αναπληρωθεί με τις προβλεπόμενες διαδικασίες. Δεν αποκλείεται να υπάρξουν τέτοιες μετακινήσεις, αλλά νομίζω πως θα είναι σε πολύ μικρό ποσοστό. Ας μην ξεχνάμε ότι τα πανεπιστήμιά μας έχουν χτίσει μια στιβαρή ακαδημαϊκή παράδοση.
Η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης αναλαμβάνει πολλές επιπλέον, σοβαρές αρμοδιότητες και ευθύνες, που αφορούν την αδειοδότηση των παραρτημάτων των ξένων πανεπιστημίων, αλλά και την παρακολούθηση της λειτουργίας τους. Διαθέτετε το στελεχιακό δυναμικό για να ανταπεξέλθετε σε αυτό το τόσο σημαντικό έργο;
Θα πρέπει εδώ να διευκρινίσουμε ότι οι πιστοποιήσεις και η αξιολόγηση, οι περιοδικοί έλεγχοι, γίνονται από επιτροπές καθηγητών του εξωτερικού. Δεν διενεργεί την πιστοποίηση το προσωπικό της ΕΘΑΑΕ. Εμείς συγκροτούμε επιτροπές εμπειρογνωμόνων, οι οποίες επισκέπτονται το πανεπιστήμιο, αξιολογούν το πρόγραμμα σπουδών και συντάσσουν μία έκθεση.
Άρα, δεν είναι μόνο οι υπάλληλοι και τα μέλη της ΕΘΑΑΕ που στηρίζουν την διασφ΄λιση ποιότητας, είναι και εκατοντάδες επιστήμονες της ελληνικής διασποράς που συμμετέχουν και θα συνεχίσουν να συμμετέχουν. Για την αδειοδότηση των παραρτημάτων, θα επιδιώξουμε να στελεχώσουμε τις επιτροπές με εμπειρογνώμονες, όχι απαραίτητα ελληνικής καταγωγής, με εμπειρία στη διοίκηση πανεπιστημίων ή προϋπηρεσία σε αντίστοιχες εθνικές αρχές άλλων χωρών.
Σίγουρα θα χρειαστούμε ενίσχυση του προσωπικού. Άλλωστε η ΕΘΑΑΕ δεν έχει καλύψει όλες τις θέσεις που προβλέπονται στο οργανόγραμμά της και βρίσκεται σε διαδικασία πρόσληψης μόνιμου προσωπικού.
Εν κατακλείδι, πως πιστεύετε, ότι θα διαμορφωθεί το τοπίο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μετά τη λειτουργία ξένων πανεπιστημίων;
Το δημόσιο πανεπιστήμιο θα εξακολουθεί να κυριαρχεί ποσοτικά και ποιοτικά για πολλά χρόνια, γιατί συνδυάζει μέγεθος, ιστορία, ακαδημαϊκή παράδοση, υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό. Θεωρώ ότι θα υπάρξει μία επανατοποθέτηση όλων των ιδρυμάτων στον καμβά της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα, κάτι που συμβαίνει κάθε φορά που ιδρύεται ένα καινούργιο πανεπιστήμιο.
Συνέβη όταν τα ΤΕΙ έγιναν πανεπιστήμια και παρατηρούμε ακόμη αυτό το μεταβατικό φαινόμενο, όπου οι υποψήφιοι με τις προτιμήσεις τους επανακαθορίζουν τη θέση σχολών και ιδρυμάτων. Επομένως, θα αυξηθούν οι επιλογές, θα γίνει μια αναδιάταξη του ακαδημαϊκού χάρτη στην Ελλάδα και, σε βάθος χρόνου, θα επέλθει μια νέα ισορροπία.
Το ζητούμενο είναι η συνεχής βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας. Και για να γίνει αυτό, τα νέα μη κρατικά πανεπιστήμια θα πρέπει να στοχεύουν να ξεπεράσουν τον μέσο όρο των δημόσιων. Θα τα καταφέρουν; Ίδωμεν.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17.03.2024