Λίγες ημέρες πριν από την ολοκλήρωση της θητείας σας στον πρυτανικό θώκο του ΑΠΘ, κοιτάζοντας πίσω όλη αυτήν τη διαδρομή μέχρι σήμερα, ποιος είναι ο απολογισμός που κάνετε;
Ο απολογισμός μας ως πρυτανικό σχήμα, αλλά και ο δικός μου προσωπικά κλείνει, επιτρέψτε μου την έκφραση, με ένα χαμόγελο ικανοποίησης. Η πενταετής θητεία μας υπήρξε ύψιστη τιμή και βαριά ευθύνη.
Το ελληνικό πανεπιστήμιο λειτουργεί ταυτόχρονα εντός όσο και εκτός μίας σειράς συνθηκών που, αναλόγως των περιστάσεων, ονομάζονται νομιμότητα, κοινωνία και οικονομική κατάσταση. Το επαναλαμβάνω συχνά και εξακολουθώ να το λέω ότι επιβιώσαμε σε μία περίοδο ιδιαιτέρως δυσχερή. Από το 2014 μέχρι σήμερα, το ΑΠΘ κλήθηκε να λειτουργήσει με τη μικρότερη διαχρονικά χρηματοδότηση, ενώ δεχόταν αθρόα αύξηση εισακτέων, εν μέσω και του παράλογου καθεστώτος των μετεγγραφών.
Παρά ταύτα, κατορθώσαμε με σκληρή δουλειά και επιμονή να το κρατήσουμε όρθιο και ψηλά στις αξιολογήσεις, να λειτουργεί ομαλά, να προσφέρει σπουδές υψηλού επιπέδου και να παράγει νέα γνώση. Σεβαστήκαμε και σεβόμαστε το δημόσιο χαρακτήρα του, δεν θελήσαμε ούτε και σκεφτήκαμε ποτέ να αλλοιώσουμε αυτήν του την πτυχή, θελήσαμε όμως παράλληλα να κάνουμε ένα βήμα παραπάνω, να κερδίσουμε τη μάχη της εξωστρέφειας.
Αγωνιστήκαμε να ανοίξουμε το μεγάλο πανεπιστήμιο της πόλης τόσο στους φορείς και τους επιχειρηματίες, όσο, βεβαίως, και σε διεθνές επίπεδο. Καταβάλαμε εργώδη προσπάθεια και εργαστήκαμε μεθοδικά και σκληρά, υπερβάλλοντας όλοι μας εαυτούς. Αν θα θέλαμε να έχουμε επιτύχει περισσότερα; Αδιαμφισβήτητα. Δεν πιστεύω ότι θα μπορέσει ποτέ να βρεθεί κάποιος στη θέση αυτή και να υποστηρίξει πως πέτυχε όλα όσα οραματιζόταν στον απόλυτο βαθμό. Τούτο όμως δεν αναιρεί τα επιτεύγματα όλων αυτών των ετών.
Σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα το ΑΠΘ; Τι περιθώρια υπάρχουν για την περαιτέρω ενίσχυση της ποιότητας αλλά και της εικόνας του πανεπιστημίου προς τα έξω;
Παρά την πρωτόγνωρη οικονομική στενότητα, το ΑΠΘ παραμένει ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της χώρας, πέρασε επιτυχώς τα τεστ αξιολόγησης και πιστοποίησης ποιότητας, αύξησε τα μεταπτυχιακά του προγράμματα, βελτίωσε τις ερευνητικές του επιδόσεις, ενίσχυσε τις ηλεκτρονικές του υπηρεσίες και αποτελεί πρότυπο για τα ελληνικά ΑΕΙ.
Επιστρέψαμε στην κανονικότητα με όλες τις υπηρεσίες καθαριότητας, φύλαξης, σίτισης να λειτουργούν ομαλά και αδιάλειπτα, διαγράφοντας αλγεινές εικόνες του παρελθόντος. Το γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας δημιουργεί διαρκώς επαφές και ευκαιρίες για νέους που θέλουν να μετουσιώσουν την επιχειρηματική τους ιδέα σε συνεργασία με ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς. Συνεργαστήκαμε από την πρώτη ημέρα με τους φορείς της πόλης και μεταλλάξαμε την αρχική τους επιφυλακτικότητα σε ειλικρινή κατανόηση και συνεργασία.
Ανοίξαμε το Πανεπιστήμιο στην πόλη και στην κοινωνία. Είδαμε γονείς και παιδιά να διασκεδάζουν την «Κυριακή στο ΑΠΘ» και να συρρέουν σε κάθε ανοιχτή δραστηριότητα του Αριστοτελείου, είτε στο «ΑΠΘ στην πόλη» είτε στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και όπου αλλού. Είδαμε ανθρώπους να απολαμβάνουν τις «Βραδιές Τέχνης» με εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου, οι οποίες, σημειωτέον, ήταν εντελώς δωρεάν για το ευρύ κοινό.
Με διαρκείς επαφές, συνέδρια και δραστηριότητες επιχειρήσαμε να δώσουμε κεντρική θέση στο ΑΠΘ και στη Θεσσαλονίκη στο χώρο των Βαλκανίων και της ευρύτερης περιοχής της Μαύρης Θάλασσας με αρωγούς προσωπικότητες του βεληνεκούς του Jeffrey Sachs. Εγκαινιάσαμε το Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας στη Θέρμη, βάλαμε στις ράγες το Ινστιτούτο «Κομφούκιος» και είμαστε βασικοί εταίροι του Μουσείου Ολοκαυτώματος.
Υπήρξαμε δραπέτες της μετριότητας και υπηρέτες της αριστείας και χρησιμοποιώ τον όρο «δραπέτες» έχοντας πλήρη επίγνωση της βαρύτητάς του, καθώς στα χρόνια της θητείας μας ήρθαμε σε σύγκρουση με την «επίσημη» αντίληψη πως η αριστεία αποτελεί ρετσινιά.
Το λιθαράκι που βάλαμε από τη θέση που βρισκόμαστε στο να γίνει αποδεκτό το αυτονόητο, ότι δηλαδή δεν νοείται πανεπιστήμιο δίχως αριστεία, αποτελεί την παρακαταθήκη που θέλουμε να κληροδοτήσουμε τόσο στην ακαδημαϊκή μας κοινότητα όσο και, κυρίως, στην εκτός αυτής κοινωνία, που βλέπει τα παιδιά της να φεύγουν στο εξωτερικό. Αφήνουμε το ΑΠΘ πιο δυνατό από ό,τι το παραλάβαμε και έτοιμο, με τους κατάλληλους χειρισμούς, να κάνει το επόμενο ποιοτικό άλμα: να μετεξελιχθεί σε ένα διεθνές πανεπιστήμιο.
Τον τελευταίο χρόνο το ΑΠΘ ήρθε στη δημοσιότητα για το σοβαρό πρόβλημα ανομίας και εμπορίας ναρκωτικών, που αντιμετωπίζει στο campus του. Πιστεύετε πως η αλλαγή στο νόμο για το άσυλο στα πανεπιστήμια που ψηφίστηκε από τη νέα κυβέρνηση θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών;
Η εικόνα που περιγράφετε αποτελεί μια λυπηρή και απαράδεκτη πραγματικότητα, που όμως συχνά παρουσιάζεται διογκωμένη και διαστρεβλωμένη.
Δυστυχώς, τόσο η προηγούμενη κυβέρνηση όσο και οι φορείς που είναι αρμόδιοι για την πρόληψη και την καταστολή τέτοιου είδους καταστάσεων δεν ανταποκρίθηκαν στις εκκλήσεις της Συγκλήτου και της Πρυτανείας. Βοήθεια ωστόσο δεν υπήρξε ούτε και από την πλευρά των ΜΜΕ, που συχνότατα έβαλλαν εναντίον ημών.
Είναι προφανές ότι με ευχολόγια, νουθεσίες και πορίσματα επιτροπών δεν μπορεί να λυθεί το ακανθώδες αυτό πρόβλημα. Χωρίς πολιτική βούληση και συντονισμένες ενέργειες, το πρόβλημα θα εξακολουθεί να υπάρχει, παρά τις πρόσκαιρες υφέσεις του.
Όσον αφορά το θέμα του ασύλου, έχω εκφράσει πολλάκις την πεποίθησή μου ότι συζητάμε για ένα «πουκάμισο αδειανό», αφού δεν υφίσταται ζήτημα καταστολής της ελεύθερης διακίνησης ιδεών.
Οι αλλαγές που επιφέρει η νέα κυβέρνηση είναι θετικές και προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά το ζήτημα δεν είναι καν τόσο σημαντικό νομικά, πλέον, όσο είναι συμβολικό. Πριν από δύο εβδομάδες χάθηκε μία σημαντική ευκαιρία δημοκρατικής συναίνεσης, που θα μπορούσε να μεταμορφώσει τα ιδρύματά μας. Ελπίζω, όμως, ότι οι αλλαγές που έχει επιφέρει η τελευταία δεκαετία της κρίσης στην ελληνική κοινωνία την έχουν καταστήσει περισσότερο ώριμη όσον αφορά την αποδοχή του αυτονόητου: το ελληνικό πανεπιστήμιο οφείλει να υπηρετεί τους φοιτητές του, αλλά πρέπει να λειτουργεί όπως όλα τα πανεπιστήμια των δημοκρατικών χωρών.
Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στη διαδρομή σας στο ΑΠΘ, τι θα ήταν αυτό;
Η ερώτησή σας με πάει στα όσα μόλις συζητήσαμε. Ζήτησα, από την αρχή ακόμη της θητείας μου, επισταμένως και επανειλημμένως, μία «θετική συνωμοσία» για χάρη του Αριστοτελείου, αλλά και εν γένει της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μία συνέργεια κατ’ ουσίαν όλων των φορέων, της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης, αλλά και των ίδιων των μελών του ΑΠΘ για τη βελτίωση των κακώς κειμένων που κατατρύχουν το Πανεπιστήμιό μας.
Προς έκπληξή μου, η ανταπόκριση δεν ήταν αυτή που προσδοκούσα, όχι μόνο λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος από όσους απευθυνθήκαμε -και ήταν πολλοί αυτοί- αλλά γιατί καταλάβαμε πως υπήρχε και μία υποδόρια αντίσταση που υπακούει στη λογική ότι είναι ανεκτό, έως και επιθυμητό, το campus του Αριστοτελείου να αποτελεί πεδίο εκτόνωσης της παραβατικότητας της πόλης.
Το ΑΠΘ και οι δραστηριότητες που το συντροφεύουν δημιουργούν έναν πρωτόγνωρο κύκλο εργασιών για την πόλη της Θεσσαλονίκης, τόσο οικονομικά όσο και πνευματικά. Κι όμως, αντί αυτό το «στολίδι» της πόλης μας να το περιφρουρήσουμε και να το αναδείξουμε όλοι μαζί, συχνά το πετροβολούμε.
Ως πρύτανης, θα ήθελα να έχω περισσότερους βαθμούς ελευθερίας, τη δυνατότητα περισσότερων ελιγμών, σε πολλά επίπεδα. Η οικονομική δυσχέρεια σε συνδυασμό με τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του δημοσίου και τις συνεχείς πολιτικές παρεμβάσεις οδήγησαν στο να χάσουμε ένα σημαντικό μέρος του διδακτικού προσωπικού, το οποίο δεν αναπληρώθηκε επί της ουσίας ποτέ. Όλα τα θετικά που έχω απαριθμήσει για το Αριστοτέλειο οφείλονται στο ζήλο και την αυτοθυσία των ανθρώπων μας, καθηγητών και εργαζομένων, που πονάνε το ΑΠΘ ως να ήταν η οικογένειά τους.
Ποια συμβουλή θα δίνατε στο νέο πρύτανη του ΑΠΘ και τι ρόλο θα επιλέξετε να έχετε την επόμενη ημέρα από το τέλος της θητείας σας ως πρύτανης του Πανεπιστημίου;
Ο δικός μου ρόλος ολοκληρώνεται σε λίγες ημέρες και επανέρχομαι εκεί από όπου ξεκίνησα, στα καθηγητικά μου καθήκοντα. Συνεργαζόμαστε ήδη από την επομένη των εκλογών με τις νέες πρυτανικές αρχές με απώτερο σκοπό την ομαλή μετάβαση στη νέα διοίκηση. Με τον κύριο Παπαϊωάννου έχουμε μία σχέση ειλικρίνειας και αμοιβαίας εκτίμησης, και είμαι βέβαιος πως θα πασχίσει εξίσου για το καλό του ΑΠΘ.
Αυτό που θα ήθελα να του μεταφέρω είναι πως κάθε μέρα που περνά θα συνειδητοποιεί όλο και περισσότερο το μεγαλείο αυτού που λέγεται Αριστοτέλειο. Εμείς δεν αποτελούμε παρά μια στιγμή στην ιστορία του ΑΠΘ.
Τα ονόματά μας θα χαραχτούν στον πίνακα που υπάρχει στο ισόγειο του Κτιρίου Διοίκησης. Όταν βλέπεις όλα τα ονόματα συγκεντρωμένα, αντιλαμβάνεσαι πως έχεις γίνει κομμάτι της ιστορίας του. Και σε αυτό το ζύγι πάντα θα βρεθείς ελλιπής, πάντα θα ήθελες να έχεις επιτύχει περισσότερα. Αυτή η «ψυχή» του Αριστοτελείου κατοικοεδρεύει πλέον μέσα μας και αποτελεί το πιο σημαντικό μας απόκτημα μέσα από όλη αυτήν την εμπειρία.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 25 Αυγούστου 2019