Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι οι απόγονοι των θυμάτων στο Χορτιάτη ή την Καισαριανή θα έπρεπε να πληρώσουν χρήματα για να διατηρήσουν ζωντανή τη μνήμη όσων δολοφόνησαν οι ναζί; Θα ήταν αδιανόητο! Οι παππούδες τους ήταν και παππούδες μας. Η μνήμη είναι συλλογική.
Κι όμως, αυτό συνέβη, στην περίπτωση των χιλιάδων Ελλήνων Εβραίων που εξοντώθηκαν από τους ναζί. Τα μνημεία Ολοκαυτώματος που υπάρχουν σήμερα σε διάφορες πόλεις, δεν χρηματοδοτήθηκαν από τους δήμους ή το κράτος, αλλά μέσα από δωρεές. Αυτό συνέβη και με το μνημείο Ολοκαυτώματος της Θεσσαλονίκης. Πληρώθηκε μέσα από ιδιωτική δωρεά, τοποθετήθηκε αρχικά στην οδό Παπαναστασίου, αρκετά μακριά για να μην τραβάει την προσοχή. Χρειάστηκαν πολλές πιέσεις για να τοποθετηθεί σε μιαν άκρη της πλατείας Ελευθερίας, το μέρος της πόλης με τον μεγαλύτερο συμβολισμό, αφού εκεί εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα του «Μαύρου Σαββάτου» το 1942.
Και φτάσαμε στο σήμερα. Η παρούσα δημοτική αρχή αποφάσισε να ακυρώσει την προεργασία χρόνων για τη δημιουργία πάρκου μνήμης. Έχασε δύο ολόκληρα χρόνια μέχρι να αποφασίσει στα τέλη του 2021 ότι θα διερευνήσει αν μπορεί να κατασκευαστεί εκεί υπόγειο (στην πραγματικότητα υποθαλάσσιο) παρκινγκ. Όμως η προοπτική ενός ακριβού και δύσκολου τεχνικού έργου μεταθέτει το σχέδιο για το πάρκο μνήμης σε ένα απροσδιόριστο χρονικό σημείο στο μέλλον.
Μετά τις αντιδράσεις που προκάλεσε αυτή η απόφαση, ο δήμαρχος φάνηκε ότι προσπάθησε να κάνει μια αναδίπλωση, διαβεβαιώνοντας κατ’ επανάληψη την απόλυτη δέσμευσή του για το πάρκο μνήμης.
Την άλλη Κυριακή θα τιμηθεί η εθνική Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος. Συνήθως γίνεται μια τελετή μπροστά στο μνημείο Ολοκαυτώματος έξω από την Πλατεία Ελευθερίας. Πάνω στην πλατεία, όπου το 1942 εξευτελίστηκαν και βασανίστηκαν 9.000 Εβραίοι, θα υπήρχαν σταθμευμένα δεκάδες αυτοκίνητα… Δηλαδή θα είχαμε μια τελετή μνήμης, σε έναν χώρο όπου τίποτα δεν θυμίζει τα όσα συνέβησαν εκεί. Και που, εκτός από τις δηλώσεις του δημάρχου για την «απόλυτη δέσμευσή του» δεν θα υπήρχε κάτι χειροπιαστό, παρά μόνο μια σύμβαση διάρκειας οκτώ μηνών για τη μελέτη σκοπιμότητας του υπόγειου παρκινγκ…
Τελικά όμως φαίνεται πως βρέθηκε μια λύση, που βγάζει τη δημοτική αρχή από τη δύσκολη θέση -τουλάχιστον μέχρι την επόμενη Κυριακή. Σύμφωνα με όσα είδαν το φως της δημοσιότητας τις προηγούμενες ημέρες, συμφωνήθηκε η κατασκευή του πάρκου μνήμης να χρηματοδοτηθεί από την ΙΚΘ «ώστε να τελειώσει το συντομότερο δυνατόν».
Και κάπως έτσι καταλήγουμε στο αδιανόητο. Οι απόγονοι των θυμάτων να πληρώνουν (για άλλη μια φορά) για να θυμόμαστε όλοι εμείς όσα υπέφεραν στην Πλατεία Ελευθερίας οι μπαμπάδες και οι παππούδες τους. Αυτή η κτητική αντωνυμία σε τρίτο πρόσωπο είναι το πρόβλημα της πόλης. Το «τους» που δεν έγινε «μας».
*Δημοσιεύθηκε στις 23.01.2022