Το ξέσπασμα του κορονοϊού έφερε τους πολίτες στα πρόθυρα νευρικής κρίσης και τους πολιτικούς στην πιο δυσάρεστη θέση που έχουν βρεθεί συνολικά: οι αποφάσεις τους να είναι στην κυριολεξία ζήτημα ζωής και θανάτου.
Δυο χρόνια μετά και με την «Όμικρον» να καλπάζει, φέρνοντας απανωτά αρνητικά ρεκόρ, οι Ευρωπαίοι πολίτες και πολιτικοί έχουν βυθιστεί σε έναν δεύτερο, παράλληλο εφιάλτη και το ερώτημα που ταλανίζει είναι κοινό με εκείνο της πανδημίας «πότε θα τελειώσει όλο αυτό;». Ο λόγος φυσικά για τον πληθωρισμό που έχει τινάξει στον αέρα τις οικονομίες νοικοκυριών και χωρών και βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από τη δημιουργία και την εισαγωγή του ευρώ.
Κι ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα «ατάραχη», όπως γράφει χαρακτηριστικά το «Politico» υποστηρίζει ότι η άνοδος των τιμών σε επίπεδα ρεκόρ είναι προσωρινή, οι πολιτικοί της ηπείρου δεν έχουν την πολυτέλεια να σκέφτονται τόσο... ανέμελα ή να παίζουν το παιχνίδι της αναμονής καθώς οι πολίτες, καταρρακωμένοι από τα δύο χρόνια της πανδημίας τόσο ψυχολογικά και κοινωνικά όσο και οικονομικά, είναι πλέον στα κάγκελα αφού οι λογαριασμοί του ηλεκτρικού, της θέρμανσης, της βενζίνης, ακόμη και του σούπερ μάρκετ μπορούν να φέρουν και τον πλέον ήρεμο και «τακτοποιημένο» στα όριά του.
Η Ευρώπη φλέγεται και οι αναλυτές μιλούν πια ξεκάθαρα για μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της κοινωνίας και της ευρωπαϊκής οικογένειας.
Στο Βέλγιο, περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα στην πληρωμή των λογαριασμών ενέργειας, οι τιμές των ζυμαρικών στην Ιταλία αυξάνονται σχεδόν κατά 40% και η ιλιγγιώδης αύξηση του ενεργειακού κόστους απειλεί να εκμηδενίσει τμήματα της παραγωγικής ικανότητας της Ευρώπης σε τομείς που κυμαίνονται από το αλουμίνιο έως τη ζαχαροπλαστική.
Όλα αυτά ασκούν σωρεία πιέσεων στους πολιτικούς να αναλάβουν δράση και να «πειραματιστούν» με ενισχύσεις όπως φορολογικές περικοπές, δόσεις μετρητών και ανώτατα όρια τιμών στα τρόφιμα, καθώς η κεντρική τράπεζα της Ευρώπης φαίνεται απίθανο να άρει τα επιτόκια φέτος.
Το μεγάλο ερώτημα είναι αν αυτή η άνοδος του πληθωρισμού είναι μια προσωρινή έκρηξη και εάν οι ασταθείς τιμές της ενέργειας και των τροφίμων - που προκαλούν τον πιο άμεσο πόνο στα νοικοκυριά - θα υποχωρήσουν τόσο γρήγορα όσο ανέβηκαν ή αν πρόκειται για μια μακροπρόθεσμη αλλαγή που τελικά θα κλειδωθεί μέσα από σημαντικές αυξήσεις μισθών.
«Οι παράγοντες που οδηγούν σε υψηλό πληθωρισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα μειωθούν, θα εξασθενήσουν, αλλά πιθανότατα όχι μόλις περιμέναμε», προειδοποίησε ο Επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι. «Έχουμε στην πραγματικότητα ένα μεγάλο πολιτικό πρόβλημα και έχουμε μεγάλο πρόβλημα για την κοινωνική ισότητα, αν δεν δούμε τους μισθούς να αυξάνονται», δήλωσε ο Guntram Wolff, διευθυντής του think tank «Bruegel».
Ενώ ο συνολικός πληθωρισμός της ευρωζώνης βρίσκεται στο 5%, υπάρχουν τεράστιες διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Η Ανατολική Ευρώπη πλήττεται ιδιαίτερα από τις ανεξέλεγκτες τιμές των τροφίμων. Ο πληθωρισμός ξεπέρασε το διψήφιο όριο για να φτάσει το 10,7 τοις εκατό τον Δεκέμβριο στη Λιθουανία, το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ, σε μεγάλο βαθμό λόγω της θεαματικής αύξησης των τιμών της ενέργειας.
Μετρώντας τις μέρες
Η πρόγνωση για τις αυξήσεις των τιμών και πότε αυτή θα σταματήσει δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς πολλά εξαρτώνται από μια σύνθετη σειρά διαρθρωτικών προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών που συνδέονται με τον κορονοϊό στις αλυσίδες εφοδιασμού και των δυσκολιών στον τομέα του φυσικού αερίου. «Βρίσκω πολύ δύσκολο για τους οικονομολόγους να βγουν και να πουν με μεγάλη βεβαιότητα ότι θα είναι προσωρινό ή για άλλους να πουν το αντίθετο. Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε σεμνοί και να αποδεχτούμε ότι στην πραγματικότητα δεν το γνωρίζουμε αυτό σε αυτό το στάδιο», δήλωσε ο Βέλγος οικονομολόγος και καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας στο LSE Paul De Grauwe. Και με δεδομένο πως η ΕΚΤ δεν σκοπεύει να αυξήσει τα επιτόκια, η μάχη ενάντια στον πληθωρισμό θα δοθεί σε άλλο πεδίο. «Ο πληθωρισμός, η άνοδος της τιμής της ενέργειας και το κόστος ζωής είναι στο επίκεντρο των ευρωπαίων ηγετών - επηρεάζει άμεσα τις τσέπες των ψηφοφόρων και ως αποτέλεσμα είναι ένα πολύ σημαντικό πολιτικό πρόβλημα που οι ηγέτες πρέπει να επιλύσουν ή να φαίνεται ότι επιλύουν», δήλωσε ο Mujtaba Rahman του Eurasia Group.
«Πονοκέφαλος» για τους ηγέτες οι αυξήσεις στους μισθούς
Σε ορισμένα μέτωπα, οι αμοιβές πρέπει να αυξηθούν. Το Βέλγιο είναι η χώρα-κλειδί όσον αφορά τους μισθούς, καθώς η χώρα έχει μια αυτόματη διαδικασία που κλειδώνει νομικά τις αυξήσεις μισθών που συνδέονται με τον πληθωρισμό. Οι εργοδότες αγωνίζονται σκληρά για μια εξαίρεση φέτος, υποστηρίζοντας ότι η υποχρεωτική αύξηση των μισθών θα καταστήσει τις εξαγωγές μη ανταγωνιστικές, αλλά διαφαίνεται μια μικρή προοπτική ότι οι πολιτικοί θα τις υποστηρίξουν.
Αλλά το να μην επιτραπεί η αύξηση των μισθών εγκυμονεί επίσης πολιτικούς κινδύνους σε ολόκληρη την ήπειρο, αυξάνοντας την πίεση από τα συνδικάτα και παράλληλα την πλήρη διάσπαση της κοινωνικής συνοχής, μια κατάσταση που δυστυχώς η δημοκρατία έχει πληρώσει ακριβά. «Ανησυχούμε πολύ γιατί αυτό το πληθωριστικό κύμα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στους μισθούς», δήλωσε ο Λούκα Βισεντίνι, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων.
Έκτακτα μέτρα
Στο μεταξύ, οι πολιτικοί εφαρμόζουν μέτρα για να απαλύνουν το χτύπημα σε πολίτες και νοικοκυριά.
Στην Ιταλία, η κυβέρνηση Ντράγκι έκανε ελαφρύνσεις στους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, με τον πρωθυπουργό Ντράγκι να δηλώνει όμως πως το κράτος μόνο του δε μπορεί να στηρίξει τους πολίτες, καλώντας τους ιδιώτες που «έχουν αποκομίσει μεγάλα κέρδη από αυτή την αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου να τα μοιραστούν με την υπόλοιπη κοινωνία». Η Γαλλία, η οποία πίεσε με την Ισπανία -μέχρι στιγμής ανεπιτυχώς- για μια ολική μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, έχει δεσμευτεί να διατηρήσει την αύξηση των λογαριασμών κοινής ωφελείας των νοικοκυριών κάτω από το 4% φέτος, και έχει υποσχεθεί να παρουσιάσει νέα μέτρα, η Βουλγαρία έχει παγώσει τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και της θέρμανσης μέχρι τα τέλη Μαρτίου, η Ουγγαρία ανακοίνωσε ότι η τιμή των βασικών τροφίμων θα μειωθεί σε επίπεδα τον Οκτώβριο, ενώ Σερβία και Βόρεια Μακεδονία είχαν ήδη επιβάλει παρόμοια ανώτατα όρια σε βασικά αγαθά όπως το ψωμί, η ζάχαρη και το ηλιέλαιο.
Η Πολωνία, η Ρουμανία και η Τσεχία εξετάζουν τη μείωση των συντελεστών ΦΠΑ για την ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο.
Οι 6+1 αιτίες της πληθωριστικής κρίσης
Ποιοι, όμως είναι οι λόγοι της ακραίας αύξησης του πληθωρισμού και της απότομης φτωχοποίησης του πληθυσμού; Σύμφωνα με το BBC και το Reuters που έφτιαξαν μια σύντομη και περιεκτική λίστα για «κοινούς θνητούς» είναι οι εξής:
1. Αύξηση των τιμών της ενέργειας και των καυσίμων.
2. Ελλείψεις αγαθών από την αγορά.
3. Τα υπέρογκα έξοδα μεταφοράς και αποστολής.
4. Το φαινόμενο της «Μεγάλης Παραίτησης» που έφερε τις εταιρείες-κολοσσούς στα όριά τους και η επακόλουθη αύξηση μισθών ώστε να προσελκύσουν εργαζόμενους.
5. Κλιματική κρίση. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν προκαλέσει εκτεταμένες ζημιές σε αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες, ενώ έχουν συμβάλλουν καθοριστικά σε ελλείψεις, όπως αυτή του καφέ που συμπαρασύρει και πολλές άλλες τιμές σε ραγδαία αύξηση.
6. Εμπορικοί δασμοί.
7. Το τέλος της οικονομικής στήριξης λόγω της πανδημίας.
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 23.01.2022