Μετά από μακρά αναμονή και υπομονή, το δίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου θα δοθούν οριστικά οι αυξήσεις και τα αναδρομικά στους συνταξιούχους (περίπου 250.000) που έλαβαν σύνταξη με περισσότερα από 30 έτη ασφάλισης.
Οι… τυχεροί θα δουν στους λογαριασμούς τους τα αναδρομικά που προβλέπει ο ψηφισμένος από τον Φεβρουάριο του 2020, νόμος Βρούτση. Για μία ακόμα φορά, ο γραφειοκρατικός λαβύρινθος του ελληνικού κράτους και η υπολειτουργία του πολύπαθου ΕΦΚΑ δοκιμάζουν τις αντοχές και την υπομονή των συνταξιούχων.
Το τελικό χρονοδιάγραμμα των πληρωμών κλείδωσε από τον ΕΦΚΑ και έχει ως εξής:
- Με τις συντάξεις του Ιουλίου (τέλος Ιουνίου) να πάρουν τις αυξήσεις και τα αναδρομικά οι νέοι συνταξιούχοι που αποχώρησαν με διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου από 13/05/2016.
- Θα ακολουθήσουν οι παλαιότεροι (προ νόμου Κατρούγκαλου), για τους οποίους οι αυξήσεις και τα αναδρομικά θα πληρωθούν με τη σύνταξη Αυγούστου (τέλη Ιουλίου).
Ο νόμος Βρούτση ισχύει αναδρομικά από 01/10/2019. Ο επανυπολογισμός σπάει τους συνταξιούχους σε δύο κατηγορίες:
1) Στους παλαιούς, που συνταξιοδοτήθηκαν πριν από τον νόμο Κατρούγκαλου, δηλαδή μέχρι τις 12/05/2016.
2) Στους νεότερους, που βγήκαν στη σύνταξη με τις διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου, δηλαδή από 13/05/2016 έως 30/09/2019.
Οι νεότεροι συνταξιούχοι θα δουν απευθείας υπολογισμό των συντάξεών τους με τα νέα αυξημένα ποσοστά αναπλήρωσης εφόσον αποχωρούν με περισσότερα από 30 έτη ασφάλισης.
Περίπου 40.000 νέοι συνταξιούχοι (με αίτηση συνταξιοδότησης από 13 Μαΐου 2016 και μετά) χωρίς προσωπική διαφορά, δικαιούνται αύξηση στην καταβαλλόμενη σύνταξη, που κυμαίνεται κατά μέσο όρο στα 50 ευρώ από 1ης Οκτωβρίου 2019.
Ποιοι παλαιοί συνταξιούχοι θα δουν αυξήσεις
-Συνταξιούχοι Δημοσίου με 35 έτη και άνω.
-Συνταξιούχοι ΕΤΑΑ με διπλές συντάξεις (π.χ. ΕΤΑΑ και Δημοσίου).
-Συνταξιούχοι ΙΚΑ και ΤΣΑ με πάνω από 30 έτη.
-Συνταξιούχοι ΔΕΚΟ και τραπεζών που πήραν ήδη αύξηση με τον επανυπολογισμό του 2019 και τώρα θα έχουν νέα αύξηση με τα βελτιωμένα ποσοστά του νέου νόμου.
-Συνταξιούχοι ΝΑΤ με 33 έτη (ναυτικής υπηρεσίας) και άνω.
-Απόστρατοι με 30 και άνω έτη ασφάλισης.
Αυξήσεις στην τσέπη έως και 150 ευρώ θα δουν όσοι προσεγγίζουν τα 40 χρόνια δουλειάς.
Σε γενικές γραμμές, τη μερίδα του λέοντος στις αυξήσεις θα λάβουν όσοι αποχώρησαν με 35 έως 40 έτη ασφάλισης, ενώ μικρότερες θα είναι για όσους έχουν από 30 έως 35 έτη. Αυξήσεις προκύπτουν και από τα 40 έως τα 45 έτη, αλλά ο ρυθμός αύξησης μικραίνει όσο ανεβαίνουν τα χρόνια.
Μετά τα 40 έτη τα ποσοστά αναπλήρωσης «πέφτουν» σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Αυξήσεις στα χαρτιά και όχι στην τσέπη αναμένεται να δουν περίπου 500.000 κυρίως παλαιοί συνταξιούχοι οι οποίοι όμως διατηρούν προσωπική διαφορά. Οι αυξήσεις θα συμψηφιστούν και στα εκκαθαριστικά τους θα δουν την προσωπική διαφορά να μειώνεται. Οι παλαιοί συνταξιούχοι που θα λάβουν αυξήσεις εκτιμώνται σε περίπου 150.000. Αυτοί θα λάβουν τα 2/5 της αύξησης που δικαιούνται, η οποία κυμαίνεται από 30 έως 50 ευρώ μεσοσταθμικά.
Οι αυξήσεις κυμαίνονται από 4,5 ευρώ για συνταξιούχο που είχε τον βασικό μισθό και 31 έτη ασφάλισης έως και 215 ευρώ μεικτά για συνταξιούχο με 3.000 ευρώ μισθό και 40 έτη ασφάλισης. Η αναδρομικότητα ξεκινά από τον Οκτώβριο του 2019 καθώς στις 4 Οκτωβρίου του 2019 εκδόθηκε η επίμαχη απόφαση του ΣτΕ που έκρινε πως τα ποσοστά αναπλήρωσης του νόμου Κατρούγκαλου (2016) είχαν ανεπαρκή ανταποδοτικότητα για τους ασφαλισμένους με πολλά έτη ασφάλισης. Όσο περισσότερα είναι τα έτη και οι αποδοχές, τόσο μεγαλύτερη είναι η αύξηση.
Οι κατηγορίες των παλαιών συνταξιούχων που θα λάβουν αύξηση είναι κυρίως όσοι είδαν αύξηση και με τον επανυπολογισμό του νόμου Κατρούγκαλου την 1η/1/2019 και ελάχιστοι ακόμα παλαιοί συνταξιούχοι. Οι πριν από τον Μάιο του 2016 συνταξιούχοι που δικαιούνται αύξηση θα τη δουν να καταβάλλεται σε πέντε ισόποσες μηνιαίες δόσεις. Όσοι συνταξιοδοτήθηκαν από 13/05/2016 έως 31/12/2018 και έχουν πάνω από 30 έτη ασφάλισης και δεν διατήρησαν μέρος της προσωπικής διαφοράς θα δουν στο σύνολό τους αύξηση από την εφαρμογή του νέου νόμου.
Για όσους έχουν καταθέσει αίτηση για σύνταξη πριν από τον Οκτώβριο του 2019, η σύνταξη θα βγει με τα ποσοστά αναπλήρωσης του νόμου Κατρούγκαλου για το διάστημα έως 30/9/2019 και με τα ποσοστά αναπλήρωσης του νόμου Βρούτση για το διάστημα από 01/10/2019 και μετά.
Θα προηγηθεί το πρώτο κύμα πληρωμών στα τέλη Ιουνίου (με τις συντάξεις Ιουλίου) το οποίο θα αφορά 50.000 νέους συνταξιούχους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι έχουν συνταξιοδοτηθεί (μετά τον Μάιο του 2016) με περισσότερα από 30 έτη ασφάλισης και δεν διατηρούν προσωπική διαφορά. Μαζί με τις αυξήσεις η εν λόγω κατηγορία θα λάβει και αναδρομικά 21 μηνών (εφάπαξ).
Οι δικαιούχοι θα εισπράξουν αυξήσεις και αναδρομικά 21 μηνών μετά τις συνεχείς… μεταθέσεις στην ημερομηνία καταβολής τους. Χιλιάδες ασφαλισμένοι συνταξιοδοτήθηκαν, επί… ματαίω, όπως αποδείχτηκε, το 2020 για να καρπωθούν τις αυξήσεις και τα προνόμια του νέου ασφαλιστικού νόμου που προβλέπει αυξημένα ποσοστά αναπλήρωσης για όσους έχουν περισσότερα από 30 χρόνια ασφάλισης.
Τι σημαίνουν οι αλλαγές στην επικουρική ασφάλιση
Εκ βάθρων αλλαγή της ίδιας της φιλοσοφίας που διέπει το σύστημα επικουρικής ασφάλισης προβλέπει το κυβερνητικό σχέδιο (αναμένεται να έρθει προς ψήφιση στην Βουλή εντός του έτους), τις βασικές πτυχές του οποίου έχει ξεδιπλώσει ο υφυπουργός κοινωνικής ασφάλισης, Πάνος Τσακλόγλου.
Το διανεμητικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης μετατρέπεται σε κεφαλαιοποιητικό, με άμεση εφαρμογή για όσους εισέρχονται στην αγορά εργασίας και εθελοντικά για όσους άλλους εργαζόμενους το επιθυμούν. Στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα οι εισφορές του κάθε εργαζόμενου επενδύονται ώστε, όταν αποχωρήσει από την εργασία του, να προκύψει ένα συνολικό ποσό. Βάσει του ποσού αυτού θα εισπράττει μια ορισμένη σύνταξη. Όσο οι αποδόσεις των επενδύσεων, που έχουν γίνει με τα χρήματα των ασφαλιστικών εισφορών, παραμένουν υψηλές, οι ασφαλισμένοι εισπράττουν την υπερ-απόδοση των εισφορών τους.
Συνεπώς, οι εισφορές των νέων εργαζομένων θα αποταμιεύονται και θα επενδύονται αντί να χρησιμοποιούνται για την πληρωμή της επικουρικής σύνταξης των σημερινών συνταξιούχων. Σε εθελοντική βάση, θα μπορούν να ενταχτούν στο νέο σύστημα όλοι οι υφιστάμενοι εργαζόμενοι (μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι) ηλικίας έως 35 ετών.
H «μαύρη τρύπα»
Κάθε ασφαλισμένος θα έχει τον ατομικό του «κουμπαρά» και από αυτόν θα λαμβάνει την αναλογιστικά ουδέτερη σύνταξή του. Θα υπάρχει επιλογή από μικρό αριθμό επενδυτικών προφίλ με ισχυρή εποπτεία και μέγιστη δυνατή διαφάνεια.
Υπάρχει, όμως, το ρίσκο των κακών αποδόσεων, αλλά κυρίως έλλειψη πρόνοιας για τους εργαζόμενους με χαμηλό εισόδημα. Σε κάθε περίπτωση μένει να αποσαφηνιστούν οι λεπτομέρειες της ριζοσπαστικής αν και αμφιλεγόμενης, για τα ελληνικά δεδομένα, πρότασης. Οι κατάλληλες δικλείδες ασφαλείας για να μην πάνε χαμένοι οι κόποι των ασφαλισμένων είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητες καθώς είναι προφανές ότι οι πολίτες δεν μπορούν να γίνουν… επενδυτές από τη μία στιγμή στην άλλη.
Σύμφωνα με τον Πάνο Τσακλόγλου, η δημιουργία ατομικού «κουμπαρά» για κάθε νέο ασφαλισμένο μετά την 1η Ιανουαρίου 2022 έχει ως βασικούς στόχους την αποτελεσματική αντιμετώπιση των επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσμού στο ασφαλιστικό, τη δημιουργία πόρων για την επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας, την εξασφάλιση υψηλότερων επικουρικών συντάξεων για τη νέα γενιά καθώς και τη δημιουργία αντικινήτρων για συμμετοχή στην ανασφάλιστη εργασία.
Παράλληλα, η δημογραφική γήρανση επισπεύδει την προωθούμενη μεταρρύθμιση.
Καθώς από το 1980 έως το 2020 ο αριθμός των νέων κάτω των 25 ετών μειώθηκε κατά 35%, οι γεννήσεις περιορίστηκαν κατά 44% και οι ηλικιωμένοι (άνω των 65) σχεδόν διπλασιάστηκαν (+93%). Οι γεννήσεις στην Ελλάδα, από 157.000 που ήταν το 1960, μειώθηκαν σε 148.000 το 1980, σε 103.000 το 2000 και σε 84.000 το 2019.
«Γκρίζα» ζώνη των δρομολογούμενων αλλαγών είναι το υψηλό κόστος μετάβασης στο νέο σύστημα (μεταξύ 50 και 60 δισ. ευρώ) και η πιθανολογούμενη «μαύρη τρύπα» που θα προκύψει αν δεν προβλεφθεί πειστικός τρόπος κάλυψής της. Η αόριστη επίκληση των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης που, σε θεωρητικό επίπεδο, θα έχει η χώρα τα επόμενα χρόνια σε καμία περίπτωση δεν αρκεί για να κατευνάσει τις εύλογες ανησυχίες των ασφαλισμένων.
Δικαστικός μαραθώνιος…
Στην οριστική δικαίωση τους από το ΣτΕ προσβλέπουν οι συνταξιούχοι που έχουν προσφύγει για τις περικοπές 11μήνου (Ιούνιος 2015-Μάιος 2016) που εφαρμόστηκαν στις επικουρικές συντάξεις τους και τα δώρα. Τα αναδρομικά αφορούν περίπου 1,3 εκατ. συνταξιούχους.
Η προηγούμενη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου τον Ιούλιο δικαίωνε τους προσφεύγοντες, ωστόσο η κυβέρνηση την εφάρμοσε με… δημιουργική ασάφεια και δημοσιονομική… μεζούρα, με το βλέμμα στραμμένο στους περιορισμένους κρατικούς πόρους, αποδίδοντας στους δικαιούχους μόνο τις περικοπές στις κύριες συντάξεις για το επίμαχο 11μηνο.
Ενώ το ΣτΕ επιδίκασε την απόδοση του συνόλου των αναδρομικών για τη συγκεκριμένη περίοδο, συνολικού κόστους 4 δισ. ευρώ, η κυβέρνηση αρχικά ανακοίνωσε ότι θα καταβάλει μόνο τα αναδρομικά που αναλογούν στις κύριες συντάξεις, κόστους 1,4 δισ. ευρώ.
Άφησε, δηλαδή, έξω τα αναδρομικά των επικουρικών συντάξεων και των δώρων, συνολικού ύψους 2,6 δισ. ευρώ, τα οποία διεκδικούν εκ νέου οι συνταξιούχοι.
Μάλιστα, με διάταξη που ενσωμάτωσε στο νόμο, επιχείρησε να «μπλοκάρει» νέες προσφυγές ορίζοντας, ότι όποιος λάβει τα αναδρομικά των κύριων συντάξεων, δεν δικαιούται να διεκδικήσει τα αναδρομικά των επικουρικών και των δώρων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές πρωτόδικες αποφάσεις δικαιώνουν τους συνταξιούχους, εν αναμονή της νέας απόφασης του ΣτΕ, η οποία αναμένεται να εκδοθεί μάλλον τον Ιούνιο, με την ελπίδα να ξεδιαλύνει οριστικά το ομιχλώδες τοπίο.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 23 Μαΐου 2021