Πρωινός καφές με τον δημοσιογράφο Γιώργο Παππά

Φωτογραφίες: Προσωπικό αρχείο Γιώργου Παππά

Πολιτικοδημοσιογραφικός ο σημερινός «πρωινός καφές». Με τον δημοσιογράφο Γιώργο Παππά και με επίκεντρο τις ελληνογερμανικές σχέσεις. Δεν τον ήπιαμε δια ζώσης, αλλά μέσω messenger. Αυτός στο Βερολίνο στον πανέμορφο αύλειο χώρο της Bundespressekonferenz (Κέντρο Τύπου) και εγώ από το Μόναχο.

Συζητήσαμε για τα παιδικά του χρόνια στα Γρεβενά όπου γεννήθηκε και τη συνέχεια στο Μόναχο, στο Ελληνικό Πρόγραμμα τη Βαυαρικής Ραδιοφωνίας, είπαμε για τα δύσκολα χρόνια των μνημονίων όταν οι ελληνογερμανικές σχέσεις δοκιμάστηκαν και όταν ο ίδιος αισθάνονταν ότι έπαιζε το «ρόλο γέφυρας μεταξύ δύο εμπολέμων», αλλά και για τις συνεντεύξεις του με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, την Άνγκελα Μέρκελ και πιο πρόσφατα τον Ολαφ Σολτς.

Με τον εκλεγμένο για τρίτη χρονιά κατά σειρά πρόεδρο της Ένωσης Ξένου Τύπου «VAP» κουβεντιάσαμε και για το ρόλο του δημοσιογράφου σήμερα που όπως λέει με νόημα «οφείλει να έχει αποστάσεις ασφαλείας, να μην ταυτίζεται με μια υπόθεση», και για το τι μπορεί να πάρουν οι δύο χώρες η μια από την άλλη. Η Ελλάδα από τη Γερμανία «το σεβασμό στο δημόσιο χώρο και την ευαισθησία για το περιβάλλον» και η Γερμανία από την Ελλάδα «την ευελιξία στη διαχείριση δυσκολιών και λίγη χαλαρότητα στην καθημερινότητα».

-Υπάρχει πρωινός καφές στη Γερμανία;

(Γελάει) Φυσικά υπάρχει! Αλλιώς δεν ξεκινάει η μέρα.

-Τι ώρα και που τον πίνεις;

Στις 7 το πρωί, στο σπίτι.

-Τι είναι;

Lungo της Νespresso, με διπλή δόση νερού.

-Με την ευκαιρία: στην Ελλάδα ο πρωινός καφές στο Μέγαρο Μαξίμου αποτελεί παράδοση. Υπάρχει πρωινός καφές στα γερμανικά πολιτικά πράγματα;

Στην Καγκελαρία σίγουρα, με τον ή την Καγκελάριο και τους στενούς συνεργάτες για την πρώτη ανάλυση δεδομένων της ημέρας – «Lagebesprechung» - Ακούγεται σαν διαταγή, ε; ενώ ο «πρωινός καφές»…

-Να πάμε αρκετά χρόνια πίσω: Γεννήθηκες στα Γρεβενά.

Για την ακρίβεια, στο Μικρό Σειρήνι, ένα μικρό χωριό κοντά στα Γρεβενά.

-Τι θυμάσαι από εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα;

Τα χιόνια και το κρύο το χειμώνα – το παιχνίδι και την ελευθερία το καλοκαίρι.

-Σχολείο;

Δημοτικό στο χωριό, μονοθέσιο, η χρονιά μου είχε τα περισσότερα παιδιά: 9! (γελάει). Εξατάξιο γυμνάσιο στα Γρεβενά.

Λεζάντα: Οικογένεια Παππά: Η μαμά Ανθούλα μαζί με τα αδέλφια Γιώργος (δεξιά) και Σωτήρη

-Οι γονείς πως ήταν; Η εικόνα στο σπίτι;

Οι γονείς μου ήταν για μία πενταετία στη Γερμανία, γκασταρμπάιτερ, εγώ με τον μικρότερο αδερφό μου μείναμε πίσω με τους παππούδες. Παλιννόστησαν το 1969, αλλά μετά από λίγο έφυγα εγώ για το Γυμνάσιο στα Γρεβενά, τους έβλεπα το Σαββατοκύριακο. Παρόλα αυτά, πολύ δεμένη οικογένεια.

Λεζάντα: Ποδήλατο εκ Γερμανίας: Ο Γιώργος Παππάς μαζί με τον μικρότερο αδελφό του Σωτήρη δοκιμάζουν το ποδήλατο που είχαν στείλει οι γονείς τους από τη Γερμανία

-Στη Γερμανία από πόσο χρονών;

Μετά το πτυχίο ΠΑΝΤΕΙΟΥ το 1983, 23 χρονών.

-Και στο Μόναχο;

Ο πρώτος σταθμός το Μόναχο, για μεταπτυχιακές σπουδές στην Πολιτική Επιστήμη.

-Ήθελες από μικρός να ασχοληθείς με τη δημοσιογραφία;

Στο γυμνάσιο βγάζαμε μία μαθητική εφημερίδα. Αλλά ως αγροτόπαις ούτε περνούσε από το μυαλό μου, ότι μία των ημερών θα δούλευα στην εκπομπή της DeutscheWelle που με έβαζαν οι μεγάλοι της οικογένειας να «πιάσω» στα βραχέα στην περίοδο της δικτατορίας.

-Η εκκίνηση έγινε στο βαυαρικό ραδιοφωνικό σταθμό του Μονάχου;

Ναι, στο Ελληνικό Πρόγραμμα τη Βαυαρικής Ραδιοφωνίας BR που είχε ξεκινήσει με τον Παύλο Μπακογιάννη το 1964 και άκουγαν κάθε βράδυ για τέσσερις δεκαετίες όλοι οι Έλληνες της Γερμανίας. Αρχικά ως εκφωνητής, αλλά εκδήλωσα αμέσως το ενδιαφέρον μου για περισσότερα και δεν άργησε να μου δοθεί η ευκαιρία, όταν άνοιξε μία θέση στη σύνταξη.

-Το πρώτο ρεπορτάζ;

Οι Έλληνες στην εργατική Πρωτομαγιά του 1987, στη συγκέντρωση των συνδικάτων στην πλατεία Marienplatz του Μονάχου.

-Ποιοι ήταν οι πιο βασικοί σταθμοί της επαγγελματικής σου πορείας;

Η Βαυαρική Ραδιοφωνία ήταν το μεγάλο σχολείο. Εκεί έμαθα να δουλεύω δημοσιογραφικά, χωρίς πολιτικές ή άλλες δεσμεύσεις και εξαρτήσεις. Στη δεκαετία του 90 είχα ξεκινήσει παράλληλα συνεργασίες με την ERT 3 και το περιοδικό «Εψιλον» της Ελευθεροτυπίας. Αργότερα ήρθε η συνεργασία με τον Αγγελιοφόρο και από το 2001 με τα ΝΕΑ. Σταθμός επίσης ήταν και το Ελληνικό Πρόγραμμα της DeutscheWelle στη Βόννη, για μία εφταετία, μέχρι το 2010. Τότε ήρθα στο Βερολίνο, ανταποκριτής για την ΕΡΤ, ΤΑ ΝΕΑ, Αθηναϊκό Πρακτορείο. Η κρίση που ακολούθησε έφερε οικονομικά τη μία περικοπή μετά την άλλη. Αλλά δημοσιογραφικά ήταν για μένα η απόλυτη κορύφωση.

Λεζάντα: Ημέρες του ελληνικού προγράμματος της βαυαρικής ραδιοφωνίας το 2002. Με τον συνάδελφο Θύμιο Μπαμπανάτσα ενώ ανακρίνουν τον τότε αρχηγό της ΝΔ Κώστα Καραμανλή.

-Ο πιο ενδιαφέρον άνθρωπος που γνώρισες στο πλαίσιο ενός ρεπορτάζ ή μιας συνέντευξης;

Ο πιο συγκινητικός ήταν ο Δημήτρης Μακρής, από την Τραπεζίτσα Γρεβενών. Κουβαλούσε όλο το δράμα του εμφυλίου. Τον βρήκα πολιτικό πρόσφυγα από το 1948 στο Ζγκορζέλετς, το γερμανικό Γκέρλιτς, εκεί όπου στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1916 είχε μεταφερθεί ολόκληρο το Δ΄Σώμα Στρατού από την Καβάλα για να μην αιχμαλωτιστεί από τους Βούλγαρους. Ο δυσκολότερος ήταν ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, με έναν πολυδαίδαλο, πυκνό λόγο, συχνά δηκτικό.

Λεζάντα: Με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε: «Ο δυσκολότερος. Με έναν πολυδαίδαλο, πυκνό και συχνά δηκτικό λόγο»

Λεζάντα: Με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγιερ, που φορά ένα κασκόλ της Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας της Γερμανίας

-Η Γερμανία είναι κάτι σαν δεύτερη πατρίδα σου. Πως είναι ως χώρα επαγγελματικής απασχόλησης;

Μετά από τόσα χρόνια, ναι, είναι δεύτερη πατρίδα. Η γερμανική δημοσιογραφική αγορά είναι πολύ δύσκολη για τους ίδιους τους Γερμανούς, πόσο μάλλον για όσους έμαθαν γερμανικά σε μεγάλη ηλικία, όπως εγώ. Επαγγελματικά μου έδωσε τη δυνατότητα να γίνω αυτό που είμαι σήμερα.

-Τα καλά της;

Της Γερμανίας; Η λειτουργία των θεσμών σε μια ευνομούμενη, συγκριτικά, πολιτεία, που δεν χρειάζεσαι μέσον να γίνει η δουλειά σου.

-Τα δύσκολά της;

Η έλλειψη ευελιξίας, όταν κάποια ζητήματα έχουν χαρακτήρα επείγοντος και οι μεγάλες νύχτες το χειμώνα.

-Μια δύσκολη περίοδος ήταν σίγουρα η εποχή των μνημονίων, όπου οι ελληνογερμανικές σχέσεις δοκιμάστηκαν έντονα. Πως έζησες αυτή τη φάση;

Ήταν η πιο δύσκολη και ταυτόχρονα η πιο ενδιαφέρουσα και η πιο παραγωγική, σε ρόλο γέφυρας την ώρα που κυριαρχούσαν τα αρνητικά στερεότυπα και από τις δύο πλευρές. Στις εκπομπές της γερμανικής τηλεόρασης που με καλούσαν ήμουν ο εκπρόσωπος ενός πτωχευμένου κράτους, έχοντας συχνά απέναντί μου υπέρμαχους της έξωσης της Ελλάδας από το ευρώ. Αλλά επειδή ασκούσα και κριτική για κακώς κείμενα στην Ελλάδα, άκουγα συνεχώς την κατηγορία: «Τί ρόλο παίζει τελικά ο Παππάς;». Πάντως, από τους Γερμανούς συναδέλφους είχα μία αντιμετώπιση αναγνώρισης και σεβασμού.

-Υπήρχαν ιδιαίτερα έντονες στιγμές; Τι θυμάσαι από την δραματική διαπραγμάτευση του '15;

Ήταν ένα εξάμηνο - κρεσέντο με τη βίαιη «ενηλικίωση» των νέων κυβερνώντων στην Αθήνα που φαντασιώνονταν ότι ήταν η πρωτοπορία μιας παγκόσμιας επανάστασης, αλλά έπεφταν πάνω στο γερμανικό τοίχο. Θυμάμαι το Βαρουφάκη στη Φρανκφούρτη, βγήκε από την ΕΚΤ σαν να έψαχνε τη μηχανή του να δώσει γκάζια, για να ακολουθήσει η ιστορική συνέντευξη τύπου με τον Σόιμπλε στο υπουργείο Οικονομικών στο Βερολίνο. Οι άνθρωποι της Μέρκελ και του Σόιμπλε εκείνο το διάστημα ρωτούσαν: «Είναι σίγουρο, ότι καταλαβαίνουν τί κάνουν;»

Λεζάντα: Με την Ανγκελα Μέρκελ, που θυμήθηκε τις κάρτες που έστελνε στα ελληνικά κατά τη διάρκεια της δικτατορίας με το σύνθημα «Eλευθερία στον Μίκη Θεοδωράκη»

-Εχεις πάρει συνεντεύξεις από πολλούς υψηλόβαθμους Γερμανούς πολιτικούς, ανάμεσά τους και οι δύο τελευταίοι καγκελάριοι. Ποιος σου έκανε πιο πολύ «γκελ»; Η Μέρκελ ή ο Σολτς;

Η συνέντευξη της Μέρκελ για την ΕΡΤ ήταν η πρώτη Γερμανού καγκελάριου σε ελληνικό μέσο. Εκτός κάμερας μου είπε ότι με συμμαθήτριές της και τη βοήθεια της μητέρας της, που ήξερε αρχαία ελληνικά, έστελναν κάρτες στη Χούντα με το σύνθημα «Ελευθερία στον Μίκη Θεοδωράκη». Αυτός όμως έκανε την πρώτη του συναυλία στη δυτική Γερμανία, όχι στην ανατολική. Ο Σολτς ανοίγεται πιο δύσκολα, η πρώτη συνέντευξη για τα ΝΕΑ κράτησε μία ώρα, αλλά χωρίς ιδιαίτερες αναφορές σε προσωπικές του σχέσεις με την Ελλάδα.

-Θα βελτιωθούν οι σχέσεις των δύο χωρών επί κυβέρνησης Σολτς;

Σίγουρα. Ατμοσφαιρικά, ο Σολτς και οι Γερμανοί προσπαθούν να επουλώσουν τις πληγές που άφησε η προηγούμενη δεκαετία. Και η «αλλαγή εποχής» με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έφερε στην ίδια πλευρά του μετώπου Ελλάδα και Γερμανία. Εθνική κυριαρχία, εδαφική ακεραιότητα έχουν πρώτη προτεραιότητα για την κυβέρνηση του Σολτς, ως εκ τούτου η Ελλάδα μπορεί να υπολογίζει στην γερμανική στήριξη έναντι των απειλών του Ερντογάν.

-Τι έφερε η επίσκεψη Σολτς στην Αθήνα;

Την ρητή καταδίκη και από τον καγκελάριο της Γερμανίας των τουρκικών απειλών κατά της Ελλάδας, «ανοιχτών ή συγκαλυμμένων». Εντατικοποίηση της διμερούς συνεργασίας και στα αμυντικά, και στα ενεργειακά με βάρος τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αλλά καμία αλλαγή στάσης για τις αποζημιώσεις – επανορθώσεις. Ούτε αναμένονταν, άλλωστε.

Λεζάντα: Με τον Όλαφ Σόλτς: Ανοίγεται πιο δύσκολα, αλλά με την κυβέρνησή του οι ελληνογερμανικές σχέσεις θα βελτιωθούν

-Πάμε λίγο στον άνθρωπο Γιώργο Παππά: Ζεις επαγγελματικά στο Βερολίνο και οικογενειακά στο Μόναχο. Αντέχεται;

Δύσκολα! Είναι ένα μεγάλο «σπαγκάτο» σχεδόν 600 χλμ. Στην αρχή, όταν αποχαιρετούσα το μικρό μου γιό, μου έλεγε: «Γιατί δεν βρίσκεις μια σκατο-δουλειά εδώ;». Στο μεταξύ έχει γίνει για όλους μας ρουτίνα. Και οι τεσσεράμισι ώρες στο τρένο είναι ώρες δουλειάς, έχω δώσει άπειρες ανταποκρίσεις από το τρένο.

-Η οικογένειά σου σήμερα;

Η γυναίκα μου συνεχίζει να εργάζεται στη Βαυαρική Ραδιοφωνία, υπεύθυνη για διαπολιτισμικά θέματα. Ο μεγάλος μου γιός τελείωσε το μάστερ Φυσικής στο Πολυτεχνείο Μονάχου, ο μικρότερος σπουδάζει κοινωνιολογία στο Μόναχο το συνδυάζει με σπουδές οικιστικής ανάπτυξης στο Βερολίνο.

-Υπάρχουν χόμπι; Με τι χαλαρώνει ο Γιώργος Παππάς;

Πριν από αρκετά χρόνια έπαιζα τένις, όχι σπουδαία πράγματα, αλλά μου έκανε κέφι, συν την άσκηση. Τώρα, τρέξιμο για εκτόνωση και ένα κρασί με φίλους το βράδυ μετά τη δουλειά.

Λεζάντα: Οικογενειακή φωτογραφία από το 2016, έξω από το Ευρωπαϊκό Σχολείο Μονάχου ESM. Με τη γυναίκα του Ελένη Ηλιάδου και τους γιους του Σωτήρη και Γιάννη.

-Έχεις και μια έφεση προς το τραγούδι, έτσι δεν είναι; Πως προήλθε;

(Γελάει) Ταλέντο, είναι οικογενειακό, κληρονομιά από τον παππού μου, ψάλτης γιός παπά, και τον πατέρα μου. Με το τραγούδι σε ταβέρνες χρηματοδότησα τα πρώτα χρόνια των σπουδών στο Μόναχο. Αργότερα, στη Βόννη συμμετείχα στη χορωδία της DeutscheWelle, με συναδέλφους από όλο τον κόσμο, αντίστοιχο ήταν και το ρεπερτόριο. Μόνο ελληνικό τραγούδι δεν είχαν. Τους πήγα λοιπόν το «Περιγιάλι» και «Της αγάπης αίματα», μπήκαν και σε CD της χορωδίας.

-Τι προτιμάς από είδος ελληνικής μουσικής;

Ακούω σχεδόν τα πάντα. Μπορώ να τραγουδώ και να χορεύω με τον Σάββα Σιάτρα ηπειρώτικα, ή ράικο, μπαϊντούσκα και μπάλο, από Καζαντζίδη και «KozaMostra» μέχρι Καβάκο. Η μουσική από μόνη της είναι ένας ολόκληρος κόσμος.

-Τι ομάδα είσαι στην Ελλάδα;

Ολυμπιακός.

-Και στη Γερμανία;

Στην αρχή 1860 Μονάχου. Αλλά όταν πήγα πρώτη φορά το γιό μου στο γήπεδο, έπαθε σοκ με την ήττα από την Μπάγιερν, και από εκείνη την ημέρα είμαστε πλέον Μπάγιερν Μονάχου.

-Συμφωνούμε και στα δύο… Πάμε λίγο στη δημοσιογραφία. Αυτή που γνώρισες όταν ξεκίνησες την πορεία σου έχει σίγουρα αλλάξει. Πήγε μπροστά ή έκανε και βήματα προς τα πίσω;

Όταν ξεκίνησα στην Εκπομπή του Μονάχου παίρναμε την ανταπόκριση του Κώστα Τσατσαρώνη από την Αθήνα με TELEX. Σήμερα δουλεύουμε με το Twitter. Στα μέσα που χρησιμοποιούμε έγινε πραγματική επανάσταση. Αλλά οι βασικοί κανόνες της δημοσιογραφικής δουλειάς παραμένουν ίδιοι. Δυσκολότερη έγινε η τήρησή τους στην εποχή των νέων μέσων και των «φέικ-νιούς».

-Είναι εύκολο όταν το ρεπορτάζ αφορά στην πολιτική να μείνεις μακριά από πολιτικά και οικονομικά παιχνίδια;

Είναι επιβεβλημένο. Πολιτικά και οικονομικά παιχνίδια μπορούν να παίζουν οι εκδότες. Ο δημοσιογράφος δεν είναι εκδότης. Και για έναν δημοσιογράφο είναι απαράβατη υποχρέωση να είναι μακριά από τα παιχνίδια, να μην γίνεται εργαλείο, ούτε του εκδότη του.

-Είναι εύκολο να είσαι πραγματικά αντικειμενικός;

Αντίθετα, πάρα πολύ δύσκολο. Αλλά εξίσου δύσκολος είναι και ο ορισμός της αντικειμενικότητας. Πάνω απ΄όλα ο δημοσιογράφος πρέπει να κάνει σωστά τη δουλειά του. Κυρίως, οφείλει να έχει αποστάσεις ασφαλείας, «να μην ταυτίζεται με μια υπόθεση, ούτε με μία καλή υπόθεση», όπως έλεγε ο Χανς Γιόαχιμ Φρίντριχς. Αυτήν την αρχή ακολουθώ. Για αυτό και δεν χρησιμοποιώ το πρώτο πληθυντικό, «Εμείς».

-Είσαι εδώ και καιρό πρόεδρος των ξένων ανταποκριτών στη Γερμανία. Πρωτιά καλή για τη χώρα μας. Ήταν ατού το ότι ήσουν Έλληνας;

Έχω εκλεγεί για τρίτη χρονιά κατά σειρά πρόεδρος της Ένωσης Ξένου Τύπου «VAP», με πάνω από 450 συναδέλφους ανταποκριτές των μεγαλύτερων μέσων από 60 και πλέον χώρες. Έλληνες πρόεδροι της ένωσης VAP είχαν προηγηθεί ο Βασίλης Βαθιόπουλος το 1969 και ο Τάσος Τέλλογλου το 1996. Ατού δεν θα το έλεγα, το αντίθετο μάλιστα, από άλλες χώρες είναι πολύ περισσότεροι ανταποκριτές από μεγαθήρια του διεθνούς τύπου. Αλλά ως Έλληνας ανταποκριτής έγινα γνωστός στη δεκαετία της κρίσης. Σε κάθε περίπτωση είναι αναγνώριση της παρουσίας μου στη δημοσιογραφική σφαίρα του Βερολίνου.

-Τι ζητήματα σας απασχολούν;

Βασικά, θέματα από όλο το φάσμα της επικαιρότητας. Συνομιλητές μας στις συζητήσεις που οργανώνουμε είναι από τον καγκελάριο, τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, υπουργούς, προέδρους οικονομικών συνδέσμων και συνδικάτων, μέχρι το διευθυντή της Berlinale. Το Δεκέμβριο θα έχουμε τον πρόεδρο και τον προπονητή της Union-Berlin για την απίστευτη πορεία της ομάδας στο φετινό πρωτάθλημα.

-Την Ελλάδα πως την βλέπεις σήμερα;

Έχει όλες τις προϋποθέσεις, ακόμα και μέσα από τις κρίσεις που πέρασε και περνάει, να κάνει άλματα μπροστά. Χωλαίνει όμως ως χώρα στη θεσμική της ωρίμανση – απόδειξη η συνεχής εκλογολογία. Και δυστυχώς, μπαίνει ξανά σε έναν αυτοκαταστροφικό κύκλο ομφαλοσκόπησης.

-Έρχεσαι συχνά;

Τρεις, τέσσερις φορές το χρόνο - εκτός των διακοπών του καλοκαιριού.

-Σκέφτηκες ποτέ να ασχοληθείς με την πολιτική;

Με την πολιτική, με την ευρύτερη έννοια, ασχολούμαι καθημερινά, μέσα από τη δουλειά μου. Οι δημοσιογράφοι συνήθως θεωρούν ότι θα ήταν καλύτεροι πολιτικοί από τους υπάρχοντες. Κάποιοι μπερδεύουν και τους ρόλους - το είδαμε στην κρίση που στήθηκαν πολλές πολιτικές καριέρες.

-Γιατί δεν το επιχειρείς; Τα Γρεβενά είναι μονοεδρικά και Ο Ανδρέας Πάτσης είναι πλέον εκτός ΝΔ και γενικά υπάρχει κενό…

Χαχαχα (γελάει), έχεις δίκιο! Σε κάθε περίπτωση, οι δεσμοί μου με τα Γρεβενά είναι πολύ πιο στενοί από του «κομήτη», Πάτση.

-Στη Γερμανία θα μπορούσες να πολιτευθείς;

Θεωρητικά, ναι. Αλλά θα έπρεπε να ξεκινήσω νωρίτερα. Μόνο που τότε τα γερμανικά κόμματα δεν ανοίγονταν στους ξένους, όπως το κάνουν σήμερα.

-Πόσο δύσκολος θα είναι ο χειμώνας που μας έρχεται;

Πρωτόγνωρα δύσκολος. Και θα κρυώσουμε και θα πληρώσουμε. Αλλά δεν θα είναι η καταστροφή που προέβλεπαν όλοι την περασμένη άνοιξη.

-Η Γερμανία τι ρόλο θα παίξει στην ενεργειακή κρίση;

Κομβικό, το βλέπουμε στην κόντρα για το πλαφόν στην τιμή αερίου στην ΕΕ. Πάντως κατάφερε να απεξαρτηθεί σε χρόνο ρεκόρ από το ρωσικό φυσικό αέριο, χωρίς να καταρρεύσει η οικονομία της. Αλλά αυτή η κρίση απειλεί το μεγάλο στοίχημα της ενεργειακής μετάλλαξης της Γερμανίας, με τη διπλή έξοδο από την ατομική ενέργεια και τις ορυκτές πηγές ενέργειας και τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές.

-Έχει απογαλακτισθεί από τη ρωσική επιρροή που είχε τα τελευταία χρόνια επί Μέρκελ;

Το κεφάλαιο της προσέγγισης με τη Ρωσία τελείωσε για τα επόμενα χρόνια. Για την Οστπολιτίκ που ξεκίνησε ο Βίλι Μπραντ και συνέχισαν εν πολλοίς Κολ, Σρέντερ, Μέρκελ, δεν υπάρχει πλέον χώρος. Μεσοπρόθεσμα, μπήκαμε ήδη σε μία φάση μετωπικής, συστημικής αντιπαράθεσης με τη Ρωσία του Πούτιν.

-Τελειώνουμε με την Ελλάδα: Τι θα ήθελες να αλλάξει στην πολιτική αλλά και στα δημόσια πράγματα της χώρας;

(Χαμογελάει) Θα μπορούσα να αραδιάσω ολόκληρο κατεβατό. Σημειώνω τον υδροκεφαλισμό του κρατικού μηχανισμού στην Αθήνα, αλλά και την ανάγκη να ισχυροποιηθεί η ανεξαρτησία των θεσμών και η αξιοκρατία, γιατί είναι η μόνη ασπίδα προστασίας των αδυνάτων.

Λεζάντα: Με την Deutsche Welle στα Τίρανα της Αλβανίας και συνέντευξη με τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο.

-Τι μπορεί να πάρει από τη Γερμανία;

Τον σεβασμό στο δημόσιο χώρο και την ευαισθησία για το περιβάλλον.

-Τι μπορούμε να δώσουμε εμείς στη Γερμανία;

Ευελιξία στη διαχείριση δυσκολιών και λίγη χαλαρότητα στην καθημερινότητα.