Φωτογραφίες: Αργύρης Ηλιάδης,
αρχείο Μπάμπη Μπαρμπουνάκη
Τέτοιες ημέρες ο Μπάμπης Μπαρμπουνάκης, ο σημερινός καλεσμένος μας στον «πρωινό καφέ», βρίσκεται συνεχώς στην παραλία. Εκεί όπου διοργανώνεται η Εκθεση Βιβλίου, που είναι κάτι σαν παιδί του. Παραδέχεται ότι δεν είναι του… πρωινού καφέ γιατί το πρωί πίνει τσάι, αλλά μαζί ήπιαμε φρέντο καπουτσίνο. Θυμήθηκε τα παιδικά του χρόνια στο Ρέθυμνο, τις καλοκαιρινές κατασκηνώσεις κοντά στον Ψηλορείτη, τη μαγευτική αντίθεση της Κρήτης ανάμεσα στο βουνό και τη θάλασσα, αλλά και τις πρώτες ημέρες του 1962 όταν ήρθε στη Θεσσαλονίκη. «Έμοιαζε με το Ρέθυμνο. Η προκυμαία ήταν η παραλία, η Αρκαδίας ήταν παράλληλη με την Τσιμισκή, η Κουντουριώτου με την Εγνατία», τονίζει.
Θυμάται ιστορίες από το ιστορικό «Κατώι του Βιβλίου» του αδελφού του Μανόλη, όπου το ´75 είχε μαζευτεί ολόκληρο το Γ´ γυμνάσιο θηλέων φορώντας ποδιές και έκαναν ουρές για να δουν τον Λουντέμη να υπογράφει τα αγαπημένα τους βιβλία.
Και φυσικά δεν ξεχνά τα μπουρίνια που χαλούσαν την έκθεση του Βιβλίου, τον διορατικό Ανδρέα Παπανδρέου και τη φιλία του με τον βιβλιοφάγο Κώστα Λαλιώτη. «Η απουσία του είναι σήμερα αισθητή σε όλους τους αγώνες που δίνει η παράταξη», υποστηρίζει.
-Πότε πίνετε τον πρωινό σας καφέ;
(Γελάει). Καφέ πίνω το απόγευμα. To πρωί τσάι…
-Όταν πίνετε καφέ τι προτιμάτε; Γαλλικό, ελληνικό, εσπρέσο ή κάτι άλλο;
Προτιμώ ελληνικό και το καλοκαίρι φρέντο καπουτσίνο, όπως τώρα.
-Και την περίοδο της Εκθεσης του Βιβλίου τηρείτε αυτές τις συνήθειες;
Πάντα, αυτό δεν αλλάζει… (γελάει)
-Γεννηθήκατε στο Ρέθυμνο της Κρήτης. Τι αναμνήσεις έχετε από το νησί;
Πολλές και γλυκιές αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας. Ανεμελιά. Όλη μέρα μπάλα, είχαμε δημιουργήσει μια ποδοσφαιρική ομάδα και με το χαρτζιλίκι μας αγοράζαμε τις ποδοσφαιρικές στολές και τις μπάλες. Τα καλοκαίρια μέχρι που τελείωσα το Δημοτικό τα περνούσα στις παιδικές κατασκηνώσεις του υπουργείου παιδείας στο Αρκάδι κοντά στον Ψηλορείτη. Ζούσαμε στην άκρη της θάλασσας και αυτή η αλλαγή στο βουνό μου άρεσε πολύ. Έτσι βίωσα τη μαγευτική αντίθεση της Κρήτης βουνό και θάλασσα. Τα βουνά της Κρήτης έχουν μοναδική ενέργεια, βότανα και άγρια ζώα, η θάλασσα σε μας είναι πελαγίσια άγρια, όλα αυτά δημιουργούν έντονα συναισθήματα και εξάπτουν τη φαντασία.
-Τι θυμάστε από τα σχολικά σας χρόνια;
Δημοτικό πήγα στην Κρήτη και στη Θεσσαλονίκη ήρθα στη Β´ γυμνασίου στο 2ο Γυμνάσιο στο κέντρο της πόλης. Υπήρξαν χρόνια έντονης πολιτικοποίησης. Ιδιαίτερα στο φοιτητικό κίνημα, είχαμε τους αγώνες για την παιδεία το 15% και το 114 για τη δημοκρατία στον τόπο μας. Ο ερχομός μου συνέπεσε σε μια εποχή έντονων ιστορικών γεγονότων της πόλης μας όπως η δολοφονία του Γρήγορη Λαμπράκη, καθώς συνέβαιναν γεγονότα πανελλήνιου ενδιαφέροντος, ζούσαμε στη σκιά του δράκου του Σεϊχ Σου με την πρωτοφανή υπόθεση Παγκρατίδη.
-Πόσο εύκολο είναι να μεγαλώνει κανείς με εφτά αδέλφια;
(Γελάει). Ήμουν ο τελευταίος, 7ος κατά σειρά στην οικογένεια. Με τη μεγάλη μου αδερφή μεσολαβούσαν 20 χρόνια διαφορά όταν γεννήθηκα είχε ήδη τελειώσει την ακαδημία.18 και 15 χρόνια με χώριζαν με τους αδερφούς μου Δημήτρη και Μανόλη. Πέρασα ωραία μαζί τους είμασταν μια παραδοσιακή οικογένεια της Κρήτης με καλούς στοργικούς γονείς που μου έδωσαν ελευθερία σκέψης και ανάπτυξης.
-Καλός μαθητής;
(Χαμογελάει). Ως μαθητής ήμουν ζωηρός με προτίμηση στο παιχνίδι, αλλά ταυτόχρονα έχοντας δάσκαλο πατέρα είχαμε διάβασμα στο σπίτι, πολλά βιβλία και εφημερίδες έτσι αισθανόμουν πάντα πως είχα διευρυμένους ορίζοντες.
-Γενικά η Κρήτη τι σήμαινε για εσάς;
Η Κρήτη μου δίδαξε την αγάπη για την πατρίδα, για τη ζωή και τη σημασία της ελευθερίας. Επηρεάστηκα από τους αγώνες του Κρητικού λαού και ιδιαίτερα τη μάχη της Κρήτης που είχαμε πολλά θύματα στην οικογένεια μας και σε ένα από αυτά φέρω και το όνομα του αδερφού της μητέρας μου.
-Τι σας αρέσει από το νησί;
Το αίσθημα που απεραντοσύνης.
-Οι γονείς σας τι δουλειά έκαναν; Πόσο σας επηρέασαν στις αποφάσεις της ζωής σας;
Ο πατέρας μου ήταν δάσκαλος και η μητέρα μου μεγάλωνε τα 7 παιδιά της. Οι συμβουλές τους ήταν καθοριστικές για τη πορεία μου: η μητέρα μου μιλούσε πάντα αλληγορικά με παροιμίες και λαϊκή σοφία ,ο πατέρας μου έλειπε όλη μέρα στο σχολείο. Τα παιδιά τότε πήγαιναν πρωί και απόγευμα και το Σάββατο πρωί και τις υπόλοιπες ώρες διάβαζε συνεχώς. Αυτή την ανάμνηση κρατώ από τον πατέρα μου.
-Τι συζητήσεις είχατε στο σπίτι; Είχατε πολιτικές διαμάχες;
Δεν υπήρχε πολύς χρόνος για συζητήσεις και ο πατέρας μου παρόλο που ήταν πολιτικοποιημένος απέφευγε να τοποθετείται και να επηρεάζει τους άλλους.
-Ήρθατε στη Θεσσαλονίκη το 1962. Ποιος ήταν ο λόγος γι’ αυτήν την…εσωτερική μετανάστευση;
Είχε έρθει προηγουμένως ο αδελφός μου ο Μανόλης από την Αθήνα αντιπρόσωπος δυο εκδοτικών οίκων, του Μπίρη και Γκοβόστη. Ήταν μια εποχή ανάπτυξης για το βιβλίο και εγώ ήρθα κοντά του και το είδα σαν πρόκληση για μια νέα ζωή. Φυσικά περάσαμε ατέλειωτες ώρες δουλειάς με τον αδερφό μου για να στήσουμε το νέο μας δημιούργημα στην Θεσσαλονίκη.
-Οι πρώτες εικόνες από τη Θεσσαλονίκη εκείνης της εποχής ποιες ήταν;
Η πρώτη εντύπωση ήταν πως έμοιαζε με το Ρέθυμνο και εγώ αισθάνθηκα οικεία στην πόλη. Η προκυμαία ήταν η παραλία, η Αρκαδίας ήταν παράλληλη με την Τσιμισκή, η Κουντουριώτου με την Εγνατία. Η θάλασσα κοινό στοιχείο των δυο πόλεων.
-Πήγατε όπως μου είπατε στο 2ο Γυμνάσιο. Θυμάστε κάποιον συμμαθητή σας;
Βεβαίως. Με τον Κώστα Μαμέλη και τον Γιώργο Πετάνη καθόμασταν και οι τρεις στο ίδιο θρανίο, θυμάμαι ακόμη τον Γιάννη Φλυτζάνη και τον Ηλία Σαμάρα. Με αυτούς έκανα παρέα- η τάξη τότε είχε 60 άτομα.
Λεζάντα: Ο αδερφός του Μανόλης με τη μασκότ του βιβλιοπωλείου τον γνωστό... παπαγάλο
-Τι θυμάστε από το πρώτο βιβλιοπωλείο του Μανόλη;
Ηταν δίπλα στο Ολύμπιον στην Αριστοτέλους, σημείο συνάντησης συγγραφέων, πολιτικών και ιστορικών προσωπικοτήτων. Ο Γεώργιος Μόδης, που ήταν περιφερειακός διοικητής Μακεδονίας μετά το ‘44, ο Νίκας Καστρινός, εκδότης εφημερίδας των Βαλκανίων, ο Κώστας Δημάδης, διευθυντής της Μακεδονίας, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Μανώλης Αναγνωστάκης, ο Αντώνης Σαμαράκης, ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Νίκος Ξανθόπουλος, ο Κώστας Καζάκος, ο Μάνος Κατράκης, η Αλίκη Βουγιουκλάκη, η Τζένη Καρέζη ήταν μερικοί από τους πολλούς που σύχναζαν στο βιβλιοπωλείο μας.
Λεζάντα: Με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, που ήταν ένας απο τους συχνούς θαμώνες στο «Κατώι του βιβλίου»
-Τι σας επηρέασε στην απόφαση να ασχοληθείτε με το βιβλίο;
Η αγάπη μου για αυτό. Μου άρεσε πως μια ιδέα μπορεί να υλοποιηθεί και να αποκτήσει οντότητα.
-Ποιο ήταν το πρώτο βιβλίο που θυμάστε να έχετε πιάσει στα χέρια σας και να το διαβάσατε;
Ηταν ο Μάγκας της Πηνελόπης Δέλτα
-Ηταν δύσκολα με τα βιβλία την περίοδο της δικτατορίας;
Ήταν, οπωσδήποτε. Υπήρχαν απαγορευμένα βιβλία, δυο φορές είχαν βγει εντολές απαγόρευσης κυκλοφορίας αρκετών τίτλων, το 1967 και το 1973 και αυτό επηρέασε αρνητικά την κυκλοφορία του ελληνικού βιβλίου.
Λεζάντα: Με τον Βασίλη Βασιλικό κάπου στα τέλη της δεκαετίας του '80
-Γιατί γίνατε ΠΑΣΟΚ;
Με επηρέασε το πρώτο άρθρο του καταστατικού ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ που αναφέρεται ότι ιδρύθηκε για να υπηρετεί τον λαό και την πατρίδα. Η προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου που είχα την τύχη να τον γνωρίσω ήταν καθοριστικός παράγοντας για την επιλογή μου.
-Θυμάστε μια συγκέντρωση στην Κατερίνη με ομιλητή την Αμαλία Φλέμινγκ και τον Ακη Τσοχατζόπουλο, όπου μείνατε στο δρόμο με το αυτοκίνητο του Κώστα Μαμέλη;
(Σκέφτεται και γελάει). Ναι, την θυμάμαι. Ήταν η πρώτη συγκέντρωση το 1974 και είχαμε πάει με τον Κώστα όλο χαρά στη Κατερίνη όπου αντικρίσαμε μια άδεια πλατεία. Ο κόσμος ήταν στριμωγμένος στα πεζοδρόμια και δεν τολμούσε να κάνει ένα βήμα και να βάλει το πόδι του στην πλατεία. Τέτοιο ήταν το κλίμα των ημερών λίγο καιρό μετά την μεγάλη πολιτική αλλαγή.
Λεζάντα: Διορατικό χαρακτηρίζει τον Ανδρέα Παπανδρέου ο Μπάμπης Μπαρμπουνάκης. Εδώ σε μια απο τις συναντήσεις τους στη Θεσσαλονίκη στα τέλη της δεκαετίας του 80
-Ηρωικά χρόνια…Ανδρέας Παπανδρέου: Μια λέξη γι’ αυτόν ποια θα ήταν;
Απλά διορατικός….
-Πως γνωριστήκατε με τον Κώστα Λαλιώτη;
Όταν ήταν Υφυπουργός Νέας Γενιάς ήρθε στο βιβλιοπωλείο και γνωριστήκαμε. Ο Κώστας Λαλιωτης είναι «βιβλιοφάγος» και ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους πολιτικούς. Ερχόταν τακτικά στη Θεσσαλονίκη και συνεχίστηκε η σχέση μας όταν ήταν εδώ για την ανασυγκρότηση του ΠΑΣΟΚ το 1988.Ήταν ένα βήμα που πέτυχε απόλυτα και δημιούργησε νέα δεδομένα για την παράταξη.
-Εγινε και… πάροχός σας, όπως λέγεται ότι αναγραφόταν στο προσκλητήριο για τη βάφτιση της κόρης σας στην Ορμύλια.
(Γελάει). Έγινε νονός στο γιο μου Γιώργο, την κόρη μου τη βάφτισε ο γιατρός Νίκος Πράπας και η τελετή έγινε μαζί για τα παιδιά στην Ορμύλια.
-Λείπει σήμερα από το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ ο Λαλιώτης;
Φυσικά. Η απουσία του είναι αισθητή σε όλους τους αγώνες που δίνει η παράταξη και αυτό σχολιάζεται συνεχώς.
-Πως βλέπετε τον σημερινό πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Νίκο Ανδρουλάκη;
Είναι το νέο πρόσωπο που ήρθε τη κατάλληλη στιγμή να ανανεώσει και να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον των ανθρώπων της μεγάλης δημοκρατικής παράταξης που είχε απομακρυνθεί.
-Θα επιστρέψει το κόμμα στην εξουσία;
Αυτός είναι ο στόχος μας και ελπίζουμε πως θα συμβεί για να αμβλύνει όλες τις αντιθέσεις που έχουν δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια στο πολιτικό σκηνικό της χώρας μας.
-Σήμερα η καινούργια οικογένειά σας πως είναι;
Τα μέλη της οικογένειάς μου παραμένουν στη πόλη μας και ευτυχώς δεν έχουν μεταναστεύσει . Ευελπιστώ στο μέλλον να παραμείνουν στον τόπο τους. Ο γιος μου δραστηριοποιείται στις εκδόσεις παράλληλα με την δικηγορία, η κόρη μου είναι καλλιτέχνης, περφόρμερ και ασχολείται με το βιβλίο δημιουργώντας τον δικό της εκδοτικό οίκο.
-Τι σας ενοχλεί στη Θεσσαλονίκη, που μπορεί να αλλάξει εύκολα;
Να αυξηθεί το πράσινο ,να βελτιωθεί η καθαριότητα και μελλοντικά η Θεσσαλονίκη να γίνει διεθνής αεροπορικός κόμβος. Έτσι κατακτάμε την εξωστρέφεια.
-Έχετε περάσει ώρες είτε στο βιβλιοπωλείο Μπαρμπουνάκης είτε στο Κατώι του βιβλίου. Μια σκηνή που δε θα ξεχάσετε ποτέ;
Το Κατώι ήταν ένας μικρός ζωολογικός κήπος, όπου τα ζώα ευημερούσαν μαζί με τους ανθρώπους. Εμβληματικός ο παπαγάλος μας ο Κάρλος που ήταν αθυρόστομος και συμβίωνε με γάτες και μαϊμούδες. Νομίζω πως ο αδερφός μου εξοικείωσε τους Θεσσαλονικείς με την έννοια της φιλοζωίας και της ειρηνικής συνύπαρξης όλων των πλασμάτων. Στο βιβλιοπωλείο υπήρχαν πάντοτε λουλούδια και κεράσματα, είχε μια μοναδική ζωντάνια και ενέργεια και δεν το θυμάμαι ποτέ άδειο. Το ´75 είχε μαζευτεί ολόκληρο σχολείο από το Γ´ γυμνάσιο θηλέων κορίτσια φορώντας ποδιές και έκαναν ουρές για να υπογράψει ο Λουντέμης τα αγαπημένα τους βιβλία.
-Πως ξεκίνησε η ιδέα για το Φεστιβάλ Βιβλίου;
Μέχρι το 1982 γινόταν εκθέσεις μεμονωμένων βιβλίων χωρίς καμία ιδιαίτερη προβολή. Όταν ανέλαβε υπουργός πολιτισμού η Μελίνα Μερκούρη το σύνθημα ήταν φθηνό και καλό βιβλίο στον λαό. Θέλοντας να φέρουμε το κόσμο πιο κοντά ξεκινήσαμε το φεστιβάλ βιβλίου στη παραλία του Λευκού Πύργου με την αμέριστη συμπαράσταση του τότε Δημάρχου Θανάση Γιαννούση και της Μελίνας φυσικά, πάρα τις αντιδράσεις μιας μερίδας βιβλιοπωλών, αλλά και τις άσχημες καιρικές συνθήκες.
-Γιατί πάντα έβρεχε όταν ξεκινούσε η διοργάνωση. Είχε γίνει σχεδόν ανέκδοτο η κακοκαιρία εκείνες τις ημέρες Υπήρξαν δύσκολες στιγμές αυτά τα 41 χρόνια;
Υπήρξε ο καιρός κυρίως εμπόδιο για την υλοποίησή του, τα μπουρίνια, ο αέρας που έριχνε τα βιβλία μέσα στη θάλασσα.
-Τι δε θα ξεχάσετε ποτέ από την παραλία της Θεσσαλονίκης;
Σίγουρα τα συναρπαστικά μπουρίνια (γελάει).
-Πόσος κόσμος περνά από την παραλία αυτές τις ημέρες;
Περισσότερο από 300.000 άνθρωποι. Θεωρείται η μεγαλύτερη προσέλευση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
-Το ίντερνετ βοηθά το βιβλίο ή το σκοτώνει;
Το ίντερνετ νομίζω πως είναι σύμμαχος του βιβλίου, το αναδεικνύει και διεγείρει το ενδιαφέρον με τις διάφορες ομάδες φιλαναγνωσίας.
-Πόσο επηρέασε η πανδημία το βιβλίο; Τα νούμερα λένε ότι αυξήθηκαν οι πωλήσεις.
Το επηρέασε θετικά. Με τον εγκλεισμό αυξήθηκαν οι πωλήσεις, ο κόσμος διάβασε περισσότερα και δημιουργήθηκαν νέα δεδομένα ζήτησης για το βιβλίο.
-Τι οφείλει να κάνει η πολιτεία για να ενισχύει το βιβλίο;
Η πολιτεία πρέπει να συμπαραστέκεται στο βιβλίο. Κατ΄ αρχήν στην παραγωγή μέσα από την κατάργηση του ΦΠΑ, όπως συμβαίνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης μέσα από επενδύσεις που θα κάνει για τη διάδοση και την προβολή του βιβλίου και επίσης μέσα από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα και τη συνεχή ενημέρωση του κοινού για τις νέες εκδόσεις.