Aνατροπές στο νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις πτωχεύσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων φέρνει ο νέος πτωχευτικός κώδικας. Το νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή μεταβάλλει ριζικά το τοπίο σε ό,τι ίσχυε μέχρι πρότινος, προβλέποντας την προστασία της πρώτης κατοικίας υπό αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις για τους πιο ευάλωτους, δίνοντας το δικαίωμα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις να έχουν μία «δεύτερη ευκαιρία».
Για χρέη άνω των 30.000 ευρώ, τα οποία δεν εξυπηρετούνται για διάστημα άνω των έξι μηνών, μπορεί κάποιος να ξεκινήσει τη διαδικασία της πτώχευσης, με βάση όσα προβλέπει ο νέος πτωχευτικός νόμος.
Πιο συγκεκριμένα, δικαίωμα στην πτώχευση έχει ένας οφειλέτης που βρίσκεται σε παύση πληρωμών, δηλαδή όταν δεν καταβάλλει ληξιπρόθεσμες χρηματικές υποχρεώσεις προς το δημόσιο, τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης ή τις τράπεζες, σε ύψος τουλάχιστον 40% των συνολικών υποχρεώσεών του προς τον αντίστοιχο φορέα για περίοδο τουλάχιστον έξι μηνών και εφόσον η μη εξυπηρετούμενη υποχρέωσή του υπερβαίνει το ποσό των 30.000 ευρώ.
Στόχος της κυβέρνησης είναι να αποτρέψει τσουνάμι πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας αλλά και πτωχεύσεις επιχειρήσεων. Με δεδομένο το ναρκοθετημένο οικονομικό περιβάλλον που έχει διαμορφώσει η πανδημία, το να βγαίνουν σωρηδόν σπίτια στο σφυρί θα πυροδοτούσε κοινωνικές εκρήξεις, καταφέρνοντας παράλληλα ανεπανόρθωτα πλήγματα στον κοινωνικό ιστό.
Βέβαια μένει να φανεί κατά πόσο το νέο πλαίσιο που θα ισχύσει θα καταφέρει να προστατεύσει πραγματικά τα πιο αδύναμα νοικοκυριά, καθώς οι όροι και οι προϋποθέσεις που τίθενται ίσως καταστήσουν την ένταξη σε αυτό ανέφικτη.
Ταυτόχρονα το οικονομικό επιτελείο φιλοδοξεί να θέσει τέρμα στην ασυλία που απολάμβαναν οι κακοπληρωτές οι οποίοι «κρύβονταν» πίσω από τις διατάξεις του νόμου Κατσέλη. Να σημειωθεί πως οι συνολικές οφειλές ιδιωτών και επιχειρήσεων προς εφορία, τράπεζες και ασφαλιστικά ταμεία ανέρχονται στο δυσθεώρητο ύψος των 234 δισ. ευρώ.
Ο κώδικας έρχεται να αντικαταστήσει τον νόμο Κατσέλη, οι υποθέσεις του οποίου θα ξεκαθαρίσουν οριστικά μέσα από τη διαδικασία επικαιροποίησης των στοιχείων όλων των νοικοκυριών που έχουν εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις, ούτως ώστε από το 2021 να τεθεί σε πλήρη ισχύ το νέο πλαίσιο για την πτώχευση των νοικοκυριών. Όσοι έχουν ήδη υποβάλει αίτηση υπό το νόμο Κατσέλη, συνεχίζουν κανονικά την εκδίκαση της υπόθεσης τους.
Σύμφωνα με το νέο πτωχευτικό πλαίσιο, πριν ο οφειλέτης πτωχεύσει, του δίνεται η δυνατότητα να καταφύγει στον εξωδικαστικό μηχανισμό, ο οποίος παρέχει την ευκαιρία στους πιστωτές να καταθέσουν μία πρόταση ρύθμισης των χρεών του οφειλέτη για να μην κηρυχθεί αφερέγγυος, είτε μετά από πρωτοβουλία του οφειλέτη είτε μετά από αίτημα των πιστωτών.
Ποιος θεωρείται ευάλωτος οφειλέτης
Ευάλωτος οφειλέτης θα θεωρείται αποκλειστικά όποιος ικανοποιεί σωρευτικά συγκεκριμένα κριτήρια, τα οποία, σύμφωνα με τον νέο κώδικα, είναι:
1) To σύνολο των οφειλών του προς χρηματοδοτικούς φορείς, το δημόσιο και τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης να είναι τουλάχιστον 20.000 ευρώ.
2) Το υπόλοιπο της οφειλής από το δάνειο που εξασφαλίζεται με την κύρια κατοικία του οφειλέτη του οφειλέτη δεν ξεπερνά τις 135.000 ευρώ.
3) Έχει επέλθει μείωση των οικογενειακών εισοδημάτων, απόρροια και της πανδημίας.
4) Το δάνειο δεν έχει καταγγελθεί σε χρονικό διάστημα πέραν του ενός έτους από την υποβολή της αίτησης.
5) Έχει εμπράγματο δικαίωμα αποκλειστικής ή κατ’ ιδανικό μερίδιο, κυριότητας, πλήρους ή ψιλής ή επικαρπίας σε ακίνητο, το οποίο αποτελεί την κύρια κατοικία του και βρίσκεται στην Ελλάδα.
Ρύθμιση χρεών σε έως και 240 δόσεις
Η αποπληρωμή των οφειλών προς το δημόσιο και τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης μπορεί να «απλωθεί» σε έως και 240 δόσεις. Στην περίπτωση που χαθεί η ρύθμιση απέναντι σε οποιοδήποτε πιστωτή, τότε επανέρχονται οι απαιτήσεις του πιστωτή όπως είχαν διαμορφωθεί πριν τη σύμβαση αναδιάρθρωσης, αφαιρουμένων των ποσών που πληρώθηκαν κατά τη διάρκεια της ρύθμισης. Παράλληλα, τα χρέη θα θεωρούνται ληξιπρόθεσμα και άμεσα απαιτητά.
Οι οφειλέτες που θα ρυθμίσουν τις οφειλές τους μπορούν να λάβουν επιδότηση για την αποπληρωμή των δανείων που εξασφαλίζονται με την κύρια κατοικία για διάστημα 5 ετών από την ημερομηνία της αίτησης.
Επιδότηση ενοικίου - Ποιοι τη δικαιούνται
Επιπλέον, προβλέπεται η επιδότηση ενοικίου των δικαιούχων με βάση τις διατάξεις που ισχύουν για τη χορήγηση στεγαστικού επιδόματος. Το ποσό του επιδόματος στέγασης ορίζεται ως εξής:
- Για τον δικαιούχο: 70 ευρώ τον μήνα.
- Για κάθε επιπλέον μέλος του νοικοκυριού προσαύξηση 35 ευρώ τον μήνα.
- Το ανήλικο παιδί προσμετρείται ως ενήλικος τόσο στον υπολογισμό των εισοδηματικών κριτηρίων όσο και στον υπολογισμό του εισοδήματος.
- Στη μονογονεϊκή οικογένεια, για το πρώτο ανήλικο μέλος του νοικοκυριού ορίζεται προσαύξηση 70 ευρώ τον μήνα. Στα νοικοκυριά με απροστάτευτα τέκνα, ορίζεται προσαύξηση 70 ευρώ τον μήνα για κάθε απροστάτευτο τέκνο. Ως ανώτατο όριο του επιδόματος στέγασης ορίζονται τα 210 ευρώ μηνιαίως, ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού.
Το νοικιάζεις στο κράτος και… το σώζεις
Βάσει του νομοσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή, η επιδότηση δόσης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα ακόλουθα όρια: α) ποσοστό 80% επί της μηνιαίας δόσης, προκειμένου για δάνεια εξυπηρετούμενα ή δάνεια που παρουσίαζαν καθυστέρηση μέχρι 90 ημέρες κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης, β) ποσοστό 60% επί της μηνιαίας δόσης, προκειμένου για δάνεια που παρουσίαζαν καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης, γ) ποσοστό 40% επί της μηνιαίας δόσης, προκειμένου για δάνεια που παρουσίαζαν καθυστέρηση μεγαλύτερη των 90 ημερών και έχουν επιπλέον καταγγελθεί σε χρόνο όχι μεγαλύτερο του ενός έτους προ της υποβολής της αίτησης», επισημαίνεται στο νομοσχέδιο. Η διαδικασία της εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών θα υλοποιείται μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την διαχείριση και υποβολή των αιτήσεων.
Όσοι ενταχθούν σε αυτό το καθεστώς, θα νοικιάζουν από το κράτος τα σπίτια τους μέχρι και 12 χρόνια έχοντας το δικαίωμα επαναγοράς τους μετά τη λήξη της περιόδου μίσθωσης. Το κράτος θα διαθέσει συνολικά 100 εκατ. ευρώ ετησίως έως και το 2025 για την εξυπηρέτηση των δανείων πρώτης κατοικίας που θα ρυθμιστούν εξωδικαστικά.
Ο φορέας
Ακόμα, ιδρύεται φορέας απόκτησης και επαναμίσθωσης, στον οποίο τον πρώτο λόγο θα έχει το κράτος. Το εν λόγω σχήμα θα αναλαμβάνει την υποχρέωση απόκτησης, κύριας κατοικίας ευάλωτου οφειλέτη, τη μίσθωσή και τη μεταβίβασή του σε αυτόν.
Πότε κηρύσσεται πτώχευση
Όσον αφορά τη πτώχευση, με στόχο την συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του οφειλέτη με ρευστοποίηση του συνόλου της περιουσίας του οφειλέτη. Σε πτώχευση κηρύσσεται ο οφειλέτης που βρίσκεται σε παύση πληρωμών. Από την κήρυξη της πτώχευσης το φυσικό πρόσωπο στερείται μόνο εκείνων των δικαιωμάτων του προσωπικής φύσεων που προβλέπουν ειδικές διατάξεις νόμων. Προβλέπεται επίσης ότι η πτώχευση δεν είναι λόγος στέρησης άδειας άσκησης επαγγέλματος.
Για την οριστική απαλλαγή από τα χρέη του (δεύτερη ευκαιρία), το νομοσχέδιο αναφέρει ότι ο οφειλέτης απαλλάσσεται πλήρως από κάθε οφειλή προς τους πιστωτές 36 μήνες από την ημερομηνία κήρυξης της πτώχευσης. Για όσους χάνουν την κύρια κατοικία, η απαλλαγή επέρχεται σε 1 χρόνο. Οι ευάλωτες κατηγορίες μπορούν να υποβάλλουν αίτημα μεταβίβασης ή μίσθωσης της κύριας κατοικίας τους σε φορέα απόκτησης και επαναμίσθωσης, ο οποίος αποκτά το ιδιοκτησιακό δικαίωμα και προχωρά σε μίσθωσης της κατοικίας για 12 έτη. Η μίσθωση καταγγέλεται αν ο μισθωτής είναι υπερήμερος ως προς την καταβολή 3 μισθωμάτων. Όταν ο οφειλέτης καταβάλει το σύνολο των μισθωμάτων, μπορεί να επαναγοράσει και να αποκτήσει το ακίνητο έναντι τιμήματος επαναγοράς.
Απαλλαγή από χρέη εντός τριετίας
Καίριο ρόλο στο όλο πλαίσιο αποκτά η δυνατότητα όλων των φυσικών προσώπων να απαλλαγούν από χρέη εντός τριετίας από την κήρυξη της πτώχευσης εκτός αν ελέγχονται για δόλιες ενέργειες ή αρνούνται να συνεργαστούν με τα όργανα της πτώχευσης. Μάλιστα, στην περίπτωση που τα φυσικά πρόσωπα που πτωχεύουν εισφέρουν στη πτωχευτική περιουσία στοιχεία σημαντικής αξίας, όπως την κύρια κατοικία τους, η απαλλαγή επέρχεται ταχύτερα, μετά την πάροδο ενός έτους από την κήρυξη της χρεοκοπίας. Με τον τρόπο αυτό ο νόμος συμμορφώνεται στην υπόδειξη της οδηγίας για την αναδιάρθρωση και την αφερεγγυότητα για την εφαρμογή των διατάξεων περί απαλλαγής από τα χρέη στους καταναλωτές το συντομότερο δυνατόν.
Επιχειρήσεις
Οι εταιρείες που βρίσκονται στα πρόθυρα πτώχευσης θα μπορούν να κάνουν χρήση της διαδικασίας. Για να επιτευχθεί όμως η ρύθμιση των χρεών τους και να επικυρωθεί από το δικαστήριο χρειάζεται να δώσει το πράσινο φως το 60% των πιστωτών όλων των κατηγοριών. Αν δεν είναι δυνατή η αναδιάρθρωση των οφειλών, με την κήρυξη της πτώχευσης θα ρευστοποιείται το σύνολο της επιχείρησης ή τα περιουσιακά της στοιχεία. Σε περίπτωση που εντός 18 μηνών δεν πωληθεί η επιχείρηση, θα εκποιούνται τα περιουσιακά της στοιχεία.
Προβλέπεται επίσης η απαλλαγή των μελών των διοικήσεων επιχειρήσεων που χρεοκοπούν. Επιχειρείται με αυτό τον τρόπο να διορθωθεί ένα χρόνιο πρόβλημα που αφορά την ευθύνη των διοικούντων για τις οφειλές της επιχείρησης ακόμα και αν αυτή πτωχεύσει.
«Ταφόπλακα»
«Το νέο πτωχευτικό πλαίσιο βάζει ταφόπλακα στην προστασία της πρώτης κατοικίας, τοποθετεί στον ίδιο κουβά νοικοκυριά και επιχειρήσεις», επισημαίνει στη «ΜτΚ» η αντιπρόεδρος της Ε.Κ.ΠΟΙ.ΖΩ, Παναγιώτα Καλαποθαράκου. «Οι όροι για να νοικιάσει οφειλέτης το σπίτι του από το κράτος είναι πολύ αυστηροί, το ότι ο οφειλέτης μπορεί να επανακτήσει το σπίτι του από το fund δεν ισχύει ενώ τα μισθώματα που θα καταβάλει δεν αφαιρούνται από το ποσό που θα πρέπει να πληρώσει για να πάρει πίσω το σπίτι του», σημειώνει. «Ο νόμος θα έπρεπε να προβλέπει πως ο μισθωτής θα μπορεί να ζητάει την ρύθμιση των οφειλών του και όχι ο κάθε πιστωτής», συμπληρώνει.
Θεωρεί ότι ήταν αναγκαία η παράταση εφαρμογής του νόμου Κατσέλη που «προστάτευε την πρώτη κατοικία, επιτρέποντας στον οφειλέτη να ζει αξιοπρεπώς». Την ίδια στιγμή, υποστηρίζει πως οι στρατηγικοί κακοπληρωτές είναι «ένας μύθος, αν ήθελαν θα τους είχαν βρει».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 18 Οκτωβρίου 2020