Η πρώτη συνάντηση εκπροσώπων Μαρτυρικών Τόπων και Χωριών που βρέθηκαν στη δύνη των ολοκαυτωμάτων από τα ναζιστικά στρατεύματα, πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο με πρωτοβουλία της ΕΣΗΕΠΗΝ, της ΠΟΕΣΥ και τη στήριξη της Περιφέρειας Κρήτης. Κοινό ζητούμενο όλων των συμμετεχόντων και από τους 28 Μαρτυρικούς Τόπους, είναι να περάσει η ιστορία των Ολοκαυτωμάτων και της αντίστασης των Ελλήνων στα σχολεία, να διδαχθούν οι επόμενες γενιές, ώστε να μην επιβληθεί, όπως τονίστηκε, η λήθη μέσω της αδιαφορίας.
Ιδιαίτερη τιμή για την Κρήτη και το Ρέθυμνο χαρακτήρισε ο περιφερειάρχης Κρήτης, Σταύρος Αρναουτάκης, την 1η Συνάντηση των Μαρτυρικών Τόπων, επισημαίνοντας ότι "...όλοι μαζί πρέπει να ενώνουμε τη φωνή μας, να διεκδικούμε για τις αποζημιώσεις που πρέπει να είναι μία δίκαιη διεκδίκηση για όλους αυτούς τους ανθρώπους που σκοτώθηκαν και θανατώθηκαν για τη δική μας ελευθερία. Η Περιφέρεια θα είναι πάντα μαζί με όλους αυτούς τους ανθρώπους για τη διεκδίκηση, αλλά και για να γνωρίζουν οι νέες γενιές όσα έχουν συμβεί πριν από 80 χρόνια… Από την πρώτη στιγμή είναι δεδομένη η βούληση της Περιφέρειας, και από το 2011 προχωράμε μαζί με όλους αυτούς τους ανθρώπους των μαρτυρικών τόπων σε όλη την Κρήτη".
Σύμφωνα με την Εύα Λαδιά, δημοσιογράφο και ιστορική ερευνήτρια, η οποία πρωτοστάτησε στην πρωτοβουλία για τη 1η Συνάντηση, "η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ήθελε, να συναντηθούν για πρώτη φορά εκπρόσωποι μαρτυρικών χωριών, μαρτυρικών τόπων, να επικοινωνήσουν προβληματισμούς, να ανταλλάξουν στοιχεία για την ιστορία. Την οποία, λίγο πολύ την ξέρουμε, οπότε αξίζει να δούμε πού βρισκόμαστε αυτά τα 80 χρόνια μετά τα Ολοκαυτώματα. Αν έγιναν βήματα προόδου, αν αυτά τα χωριά τα καμένα ανασυγκροτήθηκαν, αν βρέθηκαν άνθρωποι να δώσουν το καλό παράδειγμα όπως για παράδειγμα στο Γερακάρι. Τα πρακτικά του συνεδρίου που μας έκανε τη χαρά ο περιφερειάρχης να το στηρίξει, θα μας δώσουν την ευκαιρία να προχωρήσουμε και να πάμε στο επόμενο βήμα. Αυτό είναι να σταματήσει η μοιρολατρία, να κοιτάμε μπροστά, να αποκτήσουμε την υπερηφάνεια όπως εκείνων που έβλεπαν το θάνατο κατάματα και τον έφτυναν… Να δούμε, πως με ομόνοια, σύμπνοια και αγάπη θα πετύχουμε τις όποιες διεκδικήσεις, αλλά περισσότερο το πώς θα διατηρήσουμε την ιστορική μνήμη. Διότι ένα πράγμα λένε οι νεκροί: 'Μη με ξεχνάτε, είχα και εγώ ζωή, είχα όνειρα, αλλά για σας, την περηφάνια σας, στήθηκα στον τοίχο και είπα στον εχθρό ποτέ μην ξαναπεράσεις από τους τόπους αυτούς. Με τη δική μου θυσία βάλε ένα τέλος'… Ελπίζουμε αυτό το μήνυμα να περάσει και στις επόμενες γενιές και είναι χρέος δικό μας".
Σύμφωνα με τον Αριστομένη Συγγελάκη, συγγραμματέα του Εθνικού Συμβουλίου για τη Διεκδίκηση των Γερμανικών Οφειλών, "στο Ρέθυμνο στη μαρτυρική Κρήτη, η Βιάννος τα Ανώγεια, τα χωριά του Κέδρους, η Κάντανος, η Καλή Συκιά, όλα τα καμένα ηρωικά μαρτυρικά χωριά της Κρήτης, συναντήθηκαν με τα Καλάβρυτα, το Δίστομο το Κομμένο, τους Πύργους Εορδαίας τα Κερδίλια, τα δεκάδες εκατοντάδες ελληνικά χωριά που συμβολίζουν το μεγαλείο της αντίστασης και της θυσίας στην κτηνωδία του ναζισμού, που πλήρωσε βαριά ο ελληνικός λαός. Η χώρα μας δικαιούται να είναι υπερήφανη για όσα προσέφερε στην αντίσταση, στη νίκη των λαών, έχοντας καθοριστική συμβολή από την αγώνα στο Μέτωπο της Αλβανίας, με τον παλλαϊκό ξεσηκωμό της Μάχης της Κρήτης όπως και το Έπος της Εθνικής Αντίστασης. Ο αγώνας για δικαιοσύνη και αποζημίωση, για υπεράσπιση της ιστορικής μνήμης απέναντι στους επιλήσμονες της ιστορίας και τους παραχαράκτες, συνεχίζεται, κλιμακώνεται και εκφράζεται μέσα από τη διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών".
Οι εκπρόσωποι από 28 μαρτυρικούς τόπους από όλη την Ελλάδα καταθέτουν την ιστορική μνήμη, κυρίως όμως τη διάθεσή όλων μας, είπε ο δήμαρχος Ρεθύμνης Γιώργης Μαρινάκης "...η ιστορία να μεταφερθεί στις νέες γενιές, διότι όλοι αυτοί που μαρτύρησαν είχαν ένα αξιακό φορτίο, το οποίο υπερασπίστηκαν ακόμα και με τη ζωή τους. Τα προβλήματα και τα παραγωγικά αίτια που δημιουργούν αυτούς τους εθνικούς ολέθρους, δεν έχουνε εκλείψει στη σημερινή εποχή. Πρέπει να τα ανιχνεύουμε σωστά και να διαχωρίζουμε τον πραγματικό πατριωτισμό από την πατριδοκαπηλία. Λέμε ναι στη μνήμη, ναι στην ιστορία, στην τιμή σε εκείνους που είναι ένδοξοι και οφείλουμε να τους θυμόμαστε. Πρέπει όμως να ασχοληθούμε και με τις νέες γενιές, ώστε να μπορέσουν να γίνουν φορείς αυτής της σπουδαίας κληρονομιάς".
Η αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνου, Μαρία Λιονή, επισήμανε ότι "οι εισηγήσεις που έχουν ακουστεί από τους παρευρισκόμενους είναι πολύ σοβαρές, ουσιαστικές ,όπως επίσης και οι προτάσεις για την μεταβίβαση της ιστορίας στις νέες γενιές. Την ίδια ώρα όμως, πρέπει να ξέρουμε πως πρόκειται για μεγάλο εθνικό ζήτημα και ιερή μνήμη το θέμα των αποζημιώσεων από το γερμανικό κράτος, για τους ανθρώπους που έχασαν δικούς τους και καταστράφηκαν οι ζωές τους και οι περιουσίες τους. Είναι πολύ σημαντικό, όπως επισημάνθηκε και στο συνέδριο, η ιστορία αυτή να μην ξεχαστεί να μην περάσει στη λήθη σιγά-σιγά, λόγω των επερχόμενων γενεών, αλλά καθολικό αίτημα είναι ένα διδάσκεται η τοπική μας ιστορία σε όλα τα σχολεία. Λαός που δεν ξέρει την ιστορία του, είναι λαός καταδικασμένος να χαθεί".
Ο ειδικός σύμβουλος του περιφερειάρχη Σταύρου Αρναουτάκη, για θέματα ιστορίας και μνήμης ολοκαυτωμάτων, Νικόλαος Μπιμπάκης, μίλησε για την αξία της συγκεκριμένης πανελλαδικής συνάντησης, που στόχο έχει να διατηρηθεί η συλλογική μνήμη: "Βρισκόμαστε εδώ, ώστε να αναδείξουμε όλα τα ολοκαυτώματα της Ελλάδας. Να βγει ένα ψήφισμα που να περάσει στο κεντρικό κράτος, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ώστε να μπορέσουμε όλοι μαζί να διεκδικήσουμε κάποια πράγματα. Κάποια χωριά που είναι μαρτυρικά, να ενταχθούν επίσημα στη λίστα, αφού δεν γίνεται να ζητάμε αποζημιώσεις από τη Γερμανία και το ελληνικό κράτος να μην έχει αναγνωρίσει αυτά τα χωριά ως μαρτυρικά. Σημαντικό επίσης είναι, η ιστορία μας να μπει επιτέλους στα σχολεία και να ξεκινήσει από αύριο να μεταλαμπαδεύετε σε όλα τα παιδιά η γνώση της". Αναφερόμενος στις όποιες προσπάθειες αναθεώρησης της Ιστορίας βλέπουν το φως της δημοσιότητας, ο κ. Μπιμπλάκης τόνισε πως η Περιφέρεια Κρήτης ξεκίνησε με πολύ σοβαρότητα να αναδεικνύει την Ιστορία της Κρήτης και τις Μαρτυρικές Πόλεις της Ελλάδος, ώστε η Κρήτη να είναι ο σύνδεσμος με όλους τους υπόλοιπους μαρτυρικούς τόπους και τα χωριά των ολοκαυτωμάτων. Εμείς κάνουμε την αρχή και θέλουμε η Πολιτεία να βοηθήσει ώστε να μην κλείσει η Ιστορία, να μην υπάρξει λήθη. Εμείς θα σταθούμε απέναντι, ως Περιφέρεια Κρήτης, στην όποια προσπάθεια αναθεώρησης της Ιστορίας".
Ο πρόεδρος των οικογενειών θυμάτων ολοκαυτώματος Δομένικου Ελλασώνας, Στάθης Ψωμιάδης είπε πως μεταξύ όλων των άλλων, προσπαθούμε μέσα και από τη συνάντηση αυτή "να διατηρηθεί ζωντανή Η μνήμη και να οργανώσουμε, να ενισχύσουμε τις προσπάθειες για να αποδοθεί τελικά δικαιοσύνη. Για παράδειγμα, ενώ υπάρχει απόφαση για το Δίστομο από το πρωτοδικείο Λιβαδειάς, αυτή δεν έχει εκτελεστεί, παρότι έχει τελεσιδικίσει στον 'Αρειο Πάγο. Πρέπει να υπογραφεί από τον Έλληνα υπουργό Δικαιοσύνης η εκτέλεση της συγκεκριμένης απόφασης που δικαιώνει τους Διστομίτες και όχι να αναγκάζονται να προσφεύγουν στα Ιταλικά Δικαστήρια".
Για αντάμωμα μνήμης μίλησε ο Αντώνης Παπουτσάκης αντιπρόεδρος του συνδικάτου των δημοσιογράφων της Πελοποννήσου, της Ηπείρου και των Νήσων (ΕΣΗΕΠΗΝ), "πρωτοβουλία από κοινού με την πανελλήνια ομοσπονδία ενώσεων συντακτών ΠΟΕΣΥ, 80 χρόνια μετά, ώστε να δοθεί η αφορμή σε δημάρχους, εκπροσώπους μαρτυρικών χωριών, να βρεθούν όλοι μαζί, να καταθέσουν μαρτυρίες και να δοθεί το έναυσμα σε άλλες περιφέρειες της χώρας να διοργανωθούν αντίστοιχα συνέδρια, ώστε η φωνή και το δάκρυ να ακουστούν σε όλη τη χώρα".
Ο έφορος του διοικητικού συμβουλίου της ΠΟΕΣΥ, Κώστας Βασιλάκης, τόνισε πως "είναι ευκαιρία να πούμε πως η μνήμη πρέπει να μείνει ολοζώντανη, διότι ο φασισμός φυτρώνει στη δυστυχία, καλλιεργείται από την αμάθεια και ποτίζεται από το νερό της ιστορικής λήθης. Για αυτό θα πρέπει η πολιτεία και όλοι μας, σε όλα τα σχολεία, να εντάξουμε ως κύριο μάθημα, σε όλες τις βαθμίδες στην τοπική ιστορία. Όλοι να συμβάλουμε σε αυτή την κατεύθυνση. Η ΠΟΕΣΥ είναι και θα είναι πάντα κοντά σε τέτοια ζητήματα αιτήματα και σε αυτές τις εκδηλώσεις που ενισχύουν την ιστορική μνήμη".
ΠΟΕΣΥ και ΕΣΗΕΠΗΝ βράβευσαν τη δημοσιογράφο Εύα Λαδιά και τον περιφερειάρχη Κρήτης για τη συμβολή τους στη διάσωση της μνήμης των Μαρτυρικών Τόπων και Χωριών, ενισχύοντας με δράσεις και εκδοτικές προσπάθειες τη διάδοση της ιστορίας τους.