Από τον Φεβρουάριο του 2018 όλοι οι πλειστηριασμοί γίνονται καθημερινά και αποκλειστικά ηλεκτρονικά, και όχι μόνο κάθε Τετάρτη στα ειρηνοδικεία της χώρας, όπως συνέβαινε μέχρι τότε. Όλοι οι πλειστηριασμοί διενεργούνται μέσω του e-auction.gr, όπου αναλαμβάνουν πιστοποιημένοι συμβολαιογράφοι ως υπάλληλοι πλειστηριασμού και λαμβάνουν προσφορές ηλεκτρονικά.
Πριν φτάσει ένας οφειλέτης να κινδυνεύει να χάσει το ακίνητό του σε πλειστηριασμό, αν πρόκειται για την πρώτη του κατοικία, έχει μία τελευταία ευκαιρία να την προστατέψει. Με την εξαίρεση όσων είχαν υποβάλει αίτηση υπαγωγής στο λεγόμενο νόμο Κατσέλη και έχουν λάβει ημερομηνία εκδίκασης της υπόθεσης, όλοι οι υπόλοιποι οφειλέτες πρέπει να υποβάλουν αιτήσεις στην ηλεκτρονική πλατφόρμα προστασίας κύριας κατοικίας.
Ρυθμίστηκαν μόλις 20 οφειλές πανελλαδικά
Η πλατφόρμα άνοιξε τον Ιούλιο και ο μεγάλος όγκος των αιτήσεων κατατέθηκε μετά τον Σεπτέμβριο, οπότε τα αποτελέσματα εφαρμογής του μέτρου θα φανούν από τον Ιανουάριο. Μέχρι σήμερα μόνο είκοσι υποθέσεις δανειοληπτών σε όλη την Ελλάδα έχουν καταλήξει σε συμφωνία με τις τράπεζες για τη ρύθμιση των χρεών, ώστε να μην κινδυνεύει η υποθηκευμένη πρώτη κατοικία με πλειστηριασμό, ωστόσο και γι’ αυτές εκκρεμεί η αποδοχή της ρύθμισης και από τους υπόλοιπους πιστωτές.
Το τελευταίο διάστημα καταγράφεται μια κινητικότητα, καθώς πριν την ανακοίνωση της παράτασης η προθεσμία έληγε στις 31 Δεκεμβρίου. Τις τελευταίες μέρες έχουν εισέλθει στην πλατφόρμα 3.500 άτομα και έχουν αρχίσει διαδικασία αίτησης 2.100 οφειλέτες. Ωστόσο, τα νούμερα παραμένουν εξαιρετικά χαμηλά, όπως φαίνεται και στον πίνακα, με βάση στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, στις 20 εβδομάδες λειτουργίας της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, από 1η Ιουλίου 2019 μέχρι 14 Νοεμβρίου 2019.
Συγκεκριμένα, έχουν εισέλθει στην πλατφόρμα και συναίνεσαν στην άρση φορολογικού και τραπεζικού απορρήτου 48.040 χρήστες. Τη διαδικασία ετοιμασίας της αίτησης άρχισαν 32.060 χρήστες. Στις τράπεζες διαβιβάστηκαν 579 αιτήσεις. Μόλις 103 προτάσεις ρύθμισης έκαναν οι τράπεζες, εκ των οποίων μόνο 20 έγιναν αποδεκτές από τους δανειολήπτες. Όσο για την περίφημη κρατική επιδότηση στο 25%-40% της μηνιαίας δόσης για δάνειο ύψους περίπου 80.000 ευρώ με υποθήκη την κύρια κατοικία, μέχρι στιγμής μόνο επτά δανειολήπτες πληρούσαν όλες τις προϋποθέσεις.
Αυστηρά τα κριτήρια
Μία από τις είκοσι πανελλαδικά αιτήσεις που έγιναν δεκτές από το σύστημα χειρίστηκε ο δικηγόρος Σταύρος Σαββίδης, διαπιστευμένος διαμεσολαβητής του υπουργείου Δικαιοσύνης, που έχει εξειδίκευση στην τραπεζική διαμεσολάβηση. «Τα κριτήρια επιλεξιμότητας είναι αρκετά αυστηρά, αποκλείοντας μεγάλο μέρος των οφειλετών» σημειώνει στη «ΜτΚ». Συνδυαστικά πρέπει να ισχύουν τα παρακάτω κριτήρια:
- Ο οφειλέτης πρέπει να έχει εμπράγματο δικαίωμα στο προσημειωμένο ακίνητο, το οποίο πρέπει αποδεδειγμένα να είναι η κύρια κατοικία του.
- Η αντικειμενική αξία της προστατευόμενης κατοικίας δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 175.000 ευρώ αν πρόκειται για επιχειρηματικά δάνεια και 250.000 ευρώ για άλλα δάνεια.
- Αν ο/η οφειλέτης ή η/ο σύζυγος έχει και άλλη ακίνητη περιουσία, αυτή δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 80.000 ευρώ (αντικειμενική αξία).
- Το ζευγάρι δεν πρέπει να έχει καταθέσεις άνω των 15.000 ευρώ.
- Για να ρυθμιστεί ένα δάνειο, το συνολικό υπόλοιπο οφειλής στην ίδια τράπεζα (όχι μόνο από στεγαστικό δάνειο, αλλά και από καταναλωτικό και πιστωτικές κάρτες) δεν πρέπει να ξεπερνά τις 130.000 ευρώ ανά πιστωτή ή τις 100.000 ανά πιστωτή για επιχειρηματικά δάνεια. Ο δανειολήπτης έχει την επιλογή να καταβάλει τη διαφορά άμεσα,για να μειώσει την οφειλή κάτω από τα παραπάνω όρια.
- Η οφειλή πρέπει να είχε καταστεί ληξιπρόθεσμη 90 μέρες πριν από το τέλος του 2018, δηλαδή στα τέλη Σεπτεμβρίου.
- Απορρίπτονται όσοι έχουν πάρει απορριπτική δικαστική απόφαση για υπαγωγή στο νόμο Κατσέλη, λόγω δόλου ή λόγω ύπαρξης επαρκούς εισοδήματος.
Αν κάποιος πληροί όλα τα παραπάνω αυστηρά κριτήρια, θα κληθεί να καταβάλει το 120% της εμπορικής αξίας του ακινήτου του σε δόσεις, ενώ το υπόλοιπο ποσό θα διαγραφεί. Αν π.χ. έχει ένα δάνειο 120.000 ευρώ και η αξία του ακινήτου του είναι 60.000 ευρώ, ο οφειλέτης θα πληρώσει 72.000 και τα υπόλοιπα 48.000 ευρώ θα διαγραφούν. Η αποπληρωμή γίνεται σε 25 χρόνια (με σταθερό επιτόκιο 2% + euribor) ή μέχρι ο οφειλέτης να φτάσει σε ηλικία 80 ετών. Αν ο οφειλέτης είναι ηλικιωμένος, μπορεί να προσθέσει έναν νεότερο εγγυητή, ώστε να εκμεταλλευτεί όλο το περιθώριο χρόνου της 25ετίας.
Όμως το πιθανότερο είναι ο δανειολήπτης με δάνειο 100.000 ή 130.000 ευρώ (που είναι το όριο για ένταξη στη ρύθμιση) να έχει σπίτι μεγαλύτερης αξίας από το δάνειο, οπότε πληρώνοντας το 120% της αξίας του σπιτιού δεν θα έχει ελάφρυνση, κι αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που πολλοί δανειολήπτες δεν μπήκαν καν στη διαδικασία.
Παράταση έως τον Απρίλιο
Με βάση τα παραπάνω, οι εκτιμήσεις ότι 30.000 αιτήσεις θα εντάσσονταν στην πλατφόρμα αποδείχθηκαν εντελώς ανεδαφικές. «Πολλοί φοβήθηκαν τη ρύθμιση, ενώ θα μπορούσαν να τη δοκιμάσουν» εκτιμά ο κ. Σαββίδης.
Από τη νέα χρονιά η κυβέρνηση σχεδιάζει να δημιουργήσει μία ενιαία πλατφόρμα ρύθμισης πάσης φύσεως οφειλών (προς το δημόσιο, τα ασφαλιστικά ταμεία, τις τράπεζες κτλ.) και να ψηφίσει ένα νέο πτωχευτικό δίκαιο. Ωστόσο μέχρι να συμβεί αυτό οι δανειολήπτες θα ήταν απροστάτευτοι από 1.1.2020 για αυτό και την περασμένη Τετάρτη ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ανακοίνωσε παράταση του ισχύοντος πλαισίου προστασίας της πρώτης κατοικίας (νόμος 4605/2019) έως το τέλος Απριλίου 2020.
Όσοι δανειολήπτες δεν κριθούν επιλέξιμοι μέσω αυτής της διαδικασίας θα είναι απροστάτευτοι απέναντι στο μοιραίο, δηλαδή την απώλεια της κύριας κατοικίας τους. Θα πρέπει να προηγηθεί επίδοση με δικαστικό επιμελητή της καταγγελίας του δανείου, της διαταγής πληρωμής και της κατασχετήριας έκθεσης, και μετά από 8 μήνες γίνεται ο πλειστηριασμός.
Στο μεσοδιάστημα εξακολουθεί να υπάρχει περιθώριο ρύθμισης, εφόσον όμως ο δανειολήπτης έχει μετρητά για να αποπληρώσει εφάπαξ ένα ποσοστό του δάνειου του της τάξης του 10% δανείου ως ένδειξη καλής θέλησης.
Σε πλειστηριασμό χιλιάδες ακίνητα
Χιλιάδες πλειστηριασμοί ακινήτων έρχονται την επόμενη διετία, είτε απευθείας από τις τράπεζες είτε από τα funds, στα οποία μεταβιβάζονται τα «κόκκινα» δάνεια και μαζί με αυτά τα ακίνητα που αποτελούν τις εγγυήσεις τους. Οι στόχοι που έχουν τεθεί για 30.000 πλειστηριασμούς ετησίως και 100.000 έως 2021 μέχρι στιγμής δεν έχουν τηρηθεί, που σημαίνει ότι το επόμενο διάστημα θα πρέπει να καλυφθεί το «χαμένο έδαφος».
Όταν ξεκίνησε η διαδικασία των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, το 95% των ακινήτων κατέληγε στις τράπεζες, γιατί δεν υπήρχαν άλλοι ενδιαφερόμενοι. Σταδιακά το ποσοστό αυτό υποχώρησε στο 85% και κάτω από το 80%. Υπολογίζεται ότι από την έναρξη των πλειστηριασμών περίπου 15.000 ακίνητα (εκ των οποίων το 85% κατοικίες) κατέληξαν στις τράπεζες.
Γιατί αγοράζουν ακίνητα οι τράπεζες; Γιατί θεωρούν ότι θα συνεχίσει η ανοδική πορεία των τιμών και πλέον θεωρείται ένα καλό στοιχείο του ενεργητικού τους, που επηρεάζει το δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας. Στη Θεσσαλονίκη πολλοί βιοτεχνικοί χώροι στο κέντρο καταλήγουν σε κάποια τράπεζα και μάλιστα με την τιμή της πρώτης προσφοράς, και στη συνέχεια μεταπωλούνται σε επενδυτές που διαμορφώνουν τους χώρους ως γραφεία ή καταλύματα. Σε αστικά ακίνητα μεγάλης εμπορικής αξίας, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, υπάρχουν κατά περίπτωση και 15-20 ενδιαφερόμενοι αγοραστές. Σύμφωνα με παράγοντες της κτηματαγοράς, τα καλά ακίνητα στο κέντρο εξαντλούνται και η μειωμένη προσφορά σύντομα θα επηρεάσει τις τιμές και σε περιφερειακούς δήμους της Θεσσαλονίκης.
Ενοικιαστής στο σπίτι σου
Σύμφωνα με γνώστες της αγοράς, σε πολλές περιπτώσεις μετά την ολοκλήρωση της δημοπρασίας επιδίδεται κατακυρωτική έκθεση, αλλά αν ο νέος ιδιοκτήτης είναι τράπεζα, δεν προχωρά άμεσα σε έξωση του παλιού ιδιοκτήτη, αλλά συμφωνεί να συνεχίσει να κατοικεί και να πληρώνει ενοίκιο. Αυτό συμβαίνει ιδίως σε μικρές κοινωνίες και σε ακίνητα με μικρή εμπορική αξία.
Σε κάποιες περιπτώσεις επέρχεται διακανονισμός με τον δανειολήπτη, πριν να καταλήξει ένα ακίνητο στον πλειστηριασμό, με άμεση πληρωμή ενός μέρος του δανείου, και διαγραφή του υπολοίπου.
Πλέον, έπειτα από πολύ καιρό επανεμφανίστηκαν και διαφημίσεις τραπεζών για στεγαστικά δάνεια. Σε πολλές περιπτώσεις οι τράπεζες προωθούν προς πώληση τα ακίνητα που έχουν στοκάρει και παρέχουν οι ίδιες δάνειο για την αγορά τους.
Τα funds μπαίνουν στο παιχνίδι
Την επόμενη διετία εκτιμάται ότι θα βγουν μαζικά στην αγορά τα ακίνητα από τα χαρτοφυλάκια κόκκινων δανείων που μεταβίβασαν οι τράπεζες σε εταιρείες διαχείρισης και επενδυτικά fund.
Σήμερα τα κόκκινα δάνεια είναι στα 75 δισ. ευρώ (από 107 δισ. το 2016) και οι τράπεζες έχουν αναλάβει τη δέσμευση να μειώσουν τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα κατά 53 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2021.
Οι 21 αδειοδοτημένες εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις θα διαχειριστούν το επόμενο διάστημα περισσότερα από 60 δισ. ευρώ μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Ήδη η Alpha Bank ανακοίνωσε την εβδομάδα που πέρασε ότι θα προβεί σε τιτλοποίηση κόκκινων δανείων ύψους 12 δισ. ευρώ.
Σε μια προσπάθεια να διασκεδάσει τις ανησυχίες χιλιάδων νοικοκυριών, που τα δάνειά τους έχουν ήδη μεταβιβαστεί ή πρόκειται να μεταβιβαστούν σε εταιρείες διαχείρισης, για βροχή πλειστηριασμών το αμέσως επόμενο διάστημα, ο πρόεδρος της Ένωσης Εταιρειών Διαχείρισης Απαιτήσεων και διευθύνων σύμβουλος της Εurobank FPS Τάσος Πανούσης, μίλησε για αντιμετώπιση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων «με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης» και ότι ούτε οι τράπεζες αλλά ούτε και οι εταιρείες διαχείρισης θα προβούν σε πλειστηριασμούς που δημιουργούν ή οξύνουν ένα κοινωνικό πρόβλημα, σε ανθρώπους που έχουν πραγματική οικονομική αδυναμία ή αντιμετωπίζουν άλλα σοβαρά ζητήματα (π.χ. προβλήματα υγείας).
Πάνω από 7.000 πλειστηριασμοί μέχρι το τέλος του 2019
Στην ιστοσελίδα eauctions.gr είναι αναρτημένοι συνολικά 52.220 πλειστηριασμοί, στους οποίους περιλαμβάνονται οι ανοικτοί, οι ολοκληρωμένοι, οι ματαιωμένοι αλλά και αυτοί που είναι σε αναστολή. H βασική αιτία για την αναβολή των πλειστηριασμών είναι η αμφισβήτηση της τιμής εκκίνησης του πλειστηριασμού από τον οφειλέτη. Αν και τα νούμερα μοιάζουν υψηλά, στην πραγματικότητα προσεγγίζουν τα επίπεδα του 2009 (πάνω από 52.000 και μάλιστα με τα κόκκινα δάνεια στο 6% του χαρτοφυλακίου των τραπεζών έναντι 40% σήμερα).
Το α’ εξάμηνο του 2019 σχεδιάστηκαν 9.882 πλειστηριασμοί ιδιωτικών και εταιρικών ακινήτων, όμως κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ακυρώθηκαν για διάφορους λόγους (διακανονισμός της τελευταίας στιγμής με την τράπεζα, προστασία από το νόμο Κατσέλη) 3.406 πλειστηριασμοί. Τελικώς διεξήχθησαν 6.476 πλειστηριασμοί, αλλά οι τίτλοι ιδιοκτησίας μεταβιβάστηκαν μόνο για 2.346 ακίνητα, για τα οποία βρέθηκαν αγοραστές. Τα περισσότερα από αυτά (1.808) αγοράστηκαν από τις τράπεζες.
Το β’ εξάμηνο του 2019 σχεδιάζεται να εκπλειστηριαστούν 12.648 ακίνητα, από τα οποία τα 5.325 αφορούν το γ’ τρίμηνο και 7.323 το δ’ τρίμηνο του 2019. Μόνο για την εβδομάδα που αρχίζει από αύριο έχουν προγραμματιστεί 884 πλειστηριασμοί.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 24 Νοεμβρίου 2019