Nέο και ισχυρότερο πλεονέκτημα στην ευρωπαϊκή και μεσογειακή διατροφή, το εμπόριο, την εθνική παραγωγή και οικονομία αποκτούν πλέον τα κύρια ελληνικά αγροτοδιατροφικά προϊόντα μετά την εργαστηριακά τεκμηριωμένη πιστοποίηση της αντιοξειδωτικής δύναμής τους.
Οχτώ εκπρόσωποι συνεταιριστικών ενώσεων και επιχειρήσεων από τον Έβρο έως την Κρήτη που καλλιεργούν-μεταποιούν αγροδιατροφικά προϊόντα και συμμετέχουν στο διακρατικό επιχειρησιακό σχέδιο υπό τον τίτλο «Πιλοτική Εφαρμογή του Προτύπου Antioxcert σε κύρια αγροδιατροφικά προϊόντα» παρέλαβαν εδώ και λίγο καιρό τις έγγραφες πιστοποιήσεις τους. Οι πιστοποιήσεις ΑntioxCert δόθηκαν σε 10 προιόντα: ελαιόλαδο, επιτραπέζιες ελιές, ρίγανη, τσάι του βουνού, κρασί, σταφίδα, σκόρδο, αλεύρι κριθαριού, κάστανο και πευκόμελο στο πλαίσιο εκδήλωσης που έγινε στην 30η Αgrotica. Τα 10 προιόντα με το κοινό κατοχυρωμένο σήμα ΑntioxCert Agrovision παρουσιάστηκαν(9-11/3) στην Food Expo στην Αθήνα και η Ελλάδα έγινε πλέον η πρώτη χώρα στην ΕΕ που θεσπίζει τέτοιο πρότυπο που αφορά την περιεκτικότητα των πολύτιμων και ευεργετικών για την ανθρώπινη υγεία αντιοξειδωτικών, σε μια εποχή που διεθνώς το επίπεδο των αντιοξειδωτικών στα λειτουργικά τρόφιμα και η βιοδραστικότητάς τους θεωρούνται στις αγορές τροφίμων, καθοριστικά στοιχεία στις επιλογές των καταναλωτών για υγιεινή διατροφή.
Το επιχειρησιακό σχέδιο ΑntioxCert είναι σε εξέλιξη κι αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2025 αλλά τα συσκευασμένα προϊόντα από τις πρώτες πιστοποιημένες παρτίδες θα βρεθούν σύντομα στα ράφια των καταστημάτων με όλες τις ενδείξεις στην ετικέτα συσκευασίας για το ποιες και σε τι βαθμό περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες και ενώσεις όπως είναι η ελαιασίνη, η ελαιοκανθάλη, η τυροσόλη,η υδροξυτυροσόλη και άλλες πολυφαινόλες στο Κρητικό ελαιόλαδο και την επιτραπέζια ελιά, το πυρουβικό οξύ και τα ολικά θειοσουλφίδια στα σκόδρα της Νέας Βύσσας Εβρου, η καρβακρόλη, η θυμόλη και το ροσμαρινικό οξύ στη ρίγανη, τα φλαβονοειδή στο τσάι (sideritis) της ορεινής Χαλκιδικής, οι κατεχίνες στο πευκόμελο Σίθων, οι πολυφαινόλες σε κρασιά της Βόρειας Ελλάδας.
Αντιοξειδωτικά, οι προστάτες των κυττάρων
Τα κύρια ελληνικά αγροδιατροφικά προϊόντα» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο συντονιστής του έργου Αλέξανδρος Παριανός «είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ενώσεις είτε λόγω του γενετικού τους υλικού (ποικιλίες, πληθυσμοί κτλ) είτε λόγω του τρόπου παραγωγής – παρασκευής τους». Οι αντιοξειδωτικές αυτές ενώσεις είναι πολύτιμες για την υγεία του ανθρώπινου οργανισμού γιατί διατηρούν την ισορροπία μεταξύ του οξειδωτικού στρες (το οποίο ευθύνεται για πληθώρα ασθενειών) και του ανοσοποιητικού συστήματος.
«Προστατεύουν τα κύτταρα του οργανισμού μας από τις επιδράσεις των ελεύθερων ριζών (παράγονται κατά τη διαδικασία του μεταβολισμού) και συμβάλλουν στην πρόληψη ασθενειών. Είναι οι ουσίες πρώτης γραμμής στην άμυνα του οργανισμού καταπολεμώντας το οξειδωτικό Di-στρες που προκαλούν στον οργανισμό οι επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ομότιμος καθηγητής του ΔΙΠΑΕ και πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Οξειδωτικού Στρες για την Υγεία και τα Διατροφικά Προϊόντα Απόστολος Κυριτσάκης. Σύμφωνα με τον καθηγητή «το οξειδωτικό Di- Στρες συνδέεται με την γήρανση και με περισσότερες από 50 ασθένειες ( καρδιοαγγειακά, καρκίνο, Αλτσχάιμερ, διαβήτη, παχυσαρκία, Πάρκινσον, αρθρίτιδα κα). Συγγραφέας 9 βιβλίων για το ελληνικό ελαιόλαδο και την επιτραπέζια ελιά κι έχοντας μελετήσει επί δεκαετίες τα πολύτιμα συστατικά τους ο κ Κυριτσάκης εστιάζει στα αποτελέσματα ερευνών που έχουν γίνει στα τελομερή των κυττάρων, τα οποία εντοπίζονται στο τέλος κάθε σκέλους του DNA.
Τα τελομερή και το ένζυμο της αθανασίας
«Με τα χρόνια, καθώς ανανεώνουν τα κύτταρα, το μήκος τους ελαττώνεται και τα τελομερή με μικρότερο μήκος συνδέονται με πολλές ασθένειες της γήρανσης» σημειώνει ο καθηγητής. Το οξειδωτικό στρες και οι φλεγμονές σχετίζονται με την μείωση του μήκους των τελομερών. Έρευνες έχουν δείξει ότι το παρθένο ελαιόλαδο με τα βιολειτουργικά χαρακτηριστικά του (φαινόλες και άλλα αντιοξειδωτικά στοιχεία) παρεμποδίζουν αυτή τη μείωση. Η υδροξυτυροσόλη μάλιστα ένα από τα κύρια αντιοξειδωτικά συστατικά του ελαιολάδου (σ.σ. συναντάται και σε άλλα τρόφιμα) είναι αυτή που φαίνεται να ενεργοποιεί το ένζυμο τελομεράση (λέγεται κι ένζυμο της αθανασίας) που αυξάνει το μήκος των τελομερών.
Τα προϊόντα της ελιάς σύμφωνα με τον κ Κυριτσάκη περιέχουν σημαντικά βιοενεργά συστατικά που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παρεμπόδιση του οξειδωτικού στρες και γενικά συμβάλλουν στην καλή υγεία. «Οι φαινόλες που παρεμποδίζουν την μείωση των τελομερών αλλά και τα άλλα συστατικά του καθιστούν το ελαιόλαδο σπουδαία υπερτροφή και το έχουν τοποθετήσει ψηλά στην πυραμίδα τροφίμων της μεσογειακής διατροφής».
Ελαιόλαδο- ελιές Κρήτης, μέλι-τσάι-ρίγανη Χαλκιδικής, οίνοι Μακεδονίας, Κορινθιακή σταφίδα, κάστανο, κριθάλευρο Κρήτης και σκόρδα Ν. Βύσσας Έβρου
Στο πρότυπο πρόγραμμα ΑntioxCert συμμετέχουν αυτήν την περίοδο τα εργαστήρια επεξεργασίας και μηχανικής τροφίμων του ΑΠΘ. Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα για το πευκόμελο Σίθων της Χαλκιδικής, τα σκόρδα της Νέας Βύσσας Ορεστιάδος, για τις ελιές και το ελαιόλαδο από την Κάντανο- Σελίνου Κρήτης ο κ Δημήτρης Γερασόπουλος, καθηγητής του τομέα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων ΑΠΘ ανέφερε ότι τα αποτελέσματα εφαρμογής του προτύπου ΑntioxCert σε δύο παρτίδες προϊόντων επιτραπέζιας ελιάς και ελαιολάδου, (4/2023 και 1/2024) υπήρξαν εντυπωσιακά καθώς πολλές από τις συγκεντρώσεις των αντιοξειδωτικών καταγράφηκαν σε υψηλά επίπεδα και καμία κάτω του μετρίου με την ελαιασίνη, ελευρωπαίνη στις ελιές να βρίσκονται σε υψηλότερες τιμές έναντι της τυροσόλης, υδροξυτυροσόλης και ελαιοκανθάλης των ίδιων δειγμάτων. «Καθ οδόν»όπως είπε ο καθηγητής είναι και έρευνα του εργαστηρίου για την διάρκεια ζωής των αντιοξειδωτικών στο ράφι, στην υψηλή θερμοκρασία, στην άλμη…».
Στα σκόρδα της Νέας Βύσσας Ορεστιάδας η ομάδα του εργαστηρίου Λαχανοκομίας του ΑΠΘ μέτρησε μάλιστα υψηλή αντιοξειδωτική ικανότητα σε όλες τις δειγματοληψίες. «Με βάση τα δεδομένα και την βιβλιογραφία διαπιστώσαμε ότι τα σκόρδα σε σύγκριση με τα υπόλοιπα λαχανικά είναι ο …βασιλιάς των αντιοξειδωτικών». Κι αν αυτό το γνωρίζουμε λίγο πολύ, εκείνο που επιβεβαίωσαν οι εργαστηριακές αναλύσεις είναι ότι τα θειοσουλφίδια που περιέχουν τα σκόρδα είναι αυτά που τα κατατάσσουν στην κορυφή. Της Νέας Βύσσας είναι ποιοτικότερα και διεθνώς καθώς «κατατάσσονται στην 4η θέση μεταξύ των 43 ποικιλιών σκόρδου που καλλιεργούνται σ όλο τον κόσμο» κι αυτό οφείλεται όπως σημείωσε ο καθηγητής «στην υψηλή ικανότητα των θειοσουλφιδίων αλλά και στην υψηλή περιεκτικότητα σε συνολικά φαινολικά σε όλες τις δειγματοληψίες…»
Στα κρασιά οι αναλύσεις είναι σε εξέλιξη για 8 οίνους της Βόρειας Ελλάδας στους οποίους μετρήθηκαν συγκεντρώσεις φαινολών από 1- 3,3 γρ/λίτρο. «Οι πολυφαινόλες» διευκρίνισε ο ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ Ευαγγ Σουφλερός αναφορικά με τα δείγματα σε κρασί - σταφίδα που ελήφθησαν στο πλαίσιο των εργαστηριακών αναλύσεων του προτύπου ΑntioxCert έχουν θεραπευτικές και προστατευτικές ιδιότητες για την υγεία του καταναλωτή. Τα συνολικά αποτελέσματα των αναλύσεων αναμένεται να δώσουν απαντήσεις για το ποια ειναι η πορεία της περίφημης ρεσβερατρόλης συν τω χρόνω αλλά και πόσο η ποικιλία, η ωρίμανση,το κλίμα , το έδαφος και η επεξεργασία των σταφυλιών επηρεάζουν την παρουσία των αντιοξειδωτικών. Στο κρασί ήταν μάλλον απρόσμενο το αρχικό αποτέλεσμα σχετικά με την επίδραση των θειωδών καθώς οι εργαστηριακές αναλύσεις έδειξαν ότι η προσθήκη τους δεν μειώνει αλλά συμβάλλει στην αύξηση των αντιοξειδωτικών ενώσεων.
Για την καλλιέργεια πάντως του ελληνικού τσαγιού (τσάι του βουνού-Sιderitis) σύμφωνα με την κα Ελένη Μαλούπα, τέως διευθύντρια ερευνών του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης των Φυτογενετικών Πόρων- ΕΛΓΟ Δήμητρα οι έργαστηριακές έρευνες έδειξαν ότι «δεν υποβιβάζει καθόλου την ποιότητα αντίθετα την σταθεροποιεί αρκεί να χρησιμοποιούνται συγκεκριμένοι χημειότυποι οι οποίοι να προέρχονται από διαπιστευμένα χαρακτηρισμένο υλικό». Η ίδια χαρακτήρισε μαλιστα την ελληνική ρίγανη «μαγικό φυτό» που βρίσκεται σε όλη την Ελλάδα και σε κάθε περιοχή που φύεται έχει διαφορετικές χημικές ιδιότητες που την κάνουν μοναδική.
Αντιοξειδωτική διατροφή = Μεσογειακή Διατροφή
Η πιλοτική εφαρμογή του Προτύπου ANTIOXCERT δημιουργεί μία νέα ομάδα προϊόντων, με κύρια χαρακτηριστικά την αντιοξειδωτική τους δράση, τα οποία εντάσσονται σε ένα μοντέρνο τρόπο διατροφής, που μπορεί να προσλάβει παγκόσμια διάσταση» τονίζουν οι εκπρόσωποι της GMCert (Green Mediterranean Certification - Πράσινη Μεσογειακή (Πολ. Παριανός - Χαρ. Σουγιουλτζής) ο Συντονιστής Φορέας που έχει εκπονήσει το Πρότυπο της Πιστοποίησης. «Το Επιχειρησιακό Σχέδιο» σημειώνουν «αποβλέπει στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των παραγωγών των πρωτογενών προϊόντων, με την καλύτερη ένταξή τους στην αλυσίδα γεωργικών προϊόντων διατροφής μέσω συστημάτων ποιότητας και την προσθήκη αξίας στα γεωργικά προϊόντα, με προώθηση σε τοπικές αγορές και βραχείες αλυσίδες εφοδιασμού, ομάδες παραγωγών και διεπαγγελματικές οργανώσεις. Τα πιστοποιημένα Αntioxcert λειτουργικά τρόφιμα, μπορούν να τοποθετηθούν σε ειδικές αγορές, διαφοροποιούμενα από ανταγωνιστικά τους προϊόντα, δημιουργώντας υπεραξία και αποτελώντας τα δομικά υλικά για το “χτίσιμο” και τον επαναπροσδιορισμό της Ελληνικής Μεσογειακής Διατροφής – με μετρήσιμους όρους – η οποία με απλά λόγια είναι μια καθαρά αντιοξειδωτική διατροφή με καλής ποιότητας λιπαρές ύλες και υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνες.
Απαντώντας στο ερώτημα με την διαδικασία της πιστοποίησης ο κ Παριανός διευκρίνισε ότι η πιστοποίηση δίδεται ανά παρτίδα προϊόντος και πριν συσκευαστεί. «Η διαδικασία είναι ίδια με αυτή που ακολουθείται για τα βιολογικά προιόντα». Κάθε παρτίδα έχει το δικό της πιστοποιητικό. «Κοστίζει στον παραγωγό όσο μια πιστοποίηση βιολογικών προιόντων ή ένα σύστημα ISO συν τις επιμέρους αναλύσεις που γίνονται στην κάθε παρτίδα». Πριν από την συσκευασία το προϊόν αναλύεται και λαμβάνει το δικό του πιστοποιητικό για την ποσότητα που θα παράξει ο παραγωγός-οι και λήγει με την πώληση των συσκευασιών. Η επόμενη παρτίδα παίρνει πιστοποιητικό εκ νέου με νέα ανάλυση και νέα ετικέτα για τις συγκεντρώσεις αντιοξειδωτικών. Όλα τα προϊόντα που πιστοποιούνται μέσω του προτύπου, φέρουν στην ετικέτα το σήμα AntioxCert. Η ετικέτα συσκευασίας προϊόντος φέρει επίσης και ένδειξη με τις αναμενόμενες απώλειες που θα έχει στο προϊόν περίπου στη λήξη του (σσ για το κρασί η ένδειξη αυτή αναγράφεται ποσοστιαία και υπολογίζεται κι από τη διάρκεια ζωής του φελλού στο μπουκάλι).
Έως τώρα τα χαρακτηριστικά αυτά των προϊόντων-σύμφωνα με τους συντονιστές του έργου- δεν γίνονταν γνωστά στο καταναλωτικό κοινό μέσω της ετικέτας τους, έτσι ώστε να διαφοροποιηθούν από τα ανταγωνιστικά τους προϊόντα και να διεκδικήσουν καλύτερη θέση στην αγορά κι επομένως υψηλότερη τιμή.
«Η διάθεση τέτοιων προϊόντων στο ράφι, με πιστοποιημένο και μετρήσιμο αντιοξειδωτικό περιεχόμενο αναμένεται να επηρεάσει την αγορά καθώς επιδρά στην τελική επιλογή του καταναλωτή σε ομοειδή προϊόντα αλλά από την άλλη σημειώνει κ Παριανός ο καταναλωτής πρέπει να γνωρίζει ότι ένα προιόν με αντιοξειδωτικά δεν σημαίνει λιπαρό και γλυκό στη γεύση τουλάχιστον όπως το έχει συνηθίσει ο δυτικός κόσμος…Πρέπει να μάθει ο κόσμος και την λίγη πικράδα, ανεκτή στον ουρανίσκο, που έχει πχ η φυσική ελιά και να τον ευχαριστεί, είναι ωφέλιμη. Έχουμε πρόσθεσε μεγάλο δρόμο μπροστά μας στη αντιοξειδωτική διατροφή που είναι καθαρά η εκδοχή της ελληνικής μεσογειακής διατροφής. Σίγουρα όμως μπορούμε να διαφοροποιήσουμε την ελληνική μεσογειακή διατροφή βάσει της αντιοξειδωτικότητας των προϊόντων μας.
«Διαθέτουμε (ως χώρα) πάρα πολλά προιόντα με αντιοξειδωτική δύναμη. Στο πρόγραμμα έχουμε μελετήσει 10 αλλά υπολογίζουμε ότι είναι πάνω από 30 (πχ σουσάμι, ταχίνι,θυμάρι, θυμαρίσιο μέλι κ.α.) κι αυτό μας δίνει το περιθώριο να μιλάμε συνολικά για Αντιοξειδωτική Διατροφή» καταλήγει ο κ Παριανός.
Στο συντονισμό του Προτύπου συμμετέχουν επίσης το Εργαστήριο Επεξεργασίας και Μηχανικής Τροφίμων του ΑΠΘ, το Εργαστήριο Φαρμακογνωσίας της Φαρμακευτικής Σχολής του ΑΠΘ, το τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων του ΔΙΠΑΕ, το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ Δήμητρα, το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών της Κυπριακής Δημοκρατίας , η συμβουλευτική εταιρία Νόβασερτ-Συμβουλευτική-Αναπτυξιακή εμπορική ΕΠΕ και οι 8 φορείς και επιχειρήσεις που έχουν λάβει και τις πρώτες πιστοποιήσεις από την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, την Κεντρική Μακεδονία, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Είναι οι Αγροτικός Αμπελουργικός Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Βαένι Νάουσα ( για ξινόμαυρο οίνο Νάουσας), Αγροτικός Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Νικήτης Χαλκιδικής(για το πευκόμελο) , Αγροτικός Συνεταιρισμός Παραγωγής -Επεξεργασίας Σκόρδου Βύσσας, Αγροτικός Συνεταιρισμός Ελαιοπαραγωγών Καντάνου Σελίνου (για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο «Τσουνατόλαδο» και τις πράσινες τσακιστές Τσουνάτες ελιές Χανίων) , η ΚΟΙΝΣΕΠ Βιο-ριζα Ποιοτικά Προιόντα Ορεινής Χαλκιδικής (τσάι του βουνού και ρίγανη), το οινοποιείο Jardel Christiane-Petit Oινέωνας (για ερυθρό ξηρό οίνο), το συσκευαστήριο Αναπτυξιακή Εταιρεία Εννιά Χωριών Κισσάμου αε (κριθάλευρο και κάστανο) και η επιχείρηση Ένωση Κιάτου ΙΚΕ(μαύρη σταφίδα).
Το Επιχειρησιακό Σχέδιο “Πιλοτική εφαρμογή του Προτύπου Αntioxcert σε κύρια αγροδιατροφικά προϊόντα έχει διάρκεια υλοποίησης 32 μήνες, με ημερομηνία έναρξης στις 05/12/2022 και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
