Πέντε χρόνια μετά την εφαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής περιορισμού των αιτούντων άσυλο στα ελληνικά νησιά, οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» υπογραμμίζουν ότι η πολιτική αυτή έχει δημιουργήσει μια ανθρωπιστική κρίση με σημαντικές συνέπειες στη σωματική και ψυχική υγεία των προσφύγων και ιδίως των παιδιών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει η οργάνωση σε έκθεσή της με τίτλο «Θεμελιώνοντας την κρίση στα ευρωπαϊκά σύνορα», κατά τη διάρκεια του 2019 και του 2020 οι κλινικές ψυχικής υγείας της οργάνωσης στη Χίο, τη Λέσβο και τη Σάμο περιέθαλψαν περισσότερους από 180 ασθενείς που είχαν αυτοτραυματιστεί ή είχαν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας, από τους οποίους τα δύο τρίτα ήταν παιδιά, με το νεότερο ασθενή με αυτοκτονικό ιδεασμό να είναι μόλις έξι ετών. Η οργάνωση χαρακτηρίζει «ανησυχητικά υψηλά» τα ποσοστά αυτοτραυματισμού και αυτοκτονικών πράξεων μεταξύ των παιδιών.
Από τα 456 παιδιά με προβλήματα ψυχικής υγείας που οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» περιέθαλψαν στη Λέσβο την ίδια περίοδο, το 39% είχαν διαταραχές ύπνου, το 24% γενικευμένο φόβο, το 30% αναπτυξιακές διαταραχές και παλινδρόμηση συμπεριφοράς, το 25% αδυναμία και απόσπαση και το 10% ψυχοσωματικά παράπονα (πχ πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι και ζάλη). Όπως αναφέρεται στην έκθεση, τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα τα παιδιά να βιώνουν μειωμένη συγκέντρωση, μάθηση και αλληλεπίδραση, έλλειψη λεκτικοποίησης ή συμπεριφορές επιρρεπείς σε ατυχήματα, βρέξιμο του κρεβατιού και αδυναμία ελέγχου αρνητικών συναισθημάτων.
Η 33χρονη Φατίμα από το Αφγανιστάν που βρίσκεται στη Σάμο, περιγράφει για την εξάχρονη κόρη της ότι «όταν φτάσαμε το βάρος της ήταν 24 κιλά και τώρα είναι 16 κιλά. Δεν τρώει και έχει αλλάξει πολύ, ήταν ένα ήρεμο κορίτσι, αλλά τώρα είναι συνέχεια φοβισμένη. Φοβάται ακόμα και τον ήχο της βροχής όταν είναι μέσα στη σκηνή. Το πιο δύσκολο για μένα είναι να βλέπω το κορίτσι μου να γίνεται όλο και χειρότερα, μέρα με τη μέρα, και να μην μπορώ να κάνω τίποτα».
Η οργάνωση διαπιστώνει ότι οι συνθήκες διαβίωσης στα ΚΥΤ έχουν επηρεάσει σοβαρά και τη σωματική υγεία των παιδιών. Μεταξύ του 2018 και του 2020 διεξήχθησαν περισσότερες από 42.000 παιδιατρικές συνεδρίες στην κλινική των ΓΧΣ κοντά στη Μόρια. Τα πιο συνηθισμένα ζητήματα που αντιμετώπιζαν τα παιδιά ήταν λοιμώξεις του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού συστήματος (33%), δερματικές λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένων ψώρας, ψειρών και ανεμοβλογιάς (20%) και γαστρεντερικά θέματα (19%), προβλήματα που όπως σημειώνεται συνδέονται συχνά με ανεπαρκείς συνθήκες υγιεινής και έκθεση σε κρύο καιρό.
Κατά τη διάρκεια του 2019 και του 2020 οι κλινικές ψυχικής υγείας της οργάνωσης στη Χίο, τη Λέσβο και τη Σάμο περιέθαλψαν συνολικά 1.369 ασθενείς, πολλοί από τους οποίους υπέφεραν από σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως μετατραυματικό στρες και κατάθλιψη. Οι ασθενείς των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα» ανέφεραν ότι καθημερινοί στρεσογόνοι παράγοντες και συνεχείς φόβοι, όπως η διαβίωση σε απάνθρωπες συνθήκες, οι περίπλοκες διοικητικές διαδικασίες και διαδικασίες ασύλου, η έκθεση σε βία και ανασφάλεια, ο διαχωρισμός της οικογένειας, ιατρικές ανάγκες που μένουν χωρίς κάλυψη και ο φόβος της απέλασης, επηρεάζουν σημαντικά την ψυχική τους υγεία.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι από το 2019 οι ΓΧΣ περιέθαλψαν 325 επιζώντες σεξουαλικής βίας στη Σάμο, τη Λέσβο και τη Χίο, ανάμεσά τους έγκυες γυναίκες, ΛΟΑΤΚΙ, ασυνόδευτοι και άτομα με αναπηρίες. Στη Λέσβο από τους 186 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε θεραπεία, το ένα τέταρτο έχει βιώσει σεξουαλική βία μέσα στο ΚΥΤ της Μόριας.
Οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» κάνουν έκκληση προς τους Ευρωπαίους ηγέτες να αλλάξουν προσέγγιση στη μεταναστευτική πολιτική τους και να σταματήσουν την εντατικοποίηση των πολιτικών αποτροπής και περιορισμού.
Επίσης, η οργάνωση εκφράζει την ανησυχία της για τις σχεδιαζόμενες κλειστές ελεγχόμενες δομές των νησιών, οι οποίες θα βρίσκονται σε απομονωμένες περιοχές των νησιών, ενώ οι άνθρωποι θα περιβάλλονται από ψηλά συρματοπλέγματα με αγκαθωτό σύρμα.