Οραματιστής. Τολμηρός. Μεταρρυθμιστής. Τρία χαρακτηριστικά που αναγνωρίζεις στον Σωτήρη Κούβελα βλέποντας την πορεία του και διαβάζοντας τα βιβλία του. Πέρασε από πέντε υπουργεία και φυσικά άφησε το στίγμα του στη Θεσσαλονίκη, όταν εκλέχθηκε δήμαρχος το 1986. Σήμερα, στα 85 του, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην κεντρική πολιτική, περπατάει στην πόλη και συνεχίζει να μένει στην οδό Μητροπόλεως. Εκεί τον συνάντησα ένα απόγευμα Πέμπτης. Με υποδέχτηκε με ένα πλατύ χαμόγελο η επί 60ετίας σύζυγός του, η Νίκη. «Καλώς ήρθατε, περάστε» είπε και κατευθύνθηκε στην κουζίνα και να μας φέρει χειροποίητο παγωτό. Ο κ. Κούβελας περίμενε στο σαλόνι.
«Πόσο χρονών είσαι; Εσύ σίγουρα δεν με ξέρεις. Έχω 17 χρόνια που σταμάτησα από την πολιτική», με ρώτησε με χαμόγελο.
Γι’ αυτό ήρθα, να σας γνωρίσω. Πρώτη φορά σας άκουσα παιδί με τη φράση… «η τρύπα του Κούβελα». Σας ενοχλεί η σύνδεση αυτή με το όνομα σας;
Δεν με ενοχλεί καθόλου που το όνομα μου συνδέθηκε με μία τρύπα. Αυτοί που το είπανε, το είπανε για να απαξιώσουν την προσπάθεια μας για το μετρό. Φαίνεται όμως ότι είναι ανίδεοι από έργα και μένουν μόνο στα λόγια. Δεν ξέρουν ότι για να χτίσεις κάτι, πρέπει να φτιάξεις πρώτα θεμέλιο; Δεν ξέρουν ότι το μετρό είναι μία συνεχής τρύπα;.
Πώς νιώθετε όμως που ακόμα και σήμερα δεν έχουμε μετρό;
«Πώς να νιώσω παλικάρι μου. Απογοήτευση».
Χωρίς να μασάει τα λόγια του, μιλάει για ευθύνες και λάθη για ένα έργο που ξεκίνησε αρχές Οκτωβρίου του 1988 και ακόμα βασανίζει την πόλη. «Ξεκινήσαμε σε μία δύσκολη περίοδο, με κόντρα την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, αλλά και χωρίς την μεγάλη στήριξη της ΝΔ. Κάναμε προσεκτική μελέτη, πριν ανοίξουμε την πρώτη τρύπα. Όπως το χαράξαμε τότε ως έργο, έτσι γίνεται τώρα. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, με υπουργό ΠΕΧΩΔΕ τον Αχιλλέα Καραμανλή βοήθησε να προχωρήσει ο διαγωνισμός, αλλά δεν προχώρησε στην ανάθεση επειδή έρχονταν εκλογές και δεν ήθελε να του πουν ότι δεσμεύει την πόλη τελευταία στιγμή. Έπειτα, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το δέχθηκε το έργο, αλλά το ανέθεσε σε εργολάβο που ήρθε δεύτερος, μειονεκτούσε η μελέτη του και δεν μπόρεσε να το προχωρήσει. Δεν μπόρεσα να μάθω ποτέ γιατί δεν τον ανέθεσαν στον πρώτο και καλύτερο μειοδότη…».
Η συζήτηση κινείται ακόμα γύρω από την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου. Πρέπει να φύγουν τα αρχαία;
«Δεν λέω τίποτα εγώ. Έχει γίνει τόσο μεγάλη κουβέντα, πάντα έπαιρναν μια απόφαση και μετά κάποιος το αναιρούσε. Φαίνεται ότι τελειώνει όμως, γιατί το ΣτΕ δεν δέχεται ξανά όλη αυτή την κόντρα».
Σπούδασε νομική, για να γίνει πολιτικός
Γεννημένος στην Αμαλιάδα, σπούδασε στην Πολυτεχνική Σχολή του ΑΠΘ, παίρνοντας το δίπλωμα του Πολιτικού Μηχανικού το 1960. Πριν κάνει το μεγάλο βήμα για την πολιτική, ένιωσε πως πρέπει να σπουδάσει νομική… «Παρότι ήμουν φορτωμένος οικογενειακά και επαγγελματικά, αποφάσισα να μπω στην Νομική, γιατί ήθελα να ασχοληθώ με την πολιτική. Τότε από τους 300 βουλευτές οι 250 ήταν δικηγόροι, οι 30 ιατροί και οι υπόλοιποι 20 λοιπών επαγγελμάτων. Ένιωθα πως αν δεν έβγαζα τη νομική, θα έλεγαν ‘τι θέλει η αλεπού στο παζάρι’».
Ούτε η ίδια η σύζυγος τους δεν ήξερε τον λόγο που σπούδασε Νομική. «Πήρα την απόφαση να ασχοληθώ με τα κοινά κατά την διάρκεια της δικτατορίας, διότι πίστευα και πιστεύω πως αν δεν ασχολείσαι με τα κοινά είσαι καταδικασμένος να σε κυβερνούν οι κατώτεροι σου».
Ο Σωτήρης Κούβελας με τη σύζυγο του, Νίκη
Με την πτώση της δικτατορίας, άρχισε να ασχολείται έντονα με τον συνδικαλισμό και το 1981 εκλέχθηκε πρώτη φορά βουλευτής. Άρχισε την πολιτική καριέρα του με την Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου (ΕΔΗΚ), όταν διαλύθηκε προσχώρησε στο ΚΟΔΗΣΟ και έπειτα στη ΝΔ. «Προχώρησα σε συζητήσεις με την ΝΔ έπειτα από τηλέφωνο του Αχιλλέα Καραμανλή. Μίλησα με τον Ράλλη και μου είπε ‘ξέρω είσαι μετριοπαθής, δεν σε βλέπω να πηγαίνεις στο ΠΑΣΟΚ, θέλω να έρθεις μαζί μας’».
Γιατί δεν θα πηγαίνατε στο ΠΑΣΟΚ;
«Παιδί μου οι άνθρωποι ήταν έξαλλοι, χειρότεροι από ό,τι είναι στο ΣΥΡΙΖΑ. Στις aφισοκολήσεις πήγαιναν με λοστούς και μαχαίρια. Είχαν στεγαστεί μέσα στο κόμμα τέτοια στοιχεία. Επίσης, ήταν μακριά από εμένα το ‘ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο’. Να φεύγαμε από την ΕΟΚ να πηγαίναμε με τον Καντάφι; Ήθελε ο Παπανδρέου να γίνει αρχηγός του τρίτου κόσμου…».
Τον Ανδρέα τον γνωρίσατε;
«Τον γνώρισα μία φορά όταν ζήτησα ένα ραντεβού ως δήμαρχος. Όση ώρα μιλούσα αυτός έγραφε συνέχεια. Μου είπε ‘εντάξει δήμαρχε, θα τα κανονίσω’. Μετά ούτε φωνή ούτε ακρόαση. Καμία συνεργασία απολύτως και η σχέση μας εξελίχθηκε σε σύγκρουση».
Υπήρχε κάτι που γουστάρατε στον χαρακτήρα του όμως;
«Όχι, τίποτα απολύτως».
Τον Κυριάκο Μητσοτάκη πώς τον βλέπετε;
«Δεξιός δεν είναι ο Κυριάκος. Κεντρώος είναι. Ο πατέρας του έλεγε πάντα ότι είναι φιλελεύθερος και όχι νεοφιλελεύθερος όπως τον κατηγορούσαν οι Πασοκτζήδες».
Βλέπετε διαφορές σε πατέρα και γιο;
«Ο Κυριάκος δεν έχει καμία διαφορά με τον πατέρα του».
Εσείς συμβουλεύεται τον γιο σας, Δημήτρη Κούβελα;
«Αποφεύγω να τον ζαλίζω. Μόνο αν είναι κάτι σημαντικό του το λέω».
Βόηθησε το επίθετο στην εκλογή του στην Α’ Θεσσαλονίκης;
«Οπωσδήποτε βοήθησε αλλά ταυτόχρονα δέχθηκε και πόλεμο μέσα και έξω από την ΝΔ, όπως και εγώ. Γι’ αυτό και ο Δημήτρης περίμενε να περάσουν χρόνια από τότε που σταμάτησα εγώ για να βάλει υποψηφιότητα».
Η πρώτη υπογραφή για την υποψηφιότητα Μητσοτάκη
Ο Σωτήρης Κούβελας υπέγραψε πρώτος για την πρόταση υποψηφιότητας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη ως πρόεδρος της ΝΔ το 1984. Όλοι τότε νόμιζαν πως είχαν στενές φιλικές σχέσεις, αλλά όπως εξηγεί ο πρώην υπουργός ήταν απλώς σύμπτωση.
«Ήμασταν 3-4 φίλοι βουλευτές που μετά τις ολονύχτιες συνεδριάσεις στη Βουλή, πηγαίναμε στην ταβέρνα του Παπαγιάννη. Ήταν μια πολύ καλή ταβέρνα στην οδό Παπαδιαμαντοπούλου, αυτό που λέμε… λαϊκή με καλή περιποίηση! Εκεί λοιπόν, όταν παραιτήθηκε ο Αβέρωφ και έφτασε η εκλογή προέδρου, καθίσαμε και συζητήσαμε αν θα κινηθούμε προς τον Μητσοτάκη ή τον Στεφανόπουλο.
Ο Μπλέτσας από την Ροδόπη, είχε εκδηλωθεί ήδη προς τον Στεφανόπουλο. Ένας ακόμα το ίδιο. Ο Σούρλας, ο Κατσαρός και εγώ βλέπαμε ότι ο Μητσοτάκης ήταν καταλληλότερος να παλέψει με τον Παπανδρέου…
Πήγαμε στο γραφείο του Μητσοτάκη, μιλήσαμε με τους ανθρώπους του και κλείσαμε ραντεβού μαζί του. Ο καθένας τον συνάντησε ξεχωριστά. Εγώ βρέθηκα στο γραφεί του, την στιγμή που αποφάσισε να κατέβει υποψήφιος με την πρόταση των πέντε βουλευτών. Εκείνη την ώρα λοιπόν, με ρώτησαν αν θέλω να υπογράψω και έτσι υπέγραψα πρώτος» εξιστορεί. «Τότε είχε πέρασε η εντύπωση ότι ήμουν κολλητός του, αλλά δεν είχαμε φιλικές σχέσεις» τονίζει.
Τα υπουργεία όπως τα... έζησε
Ο Σωτήρης Κούβελας διετέλεσε υπουργός ΥΠΕΧΩΔΕ, Πολιτισμού, Εσωτερικών, Γεωργίας και Προεδρίας. Το κάθε υπουργείο ήταν διαφορετικό, αλλά σε όλα προσπάθησε να αναπτύξει νέες τακτικές.
«Στο υπουργείο Δημοσίων Έργων και Περιβάλλοντος βρέθηκε για τρεις μήνες επί κυβέρνησης Τζαννετάκη. Ήταν ένα υπουργείο που μου ταίριαζε. Αλλά μέσα σε τρεις μήνες τι να προλάβεις να κάνεις; Και πάλι προσπαθήσαμε.
Στη κυβέρνηση Ζολώτα, ήμουν στο υπουργείο Πολιτισμού. Δεν ήταν άγνωστο το αντικείμενο για εμένα, καθώς στον δήμο είχαμε έντονη πολιτισμική δραστηριότητα.
Το Εσωτερικών ήταν το υπουργείο, για το οποίο είχα προετοιμαστεί πολύ καλά. Μετά την πρώτη απόπειρα για δημαρχεία το 1982, μαζί με τον Τζαννετάκη είχαμε δραστηριοποιηθεί για ενισχύσουμε τον τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης στη ΝΔ. Στο υπουργείο Εσωτερικών ήμουν ο πρώτος που ανέπτυξε τον ηλεκτρονικό μετασχηματισμό. Τότε όμως οι υπολογιστές ήταν σε νηπιακή ηλικία. Τώρα το έχουν… ψωμοτύρι και είδαμε πόσο πολύ το ανέπτυξε η τωρινή κυβέρνηση».
Τι άφησε στην πόλη
Κάθισε λίγο στο δημαρχικό θώκο της πόλης, αλλά άφησε πολλά ως κληρονομιά. «Φτιάξαμε δύο δημοτικά ωδεία, το ένα το χτίσαμε εξ αρχής. Ολοκληρώσαμε το κτίριο Μουσικής του δήμου, δημιουργήσαμε πέντε χορωδίες, λειτούργησαν 17 παιδικοί σταθμοί…» θυμάται γρήγορα. Ήταν όμως πρωτοπόρος. Ίδρυσε για πρώτη φορά δημοτική τηλεόραση και δημοτικό ραδιόφωνο, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων από την τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, παλεύοντας με τα ΜΑΤ για να μην ρίξουν τις κεραίες και κερδίζοντας ένα δικαστήριο όπου ήταν κατηγορούμενος. «Σκεφτήκαμε να κάνουμε ραδιόφωνο, γιατί από το 1981 εμείς και η γενικότερα η παράταξη μας ήταν κομμένη από όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης».
Ήταν δυνατόν να σας κυνηγούν τα ΜΑΤ;
«Ήτανε… Το θέμα ήταν πολιτικό. Ο Μαρούδας ,ο υπουργός για τον Τύπο και τα ΜΜΕ, είχε δηλώσει πως θα ρίξουν τους δορυφόρους που θα μεταδίδουν στη χώρα, επειδή είχαμε πει ότι θα έχουμε δορυφορικά προγράμματα στην τηλεόραση, για να μην έχουμε πολιτικές εκπομπές και δελτία. Όμως μετά την αθώωση μου στο δικαστήριο δεν μας σταματούσε τίποτα…».
Σήμερα βλέπετε TV100;
«Καλούτσικη είναι, έχει βελτιωθεί τώρα τελευταία. Έχει μερικές εκπομπές καλές και εστιάζει την τοπική κοινωνία. Αυτός ήταν και ο στόχος μας τότε, να προβάλλουμε και να στηρίξουμε τη Θεσσαλονίκη».
Ξεχωρίζετε κάποιον από τους τελευταίους δημάρχους;
«Δεν θα 'θελα να απαντήσω και να σχολιάσω τους συναδέλφους μου».
Έστω… Την πόλη τη βλέπετε διαφορετική από τότε;
«Τι να σου πω τώρα. Εσύ βλέπεις αλλαγές που είσαι 25 ετών;»
-Εγώ την πόλη την γνώρισα με Παπαγεωργόπουλο…
«Η μόνη αλλαγή που έγινε στην πόλη είναι η νέα παραλία. Είναι τραγικοτάτο τόσα χρόνια να έχουμε μόνο αυτή την αλλαγή».
ΜΕ ΔΙΚΑ ΤΟΥ ΛΟΓΙΑ
-Περπατάω στην πόλη και βλέπω ότι είναι 'πνιγμένη'. Δεν έχουμε χώρους για πάρκινγκ και αφήνουν αυτοκίνητα και μηχανές όπου να ΄ναι. Δεν μπορούν να κινηθούν εύκολα μητέρες με καρότσια και ΑμεΑ.
- Εγώ έχω πέσει τρεις φορές, από τα χαλασμένα πλακάκια στα πεζοδρόμια. Πρόσφατα έπεσα και σε μία δενδροδόχο. Το έλεγα πάντα ότι ο τρόπος κατασκευής των πεζοδρομίων είναι λάθος. Αλλά ο Παπαγεωργόπουλος ήθελε να μιμηθεί τον Αβραμόπουλο στην Αθήνα.
- Το έργο που πολεμήθηκε σκληρά και λείπει είναι η υποθαλάσσια συγκοινωνία. Χτυπήθηκε όχι μόνο από το ΠΑΣΟΚ, αλλά ύπουλα και από την ΝΔ. Ήταν εύκολο έργο, εμείς προτείναμε την επέκταση με κατασκευή ενός κουτιού που θα έφτανε σε απόσταση 180 μέτρων. Φοβήθηκαν κάποιοι που είχαν σπίτια στην παραλία ότι θα χτίσουμε μπροστά νέες οικοδομές και θα χάσουν τη θέα τους και συντάχθηκαν με την γνώμη της κυβέρνησης. Κατά καιρούς ακούσαμε τόσες αστοχίες. Ο Μπουτάρης είχε προτείνει υπογειοποίηση της Τσιμισκής, μεγάλη φιλοσοφία… Ο Βούγιας θα έλυνε το πρόβλημα της συγκοινωνίας με καραβάκια…
ΤΙ ΜΕΤΑΝΙΩΣΕ
«Δήμαρχος ήμουν για 2 χρόνια και 4 μήνες. Τον Απρίλιο του ’89 παραιτήθηκα για να είμαι ξανά υποψήφιος βουλευτής. Το μετάνιωσα. Στον δήμο ο δήμαρχος έχει τη χαρά να βλέπει τα αποτελέσματα της δουλειάς του. Μπορεί να μελετήσει, να αποφασίσει και να εκτελέσει. Στην κυβέρνηση το πρόγραμμα είναι του κόμματος που κερδίζει τις εκλογές. Δεν μπορείς να κάνεις αυτό που θέλεις».
*Ολόκληρη η συνέντευξη του δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 30 Μαΐου 2021