Πριν λίγες μέρες έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών ο Σωτήρης Τραϊανόπουλος, βιρτουόζος στο κλαρίνο και ένας από τους τελευταίους μεγάλους μουσικούς πρώτης γενιάς Ελλήνων μεταναστών στη Μελβούρνη.
Η κληρονομιά όμως που δημιούργησε μέσω της τέχνης του έχει ήδη γαλουχήσει νέους καλλιτέχνες και θα συνεχίσει για πολλά χρόνια ακόμη, λένε στον «Νέο Κόσμο» συνάδελφοι, φίλοι και άλλοι που τον γνώρισαν από κοντά.
Ο Τραϊανόπουλος γεννήθηκε στο χωριό Κρατερό Φλώρινας το 1943 και μετανάστευσε στην Αυστραλία το 1966.
Πάτησε ακριβώς στα χνάρια του πατέρα του, ο οποίος επίσης ως επαγγελματίας κλαρινοπαίχτης είχε μεταναστεύσει κατόπιν πρόσκλησης της κοινότητας συγχωριανών του στη Μελβούρνη που αριθμούσε πολλά μέλη και ήταν σε αναζήτηση μουσικών για να παίζουν σε γάμους και εκδηλώσεις.
Την επομένη της άφιξής του στη Μελβούρνη ο Σωτήρης Τραϊανόπουλος πήγε να συναντήσει τον Θωμά Μίσσιο, συνάδελφο μουσικό που έπαιζε κορνέτα.
Ο Σωτήρης είχε τύχει να παίξει με τον παππού του Θωμά στη Φλώρινα σε έναν γάμο, ο οποίος τον παρότρυνε να βρει τον εγγονό του με το που πατήσει πόδι Αυστραλία
Η συμβουλή δικαιώθηκε. Ξεκίνησαν μπάντα και έκτοτε έγιναν «αυτοκόλλητοι» και στη μουσική και στη ζωή.
«Γίναμε όχι μόνο φίλοι αλλά κάτι παραπάνω. Σαν αδέλφια ήμασταν», μας λέει ο Θωμάς Μίσσιος.
«Για μένα ο Σωτήρης ήταν σαν άνθρωπος πολύ καλός όχι μόνο ως μουσικός».
Μέχρι και πριν λίγα χρόνια έπαιζαν ως δίδυμο μαζί με συνοδεία από νταούλι ανελλιπώς στο Ελληνικό Φεστιβάλ της Lonsdale St.
Αλλά και από τα μέσα της δεκαετίας του ᾽60 μέχρι σήμερα σχεδόν, μαζί σε χορούς, γάμους, εκδηλώσεις, φεστιβάλ μέχρι και στο Moomba της Μελβούρνης.
«Σε όλες τις δουλειές ήμασταν μαζί. Και όχι μόνο στα Φλωρινιώτικα. Θρακιώτικα, Ηπειρώτικα, διάφορα.
«Ο Σωτήρης μπορούσε να παίξει με όλους και έπαιζε με όλους. Δηλαδή όποιοι μουσικοί χρειαζόντουσαν κλαρίνο ρωτούσαν τον Σωτήρη. Ήταν γνωστός με πολύ κόσμο και έπαιζε με τους Πόντιους, τους Κρητικούς, με όλους».
To 1995, ο Κώστας Τσώνης, εκπαιδευτικός και χοροδιδάσκαλος από Ελλάδα που ήρθε αποσπασμένος στη Μελβούρνη έμελλε να επιμεληθεί το έργο καταγραφής της μουσικής παράδοσης της ορεινής Φλώρινας.
Κάπως έτσι μπήκαν σε ψηφιακό δίσκο παραδοσιακοί ήχοι από το Κρατερό (τόπο καταγωγής του Τραϊανόπουλου) και τα Άλωνα (τόπο καταγωγής του Μίσσιου), που σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν επιβιώσει – τουλάχιστον στην αυθεντική τους αυτούσια μορφή της δεκαετίας του ᾽60 – εντός του ελλαδικού χώρου.
Οι δύο λαϊκοί οργανοπαίχτες κλήθηκαν να αναπαραγάγουν τα κομμάτια που γνώριζαν από τους γονείς και τους παππούδες τους στο χωριό μαζί με τους επίσης Κρατεριώτες, Χρήστο Μηλωσίδη στο τρομπόνι και Αχιλλέα Αντωνόπουλο στο νταούλι και τον Παύλο Γλούφτση από τα Σιτάρια στο τύμπανο.
Για τον ρόλο του Τραϊανόπουλου στη δημιουργία αυτού του άλμπουμ, που κυκλοφόρησε με τη στήριξη της Ελληνικής Εθνογραφική Εταιρείας, εξηγεί στον «Νέο Κόσμο» ο Τσώνης:
«Τόσο ο Σωτήρης όσο και ο πατέρας του, πριν έρθουν στην Αυστραλία έπαιζαν σε μπάντες της Φλώρινας, σε πανηγύρια, γάμους, εκδηλώσεις κτλ. Άρα γνώριζαν καλά την παράδοση της ορεινής Φλώρινας».
Το σημείο που χρήζει προσοχής, συνεχίζει, είναι πως οι οργανοπαίχτες που έμειναν Αυστραλία δεν είχαν άλλους επηρεασμούς και ακούσματα όπως αυτοί που έμειναν στην Ελλάδα.
«Δεν υπήρχε τότε το διαδίκτυο, δεν υπήρχαν οι τηλεοράσεις, άρα κράτησαν αυτά που είχαν μάθει από τους παλιούς και ίσχυε το αξίωμα της λαογραφίας που ήθελε τον μετανάστη λαογραφικά αξιόπιστο».
«Όταν μπήκα με τον Σωτήρη στο στούντιο, κατάλαβα ότι ήξερε τόσες μελωδίες που δεν ήξεραν όσοι είχαν μείνει Ελλάδα. Και ευτυχώς τις καταγράψαμε».
Κατά τον Τσώνη, το μουσικό ταλέντο του Σωτήρη ξεπερνούσε τα σύνορα της Μελβούρνης και της Αυστραλίας.
«Αν ο Σωτήρης ήταν στην Ελλάδα το όνομά του θα το ήξεραν όλοι. Είχε πολύ καλή τεχνική και τεράστια αυστοσχεδιαστική μνήμη. Και γι᾽αυτό έγινε στόχος να ξεθάψουμε ό,τι θησαυρό θυμόταν».
Με το χορευτικό συγκρότημα της Παμμακεδονικής Ένωσης, το δίδυμο Τραϊανόπουλος – Μίσσιος μαζί με άλλους μουσικούς είχαν πραγματοποιήσει πολλές περιοδείες και Ελλάδα και Αυστραλία.
«Θυμάμαι σε μία περιοδεία, να τους ακούνε από το Australian Folklore Association και να απορούν και να λένε: ‘Καλά έχουμε τέτοιους μουσικούς στη Μελβούρνη;’», εξιστορεί ο Τσώνης.
Στο συγκρότημα της Παμμακεδονικής είχε γνωρίσει τον Σωτήρη και ο Νίκος Παπαευθυμίου, τότε ως χορευτής, σήμερα χοροδιδάσκαλος του συγκροτήματος της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης.
«Θυμάμαι όταν έπαιζε, αν έκανε κάποιος λάθος από τους μουσικούς ή τους χορευτές, ο Σωτήρης τόνιζε το παίξιμο με το κλαρίνο του για να σε φέρει πίσω πίσω στον ρυθμό. Είχε φοβερό ταλέντο σε αυτό», θυμάται και συμπληρώνει:
«Ό,τι και να του δίναμε, θα το έβγαζε. Ποτέ δεν τον θυμάμαι να γυρίσει και να πει ‘δεν μπορώ να βγάλω τραγούδι’. Το πολύ-πολύ να έλεγε ‘κοίτα δεν μπορώ να το δώσω με ηπειρώτικο χρώμα αλλά θα το βγάλω’»,
Σύμφωνα με τον Παπαευθυμίου, έχει σημασία και το ιστορικό-μεταναστευτικό πλαίσιο της εποχής.
«Ο Σωτήρης ήταν από τους τελευταίους επαγγελματίες μουσικούς που έπαιζε ακόμη από εκείνη τη γενιά. Αντί να σταματήσει όπως άλλοι μουσικοί, συνέχιζε και έπαιζε με πολλά μουσικά σχήματα.
«Όλοι οι νέοι και οι μουσικοί είχανε φύγει από το χωριό του [Κρατερό]. Μιλάμε για περίοδο που είχε περισσότερους Κρατεριώτες σε Αυστραλία και Καναδά από ότι εκεί. Το χωριό τους άδειασε. Εδώ έγινε το νέο τους χωριό», λέει για τη Μελβούρνη.
Ο Γιώργος Κυριακίδης ανήκει στη νεότερη γενιά μουσικών Μελβούρνης που μαθήτευσαν δίπλα στον Σωτήρη.
Με βασικό όργανο το ακορντεόν, ο Κυριακίδης θυμάται την πρώτη φορά στη ζωή του που έπαιξε μουσική με άλλους να είναι με τον Σωτήρη και τον Θωμά.
«Έγινε αυθόρμητα. Αυτοί παίζανε και εγώ ήταν να χορέψω με το Μακεδονικό Λαογραφικό Λύκειο ‘Φίλιππος’. Αυτός που ήταν να παίξει το νταούλι έλειπε για κάποιο λόγο και προσφέρθηκα να κρατάω εγώ τον ρυθμό. Κάναμε μια πρόβα backstage, βγήκε πετυχημένη και μου λένε ‘Γιωργάκη, από εδώ και στο εξής με μας θα παίζεις δεν θα χορεύεις άλλο».
Ο Κυριακίδης επιβεβαιώνει κι αυτός το ταλέντο του Σωτήρη να ελίσσεται μουσικά.
«Ποτέ δεν ξεχνούσε, μια φορά του έλεγες τί να κάνει και δεν χρειαζόταν παραπάνω. Τον αγαπούσαν στα χορευτικά».
Είχε θητεύσει εκτός των άλλων στο χορευτικό συγκρότημα Φλώρινας ‘Ο Αριστοτέλης’, στο Κολλέγιο του Αγίου Ιωάννη, την Παλλακωνική Ένωση, την Ακαδημία Πήγασος.
«Για εμένα αυτός τα ξεκίνησε όλα και αγαπήσανε τόσο πολύ τα νέα παιδιά τα χορευτικά. Γιατί είναι η ζωντανή παράσταση που σου δίνει αυτήν την έκσταση και σε κάνει να θέλεις να επιστρέψεις. Και ο Σωτήρης έδωσε σε πολλούς από μας την ευκαιρία να το νιώσουμε, έθεσε τα στάνταρντς».
«Ήταν άνθρωπος που όλους τους βοηθούσε. Δημιούργησε ένα γόνιμο έδαφος για να αναμειγνύονται οι νέοι και να παραμένουν ενεργοί. Παράδειγμα εγώ, ξεκίνησα χορευτής, έγινα μουσικός και πλέον δάσκαλος».
Ο Γιώργος Αθανασάκος, Ελληνοαυστραλός τρίτης γενιάς, έμαθε να παίζει κλαρίνο βασισμένος στα ακούσματα που είχε από τον Σωτήρη Τραϊανόπουλο.
«Ήμουν 13-14 χρονών όταν τον γνώρισα στο χορευτικό της Παμμακεδονικής. Μπήκα στο χορευτικό γιατί με ενδιέφερε η μουσική και ήθελα να παίζω
«Η γνωριμία με τον Σωτήρη ήταν για μένα μεγάλο πράγμα. Ήταν ο άνθρωπος που έκανε αυτό που ήθελα να κάνω».
Είχε πολύ ξεχωριστό στυλ θυμάται, που όπως ο ίδιος ο Τραϊανόπουλος του έλεγε το είχε πάρει από τον πατέρα του και ήταν ακριβώς όπως παίζανε παλιά στο χωριό.
«Προσπαθώ να διατηρήσω ότι μπορώ από αυτό, ειδικά όταν παίζω φλωρινιώτικους σκοπούς, από όσα είχα μάθει από αυτόν και τις ηχογραφήσεις του».
«Οπότε ναι, θα έλεγα ότι υπήρξε για μένα έμπνευση και σίγουρα του οφείλω τα εύσημα σε μεγάλο βαθμό για το πού βρίσκομαι σήμερα».
Ο Σωτήρης δεν δίδασκε με συμβατική μορφή μαθημάτων δασκάλου – μαθητή, εξηγεί ο Αθανασάκος, αλλά επί σκηνής.
«Μου έλεγε. ´Αν θες να μάθεις από μένα, έλα πάνω στη σκηνή και παίξε μαζί μου᾽. Και αυτό έκανα βέβαια. Το άλλο το μότο του ήταν ‘μη ντρέπεσαι, αν θες να μάθεις να παίζεις, πρέπει απλώς να ανέβεις στη σκηνή και να το κάνεις’»
Η απώλεια του Σωτήρη Τραϊανόπουλου έγινε αισθητή στον μουσικό κόσμο της Μελβούρνης.
Πολλοί ήταν οι φίλοι και γνωστοί που δημοσίευσαν στα social media μηνύματα για το πώς τους επηρέασε, ενώ χορευτικά συγκροτήματα τον αποχαιρέτησαν με πρόβες αφιερωμένες στη μνήμη του, χορεύοντας στις μελωδίες που είχε ηχογραφήσει.
«Θα ένιωθε πολύ συγκινημένος ακούγοντας όλα αυτά τα όμορφα λόγια όπως είμαστε κι εμείς», λένε οι κόρες του Ελένη και Μαρία.
«Από όταν πρωτοέφτασε στη Μελβούρνη τη δεκαετία του ᾽60, πολύς κόσμος απολάμβανε να τον ακούει να παίζει το κλαρίνο από εκδηλώσεις και χορούς, μέχρι σε πικνίκ στα σπίτια. Μένουν αναμνήσεις χαρούμενες.
«Είχε όντως μεγάλο χάρισμα. Πλέον το άφησε κληρονομιά στους νεότερους».
Πηγή: neoskosmos