Πάνω από 9.000 νεκροί σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, 5,6 εκατομμύρια εκτοπισμένοι και πρόσφυγες, χολέρα, «αποβιομηχάνιση»: οι έξι μήνες πολέμου που γονάτισαν το Σουδάν μετέτρεψαν το Χαρτούμ σε σωρούς από συντρίμμια και έπεται το Πορτ Σουδάν.
Τη 15η Απριλίου, ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα στον στρατό υπό τον στρατηγό Άμπντελ Φάταχ αλ Μπουρχάν και τους παραστρατιωτικούς των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (ΔΤΥ) υπό τον στρατηγό Μοχάμεντ Χαμντάν Ντάγκλο. Από τις πρώτες ώρες του, στην πρωτεύουσα κόπηκαν όλα: το αεροδρόμιό της βομβαρδίστηκε· οι τράπεζες έπαψαν να λειτουργούν· φορείς της δημόσιας διοίκησης και υπηρεσίες έκλεισαν ή πυρπολήθηκαν· τα περισσότερα εργοστάσια λεηλατήθηκαν ή βομβαρδίστηκαν. Οι ξένοι σε αναζήτηση εξόδου έτρεξαν προς τα παράλια, στην πόλη Πορτ Σουδάν. Κατόπιν ο ΟΗΕ και οι υπουργοί της κυβέρνησης που σχηματίστηκε μετά το πραξικόπημα του 2021 μετέφεραν τις εγκαταστάσεις τους στα μεγάλα λευκά αποικιακά κτίριά της. Κι ο στρατηγός Μπουρχάν, ο de facto αρχηγός του κράτους του Σουδάν, εγκατέλειψε το αρχηγείο του στρατού, από τα μεγαλύτερα κτιριακά συγκροτήματα του Χαρτούμ, που δεν έχει πάψει να βομβαρδίζεται από τους παραστρατιωτικούς.
Οι μάχες που πλήττουν πλέον πολλές πόλεις, όμως ιδίως το Χαρτούμ και την αχανή περιοχή Νταρφούρ (δυτικά), συνεχίζουν να στοιχίζουν ζωές καθημερινά. Στην πρωτεύουσα και τα προάστιά της –στην Ομντουρμάν, όπου βρίσκεται η έδρα του κοινοβουλίου, ή στο βόρειο Χαρτούμ, όπου ήταν συγκεντρωμένες οι σχετικά λιγοστές βιομηχανίες–, που χωρίζει ο Νείλος, απαντώνταν όλες οι καίριας σημασίας υποδομές της χώρας, θυμίζει μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο ο πολεοδόμος Τάρεκ Άχμεντ. Όταν χτυπήθηκε, χτυπήθηκαν επίσης «οι τράπεζες, οι επιχειρήσεις, οι κρατικοί μηχανισμοί». «Ο πόλεμος διαρκεί κι η ζωή δεν μπορεί να σταματήσει, πρέπει άρα να βρούμε (άλλη) έδρα από όπου θα χειριζόμαστε τις υποθέσεις όλων», υπογραμμίζει η Ουμάιμα Χάλεντ, οικονομική αναλύτρια, στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Η εναλλακτική του Χαρτούμ
Η εναλλακτική του Χαρτούμ, που ιδρύθηκε το 1821, έχει, φαινομενικά, βρεθεί. «Το Πορτ Σουδάν είναι γεωγραφικά απομακρυσμένο από τον πόλεμο και ανοικτό στον κόσμο με το αεροδρόμιό του και με το λιμάνι του» στην Ερυθρά Θάλασσα, εξηγεί η κυρία Χάλεντ. Είναι άλλωστε «το δεύτερο εμπορικό σταυροδρόμι της χώρας» και θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί «οικονομική πρωτεύουσα». Όμως ενδέχεται να μην έχει το απαιτούμενο βάρος. Το Πορτ Σουδάν «απέχει 3.000 χλμ. από τα δυτικά σύνορα και 2.500 χλμ. από τα νότια σύνορα» μιας χώρας με μεγάλη έλλειψη δρόμων και μέσων μεταφοράς, επισημαίνει η οικονομολόγος. Η Χιντ Σάλεχ, κάτοικος του Πορτ Σουδάν, έχει κι άλλα παράπονα, καθώς τα προβλήματα πολλαπλασιάστηκαν εξαιτίας της μαζικής έλευσης εκτοπισμένων. «Έχουμε ελλείψεις πόσιμου νερού και ηλεκτρικού ρεύματος», εξηγεί. Πρόβλημα που επανέρχεται διαρκώς στο Σουδάν, όπως αναγνωρίζει ο μηχανικός Φάθι Γιασίν, προσθέτοντας πάντως πως ως τώρα μπορούσε να παρακάμπτεται ευκολότερα στο Πορτ Σουδάν από ό,τι αλλού. Η πόλη, που εγκαθιδρύθηκε το 1905 από την αποικιακή δύναμη, τη Βρετανία, προς αντικατάσταση του ιστορικού λιμανιού του Σουάκιν, 60 χιλιόμετρα από εκεί, είναι «πιο πρόσφατη από άλλες, με καλύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό και ωφελείται από καλύτερο δίκτυο υποδομών, ιδίως οδικών», εξηγεί.
Κλιματική αλλαγή
Όμως αν γίνει στ’ αλήθεια πρωτεύουσα και δει μαζική έλευση πληθυσμού και οικονομικών και βιομηχανικών έργων, τα δεδομένα θα αλλάξουν ριζικά. Καθώς, αντίθετα με πόλεις στο κεντρικό τμήμα της χώρας, που βασίζονται στα νερά του Νείλου, το Πορτ Σουδάν εξαρτάται από τις βροχές για την ύδρευση. Και η διασύνδεση με τον Νείλο που ζητούν εδώ και πολύ καιρό κάτοικοι θα απαιτούσε σωληνώσεις μήκους 500 χιλιομέτρων, δαπάνη που αδυνατεί να αντέξει η χώρα. Άλλη πόλη, πιο κεντρική και διασυνδεμένη με το οδικό δίκτυο είναι η Ουάντ Μαντάνι, 200 χλμ. νότια του Χαρτούμ.
Το εύφορο αγροτικό σταυροδρόμι, όπου έχουν βρει καταφύγιο πολλοί εκτοπισμένοι από το Χαρτούμ τους τελευταίους μήνες, αποτελούσε φρούριο των στρατευμάτων του Μοχάμεντ Αλί, του ιδρυτή της σύγχρονης Αιγύπτου, στην εκστρατεία του στο Σουδάν. Όπως διαβεβαιώνει ο μεταβατικός κυβερνήτης Ισμαήλ Αουαντάλα, «17 μεγάλες εταιρείες συζητούν τη μετεγκατάστασή τους και ακόμη και την επέκτασή τους στην Ουάντ Μαντάνι». Μπορούν όμως αυτές οι πόλεις να αντιμετωπίσουν την δημογραφική έκρηξη και την κλιματική αλλαγή; Σύμφωνα με προβλέψεις του ΟΗΕ, ο πληθυσμός της χώρας θα έχει διπλασιαστεί το 2050. Και περί τα τέλη του αιώνα, ο Νείλος θα έχει χάσει μεγάλο μέρος της ροής του και το Χαρτούμ θα έχει μετατραπεί σε μια από τις πέντε πόλεις της Αφρικής όπου οι υψηλές θερμοκρασίες θα είναι οι φονικότερες.