Του Νίκου Ασλανίδη
Σε ηλικία οκτώ ετών είδε τους γερμανούς κατακτητές να μπαίνουν στο χωριό του, στους Πύργους Εορδαίας. Αυτή τη μέρα δεν κατάφερε να την ξεχάσει ούτε για μία στιγμή... Το ημερολόγιο έδειχνε 23 Απριλίου 1944. Εκείνη τη μέρα οι Γερμανοί, συνεπικουρούμενοι από έλληνες συνεργάτες τους, δολοφόνησαν ή έκαψαν ζωντανούς 345 άτομα. Ανάμεσά τους ήταν η μητέρα του, τα τέσσερα αδέλφια του, η γιαγιά του και οι περισσότεροι φίλοι και συγγενείς του...
«Η μητέρα μου ήταν μόλις 28 ετών» λέει ο Στάθης Χαϊτίδης και συνεχίζει: «Τα αδέλφια μου το μεγαλύτερο ήταν 10 ετών και το μικρότερο ενός έτους. Μόλις είδαμε τους Γερμανούς, φύγαμε στο Βέρμιο, για να γλιτώσουμε. Το ίδιο έκαναν και όλοι οι γείτονές μας.
Ήταν και ο πατέρας μου μαζί μας. Κάποια στιγμή καθίσαμε κάτω από ένα πεύκο, για να κρυφτούμε. Οι Γερμανοί μάς πλησίαζαν και ο πατέρας μου ζήτησε τα μισά παιδιά να τα πάρει και να φύγει. Η γιαγιά μου όμως του έλεγε ότι δεν πρόκειται να πειράξουν γυναικόπαιδα και να φύγει μόνος του. Ο πατέρας μου επέμενε και τελικά με άρπαξε από το χέρι και με τράβηξε από τα χέρια της γιαγιάς. Φύγαμε στο βουνό και έπειτα από λίγο είδαμε τους ναζί να τους περικυκλώνουν και να τους μεταφέρουν στην εκκλησία του χωριού. Εμείς τους ακολουθούσαμε από απόσταση. Στην εκκλησία ακολούθησε ένα όργιο. Οι ναζί και οι έλληνες συνεργάτες τους αρχικά βίαζαν τις γυναίκες μέσα στο ιερό του ναού και στη συνέχεια τα μικρά κορίτσια και τα αγόρια... Την επόμενη μέρα το πρωί, για να εξαφανίσουν τα ίχνη τους, τους έκλεισαν όλους σε παρακείμενες χορταποθήκες και τους έκαψαν ζωντανούς...».
Τους είδες να καίνε το χωριό του
Ο 8χρονος Στάθης είδε τους κατακτητές να καίνε το χωριό του και αναγκάστηκε να καταφύγει με τον πατέρα του στο Βέρμιο για αρκετές μέρες, όπου επέζησαν τρώγοντας φύλλα δένδρων και χόρτα... Στον εμφύλιο πόλεμο συνελήφθη ο πατέρας του γιατί στην κατοχή του βρέθηκαν έξι σφαίρες και με απόφαση του στρατοδικείου Κοζάνης εκτελέστηκε.. Λίγο πριν να οδηγηθεί για εκτέλεση, γράφει ένα γράμμα στον Στάθη και του δίνει εντολή να σπουδάσει και να γίνει χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία. Ο Στάθης καταφεύγει σε συγγενείς του στην περιοχή της Νάουσας και τελειώνει το γυμνάσιο, αλλά δεν μπορεί να σπουδάσει γιατί δεν μπορεί να πάρει το περιβόητο πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων... Έτσι, για να εκτελέσει την επιθυμία του πατέρα του, καταφεύγει στη Γερμανία. Εκεί δουλεύει σκληρά και σπουδάζει παράλληλα στην Οδοντιατρική σχολή του Μονάχου. Τελειώνει με υποτροφία τη σχολή του και κάνει τη διδακτορική του διατριβή. Γίνεται πρόεδρος των ελλήνων επιστημόνων του Μονάχου και την 21η Απριλίου του 1967, μόλις πληροφορήθηκε ότι έγινε πραξικόπημα στην Ελλάδα, εκδίδει την πρώτη ανακοίνωση διαμαρτυρίας... Η ενέργειά του αυτή στάθηκε αφορμή να του αφαιρέσουν το ελληνικό διαβατήριο...
«Όταν πήγα στη Γερμανία, ήθελα να βάλω ένα πολυβόλο και να σκοτώσω όσους περισσότερους μπορούσα για το κακό που έκαναν στην οικογένειά μου» τονίζει ο Στάθης Χαϊτίδης και προσθέτει: «Τελικά έφτασα στο σημείο να ζητήσω πολιτικό άσυλο στη Γερμανία, γιατί η χούντα πήρε το ελληνικό μου διαβατήριο... Στους περισσότερους Γερμανούς δεν έλεγα την ιστορία μου. Σε όσους την είπα όμως, δεν πίστευαν ότι οι πρόγονοί τους έκαναν τέτοια εγκλήματα στην Ελλάδα».
Ο κ. Χαϊτίδης είναι σήμερα 83 ετών. Παντρεύτηκε στη Γερμανία μία Ελληνίδα και απέκτησαν πέντε παιδιά, όπως ακριβώς ήταν και η δική του οικογένεια: τρία αγόρια και δύο κορίτσια, τα οποία μάλιστα έδωσε τα ονόματα των αδικοχαμένων του αδελφών...
Η πίκρα που δεν φεύγει
Πριν από έξι μήνες συναντήθηκε με τον πρώην πρόεδρο της Γερμανίας Γιόαχιμ Γκάουκ. Η συνάντηση έγινε στο πλαίσιο της έρευνας που κάνει ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Βερολίνου Νικόλαος Αποστολόπουλος και ο καθηγητής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Χάγκεν Φλάισερ, στο πλαίσιο ενός προγράμματος με επιζώντες από τις γερμανικές θηριωδίες στην Ελλάδα. Ο γερμανός πρόεδρος έκατσε ανάμεσα στον Στάθη Χαϊτίδη και τον Αργύρη Σφουντούρη, που διασώθηκε από τη σφαγή του Διστόμου.
- Τι σας είπε ο κ. Γκάουκ; τον ρώτησα.
- Δεν κουβεντιάσαμε καθόλου πολιτικά, με ρώτησε όμως πώς γλίτωσα, πού σπούδασα και πού έκανα τη διατριβή μου για τον τίτλο του διδακτορικού μου. Βεβαίως είπαμε κι άλλα πράγματα, αλλά όχι πολιτικά. Ήταν πολύ ανθρώπινος και το ενδιαφέρον του ήταν αληθινό.
- Αλήθεια, πώς νιώθετε 74 χρόνια μετά, όταν μιλάτε γι’ αυτό το γεγονός;
- Νιώθω πικραμένος γιατί η ιστορία αυτή δεν είναι γνωστή στους Έλληνες. Τα σχολικά βιβλία γράφουν ελάχιστα πράγματα, με αποτέλεσμα τα παιδιά μας να μη γνωρίζουν τι έγινε την περίοδο της Κατοχής. Έτσι φτάσαμε στο σημείο να βλέπουμε σε μαρτυρικά χωριά να ψηφίζουν φασιστικά κόμματα... Είναι τουλάχιστον λυπηρό.
- Τελικά πώς βλέπετε το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων;
- Είμαι μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ) με πρόεδρο τον Μανόλη Γλέζο. Εκεί έχω πει κατ' επανάληψη ότι εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι με τους Γερμανούς. Εμείς πρέπει να πιέσουμε την ελληνική κυβέρνηση να διεκδικήσει τα δίκαιά μας. Δυστυχώς όμως οι ελληνικές κυβερνήσεις σφυρίζουν αδιάφορα... Ακούγεται ότι η τωρινή κυβέρνηση ετοιμάζεται να διεκδικήσει τις οφειλές. Εύχομαι να είναι αλήθεια και να προχωρήσει το συντομότερο.
Μουσείο Ολοκαυτώματος
Παρά τα 83 του χρόνια, ο κ. Χαϊτίδης αγωνίζεται να δημιουργήσει ένα μουσείο Ολοκαυτώματος στο χωριό του καθώς και ένα μνημείο στο σημείο όπου έκαψαν ζωντανά τα περισσότερα γυναικόπαιδα. Είναι από τα ιδρυτικά στελέχη του συλλόγου Ολοκαυτώματος Πύργων «Ιερή Μνήμη», πρώτος πρόεδρος και σήμερα επίτιμος πρόεδρος του συλλόγου.
«Προσπαθούμε να αφήσουμε πίσω ένα έργο που να θυμίζει την ιστορία μας. Δεν θέλουμε να επέλθει λήθη. Γι’ αυτό ήδη με εθελοντική εργασία προχώρησαν σε ένα βαθμό οι εργασίες. Για ολοκληρωθούν όμως χρειάζονται κονδύλια και κάνουμε έκκληση προς όλους τους φορείς και ιδιώτες να μας βοηθήσουν οικονομικά» καταλήγει ο κ. Χαϊτίδης.