Φωτογραφίες: Γιάννης Μωυσιάδης
Οδός Φιλικής Εταιρείας. Γνωστή για την υπέροχη θέα, με τον Λευκό Πύργου να «ξετρυπώνει» ανάμεσα στις πολυκατοικίες, αλλά και τους θρύλους για το τεκτονικό μέγαρο, το σπίτι των Μασόνων.
Στον αριθμό 24 της οδού, που μετονομάστηκε προς τιμή των τεκτόνων και ιδρυτικών μελών της Φιλικής Εταιρείας, βρίσκεται η είσοδος. Η μαύρη πόρτα με τα τρίγωνα γνωμόνων και διαβητών αλλά και δύο ήλιους για πολλούς φαντάζει αρκετά «βαριά» για να ανοίξει. Όμως αυτό το Σαββατοκύριακο ο καθένας θα μπορέσει να την περάσει στο πλαίσιο 8ου Open House. Η «Θ» μπήκε νωρίτερα από τις ξεναγήσεις που θα γίνουν και προσπάθησε να ανακαλύψει τα μυστικά του κτιρίου.
Η πόρτα του μεγάρου στην πραγματικότητα όντως είναι βαριά και χρειάζεται περισσότερη δύναμη από ό,τι άλλες για να ανοίξει. Όταν μπεις, αντικρίζεις σκάλες και στο ισόγειο ένα γραφείο, εκεί όπου συναντήσαμε τον Αθηνόδωρο Συρόπουλο, πρόεδρο του Αποταμιευτικού και Πιστωτικού Συνεταιρισμού Ελεύθερων Τεκτόνων «Ο Φίλιππος». Ένα εντυπωσιακό άγαλμα βρίσκεται στην αίθουσα υποδοχής και αποτυπώνει τους τεκτονικούς βαθμούς. Στη κορυφή ο «διδάσκαλος», έπειτα ο «εταίρος» και στα γόνατα κάθεται ο «μαθητής». Τρία χρόνια από τη μύησή του χρειάζεται ο κάθε τέκτονας για να φτάσει στο βαθμό του «δασκάλου», μας ενημερώνουν. Στην αίθουσα υποδοχής, εκτός από τα πολλά καθιστικά, που θυμίζουν λόμπι ξενοδοχείου, υπάρχουν πολλές βιτρίνες, μέσα στις οποίες η κάθε στοά αποθηκεύει κειμήλια και σημαντικά αντικείμενα.
Ανεβαίνοντας τα σκαλιά, για να φτάσουμε στον πρώτο όροφο, πέσαμε πάνω στην προτομή και τη φωτογραφία του Παύλου Μελά, του Παλαιών Πατρών Γερμανού και του Ρήγα Φεραίου. «Είναι γνωστό πως ήταν τέκτονες και αποτελούν ξεχωριστά πρόσωπα με μεγάλο έργο» απαντά ο κ. Συρόπουλος για το λόγο που υπάρχουν τα συγκεκριμένα πορτρέτα.
Στον πρώτο όροφο βρίσκονται τα γραφεία και η επίσημη αίθουσα «Σπυρίδων Κρητικός», όπου γίνονται εργασίες τεκτόνων. Μέσα στην αίθουσα, που πήρε το όνομά της από τον καθηγητή Ιατρικής και «αξιωματούχο» τέκτονα, όλα είναι τοποθετημένα μελετημένα και με συμβολικό χαρακτήρα. Τα ασπρόμαυρα πλακάκια, καθόλου τυχαία τοποθετημένα, ξεχωρίζουν στη μέση της αίθουσας. Πάνω σε αυτά υπάρχουν τρεις κηροστάτες που, όπως μαθαίνουμε, συμβολίζουν την ισχύ, τη σοφία και το κάλλος. Γύρω τους υπάρχουν δεκάδες καθίσματα. Αριστερά κάθονται πάντα οι «μαθητές» και δεξιά οι «εταίροι» και οι «δάσκαλοι».
Υπάρχει μία εξέδρα στη μέση και στο πίσω μέρος, όπου κάθονται οι δυο αντιπρόεδροι - επόπτες. Στο βάθος, σε υπερυψωμένο δάπεδο, στη μέση κάθεται ο «σεβάσμιος» και γύρω του «αξιωματούχοι». Ακριβώς από πάνω κρέμεται η επιγραφή «ελευθερία, ισότης, αδελφότης», το γνωστό σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης. Ανάμεσα στα τόσα αντικείμενα-σύμβολα ξεχωρίσαμε έναν ακατέργαστο λίθο και έναν τετραγωνισμένο, τοποθετημένους αντικριστά και συμβολίζοντας ένα «πριν» και ένα «μετά», που έχει να κάνει με την παθογένεια του ανθρώπινου χαρακτήρα και τις αρχές του τεκτονισμού. Εντυπωσιακά είναι επίσης τα δεκάδες ζωδιακά σύμβολα και το ταβάνι με τα αστέρια.
Την ίδια μορφή έχουν και οι άλλες δύο μικρότερες αίθουσες εργασιών «Φιλώτας Παπαγεωργίου» και «Ιωάννης Κωνσταντινίδης». Σε μία από αυτές αντικρίσαμε κάποια σπαθιά. «Χρησιμοποιούνται για να σχηματιστεί μια αψίδα και να περάσει κάποιο επίσημο πρόσωπο όταν επισκέπτεται το μέγαρο» είπε ο κ. Συρόπουλος.
Το τεκτονικό μέγαρο Θεσσαλονίκης φιλοξενεί οκτώ στοές (ομάδες), με την κάθε μία να αποτελείται από 40 έως 70 άτομα. Από Δευτέρα έως Πέμπτη, οι στοές βρίσκονται στο μέγαρο και πραγματοποιούν εργασίες.
«Δεν έχουμε να κρύψουμε κάτι»
Το κτίριο κτίστηκε στη Θεσσαλονίκη το 1932, ενώ το οικόπεδο αγοράστηκε το 1919 από τον «Φίλιππο». Ο συνεταιρισμός ιδρύθηκε για να μπορέσουν να αποκτήσουν το μέγαρο και πήρε το όνομά του από την πρώτη τεκτονική στοά που ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη, το 1908. «Οι στοές δεν έχουν νομική υπόσταση, είναι μια άτυπη ένωση προσώπων. Δεν μπορούσαν διαφορετικά να αγοράσουν το οικόπεδο και να ορίσουν την ιδιοκτησία του μεγάρου» εξηγεί ο κ. Συρόπουλος.
Το συγκεκριμένο κτίριο πέρασε από πολλά κύματα στα 87 χρόνια του. Το 1940 οι Γερμανοί το κατέλαβαν και το μετέτρεψαν σε στρατοδικείο. Μετά την απελευθέρωση, όπως μας λέει ο πρόεδρος, το κτίριο ήταν σε οικτρή κατάσταση. «Για να εξασφαλίσουν χρήματα και να επισκευάσουν τις ζημιές, αναγκάστηκαν να μισθώσουν κομμάτι του κτιρίου, όπου λειτουργεί μέχρι σήμερα κινηματογράφος» αναφέρει για το «Μακεδονικόν», που βρίσκεται επί της οδού Δ. Μαργαρίτη και αποτελούσε κάποτε την κεντρική είσοδο του μεγάρου.
Το τεκτονικό μέγαρο όλα αυτά τα χρόνια άνοιγε προς την κοινωνία μόνο στις λευκές εορτές, που γίνονται ημέρες όπως η 25η Μαρτίου και 28η Οκτωβρίου. «Αν έχεις κάποιον γνωστό σου τέκτονα, ζήτησέ του μια πρόσκληση, για να έλθεις» παρακινεί ο κ. Συρόπουλος, μιλώντας για τον τρόπο που πολίτες μπορούν να παρακολουθήσουν τις εορταστικές τελετές. Όμως με αφορμή το Open House, μπορεί να μπει ο καθένας χωρίς πρόσκληση. «Πρώτη φορά μας ζήτησαν από το Open House να συμμετέχουμε και το δεχθήκαμε. Δεν υπήρχε λόγος να αρνηθούμε, δεν υπάρχει κάτι να κρύψουμε» τονίζει ο πρόεδρος.
Μύθος ή πραγματικότητα;
Η επιλογή των τεκτόνων να μη μιλούν και να κρατούν μυστικό τον τρόπο λειτουργίας τους δημιούργησε πολλούς μύθους, τα χνάρια των οποίων ψάξαμε στην ειδική για τη «Θ» ξενάγηση.
Αρχικά επισκεφτήκαμε το υπόγειο, όπου πολλοί πιστεύουν ότι υπάρχουν στοές που συνδέουν όλη την πόλη. Όμως εκεί υπάρχουν μονάχα το εστιατόριο και οι τουαλέτες. Ονομάζουν συμβολικά τις ομάδες τους «στοές», όπως ο Πλάτωνας -και άλλοι φιλόσοφοι- τη σχολή του. Δεν συνδέεται με υπόγειες διαβάσεις και άλλα παρόμοιες φημολογίες, όπως λένε.
Τον όρο «Μασονία» τον αποφεύγουν, διότι έχει ταυτιστεί με διάφορα που, όπως υποστηρίζουν, δεν ισχύουν. Η συγκεκριμένη λέξη προέρχεται από το «mason», που σημαίνει κτίστης στα λατινικά και καθιερώθηκε, καθώς οικοδόμοι «θεμελίωσαν» τον τεκτονισμό και έπειτα μυήθηκαν σε αυτόν διανοούμενοι.
Η ισχυρότερη φημολογία είναι πως «οι μασόνοι είναι άθεοι». Ωστόσο, οι όροι για να μυηθεί κάποιος είναι «να πιστεύει στον Θεό και στην αθανασία της ψυχής». Αρνούνται ότι έχουν κάποιο χαρακτηριστικό θρησκευτικής οργάνωσης και δηλώνουν ότι πρόκειται για ένα φιλοσοφικό σύστημα αδελφοτήτων, που αφορά όσους θέλουν να αναζητήσουν «όσα δεν ‘φαίνονται’ και να αναλύσουν την ύπαρξή τους».
*Δημοσιεύθηκε στη "Θεσσαλονίκη" στις 21 Νοεμβρίου 2019