Χωρίς επαρκή ψυχολογική υποστήριξη αλλά και δίχως τις υπηρεσίες που παρέχονται σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες φοιτητών κινδυνεύουν να μείνουν από τον Νοέμβριο τα Ανώτατα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα της χώρας, ανάμεσά τους και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, καθώς ολοκληρώνεται η παράταση του προγράμματος ΕΣΠΑ που κάλυπτε τις παραπάνω ανάγκες, χωρίς ακόμα από το υπουργείο Παιδείας να έχουν κινηθεί οι απαραίτητες διαδικασίες για την απρόσκοπτη συνέχιση των παροχών αυτού του προγράμματος.
Την ίδια ώρα, ανησυχία εκφράζεται και για την αξιοποίηση προγράμματος του υπουργείου Υγείας που αφορά στη δημιουργία Κέντρων Ψυχικής Υγείας μέσα στα Πανεπιστήμια. Σύμφωνα με πληροφορίες της «ΜτΚ» παρότι το θέμα έχει τεθεί στη Σύγκλητο του ΑΠΘ ήδη από τον Ιανουάριο, ακόμα δεν έχει πάρει το πράσινο φως, εντείνοντας έτσι τους φόβους, να μείνει τελικά το όλο εγχείρημα στα χαρτιά.
Οι παροχές του προγράμματος
Το έργο «Κοινωνική μέριμνα φοιτητών του ΑΠΘ» συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο - ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» του Εταιρικού Συμφώνου για το πλαίσιο Ανάπτυξης 2014-2020.
Στόχος του έργου ήταν η βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μέσω της βελτίωσης των επιπέδων φοίτησης και επιτυχίας, ιδιαίτερα για φοιτητές που ανήκουν σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες ή αποτελούν άτομα με ειδικές ανάγκες.
Οι παρεμβάσεις κοινωνικής μέριμνας αναπτύχθηκαν στους άξονες της άμεσης και έμμεσης οικονομικής ενίσχυσης φοιτητών ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, στην ενίσχυση της ψυχολογικής υποστήριξης τους, στην ενίσχυση/βελτίωση προσβασιμότητας σε άτομα με κινητικά προβλήματα, στη δημιουργία υπηρεσίας διερμηνείας στη νοηματική γλώσσα, στην υποστήριξη έντυπο-ανάπηρων φοιτητών και στη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας για την διευκόλυνση φοιτητών που ανήκουν σε Ευπαθείς Κοινωνικές Ομάδες (ΕΚΟ) και ΑμεΑ για την παρακολούθηση των σπουδών τους.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ΕΣΠΑ παρατάθηκε για τρία χρόνια μέχρι και τον προσεχή Νοέμβριο, ωστόσο προς το παρόν δεν έχουν βρεθεί οι πόροι χρηματοδότησής του ώστε να συνεχιστεί. «Είναι μεγάλη απώλεια ότι θα λήξει, χωρίς να υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο», τονίζει στη «ΜτΚ» η Άλτα Πανέρα, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια στο Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕ.ΣΥ.Ψ.Υ.) του ΑΠΘ.
Συμπληρώνει πως εάν δεν βρεθούν πηγές χρηματοδότησης «θα είμαι η μοναδική ψυχολόγος για περισσότερους από 70.000 εγγεγραμμένους προπτυχιακούς φοιτητές του Πανεπιστημίου. Γι’ αυτόν τον πληθυσμό δεν αρκεί ένας ψυχολόγος διότι μιλάμε για μία φουρνιά φοιτητών που μεγάλωσε μέσα στην οικονομική κρίση, αντιμετώπισε όλη τη δυσκολία της πανδημίας και μετά βρέθηκε να θρηνεί συμφοιτητές και συμφοιτήτριες του στην τραγωδία των Τεμπών. Αυτόν τον πληθυσμό, κινδυνεύουμε να τον αφήσουμε εκτεθειμένο».
«Στο κενό» σε λίγους μήνες
Ο Δημήτριος Κωβαίος Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριμνας στο ΑΠΘ τονίζει στη «ΜτΚ» πως «μετά τον Νοέμβριο θα είμαστε στο κενό».
Εξηγεί ότι τα σχετικά κονδύλια έχουν μετακινηθεί στο νέο ΕΣΠΑ της Περιφέρειας, όπου το ΑΠΘ έχει ήδη καταθέσει την πρότασή του ωστόσο «ακόμα δεν γνωρίζουμε τι θα γίνει και οι διαδικασίες πρέπει να επισπευστούν ώστε να μην μείνει στον αέρα το πρόγραμμα από τον Νοέμβριο και μετά».
Τονίζει ότι το υπάρχον πρόγραμμα, μεταξύ άλλων, καλύπτει καθημερινά τη μεταφορά 35 παιδιών ΑμεΑ, τη μετατροπή των συγγραμμάτων σε κατάλληλη μορφή για παιδιά με προβλήματα όρασης «που θα σταματήσει να υπάρχει εάν δεν βρεθούν πηγές χρηματοδότησης και το ίδιο θα συμβεί και με τη διερμηνέα νοηματικής. Επίσης, έχουν δημιουργηθεί κήποι στο αγρόκτημα του ΑΠΘ που φροντίζονται από κηπουρό ώστε να μπορούν φοιτητές ΑμεΑ να καλλιεργούν και να παράγουν δικά τους προϊόντα.
Πρέπει λοιπόν, με κάθε τρόπο, να συνεχιστεί απρόσκοπτα αυτή η προσπάθεια», υπογραμμίζει. Σε αυτό το πρόγραμμα εμπεριέχεται και η ψυχολογική υποστήριξη των φοιτητών, όπου σύμφωνα με τον κ. Κωβαίο «έχουν εξυπηρετηθεί περίπου 3.000 φοιτητές και πραγματικά έχουν σωθεί ζωές. Ας μην αμελούμε ότι οι φοιτητές μας έχουν να διαχειριστούν και την τραγωδία των Τεμπών, όπου ακόμα θρηνούν τους φίλους και συμφοιτητές τους».
Το Κέντρο Ψυχικής Υγείας
Σε συνέχεια αυτού του προγράμματος ΕΣΠΑ, προκηρύχτηκε από το υπουργείο Υγείας ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτεί με 200.000 ευρώ ετησίως τη λειτουργία Κέντρων Ψυχικής Υγείας, μέσα στα Πανεπιστήμια.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «ΜτΚ», στο ΑΠΘ, η Σύγκλητος έδωσε αρνητική απάντηση στην εισήγηση της Ιατρικής Σχολής και των Πανεπιστημιακών Ψυχιατρικών Κλινικών, στο να κατατεθεί η σχετική αίτηση στο υπουργείο Υγείας ώστε να δημιουργηθεί το συντομότερο δυνατό το Κέντρο Ψυχικής Υγείας, που θα επέκτεινε το υπάρχον έργο που υλοποιείται, υπό την εποπτεία της Ιατρικής Σχολής.
Το αίτημα αυτό κατατέθηκε στα τέλη Ιανουαρίου, καθυστέρησε να εξεταστεί και λίγο πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα, πήρε αρνητική απάντηση από τη Σύγκλητο.
«Δεν είναι δυνατόν να υπάρχει αυτό το κονδύλι από το υπουργείο Υγείας και να μην αξιοποιείται», επισημαίνει η κ. Πανέρα.
Η ίδια κρούει τον κώδωνα κινδύνου ότι είναι απαραίτητη η δημιουργία του Κέντρου Ψυχικής Υγείας ώστε να υπάρχει άμεση συνεργασία ψυχολόγων και ψυχιάτρων και να μην μείνει το όλο εγχείρημα στα χαρτιά. Το γεγονός ότι κατά την τελευταία συνεδρίαση της Συγκλήτου δεν φάνηκε λευκός καπνός ενέτεινε τις ανησυχίες της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Η κ. Πανέρα παρέχει τις υπηρεσίες της στο ΑΠΘ από το 1999. Λέει χαρακτηριστικά πως «φέτος ήταν η πρώτη χρόνια που δεν είχαμε συνεργασία με κάποιον φορέα για την κάλυψη των ψυχιατρικών αναγκών των περιστατικών μας. Από τύχη και λόγω του ότι οι εργαζόμενοι υπερέβησαν εαυτόν, δεν είχαμε κάποια αυτοκτονία ή κάποιον φοιτητή που να εκδηλώσει βίαιη συμπεριφορά».
Εξηγεί πως μέχρι πρότινος, υπήρχε συνεργασία με ειδικευόμενους ψυχιάτρους που βρίσκονταν στο ΑΠΘ δύο φορές την εβδομάδα για τη διαγνωστική εκτίμηση, φαρμακευτική αξιολόγηση και παροχή φαρμακοθεραπείας καθώς και τη δυνατότητα αξιολόγησης της επικινδυνότητας του φοιτητή για τον εαυτό του ή για τους άλλους.
«Όταν δεν βρισκόντουσαν στο πανεπιστήμιο, σε περίπτωση που χρειαζόταν μπορούσαν άμεσα να εξυπηρετήσουν στα συνεργαζόμενα Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής ή σε κάποια Πανεπιστημιακή Κλινική. Φέτος, αυτή η συνεργασία δεν υπάρχει. Εάν προκύψει ανάγκη κατευθύνουμε τον φοιτητή στο εφημερεύον, με ότι αυτό σημαίνει ως προς τις ώρες αναμονής αλλά και στην επικινδυνότητα του τελικά να μην πάει», υπογραμμίζει.
Από την πλευρά του ο σντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριμνας του ΑΠΘ εξηγεί πως «αυτήν τη στιγμή, τα σοβαρά περιστατικά αντιμετωπίζονται από την Β’ Ψυχιατρική του ΑΧΕΠΑ. Αυτό που θέλουμε να κάνουμε μέσα από το πρόγραμμα του υπουργείου Υγείας είναι η συνεργασία των τμημάτων Ψυχολογίας και Ιατρικής ώστε να δουλέψουν αρμονικά σε αυτή τη νέα μονάδα».
Ο ίδιος εμφανίζεται κατηγορηματικός πως «τίποτα δεν ναυάγησε. Για να λειτουργήσει όμως σωστά θα πρέπει να λυθούν κάποια ζητήματα ώστε να μπορεί να λειτουργεί άρτια επ’ αόριστον, με την αγαστή συνεργασία ψυχιάτρων και ψυχολόγων». Αναφέρει πως το συγκεκριμένο θέμα θα συζητηθεί σε μία από τις επόμενες Συγκλήτους.
«Είμαστε σε πολύ καλό δρόμο και το ζήτημα θα έχει λυθεί πριν από το καλοκαίρι», τονίζει ο κ. Κωβαίος.
Οι δομές του ΑΠΘ
Το ΑΠΘ διαθέτει δύο δομές ψυχικής υγείας για τους φοιτητές του, το Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης φοιτητών (ΚΕ.ΣΥ.Ψ.Υ. ΑΠΘ) όπου οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν και το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας, του Τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ που στεγάζεται στην Αλεξάνδρου Σβώλου και οι φοιτητές καταβάλουν το συμβολικό αντίτιμο των 10 ευρώ, για περιορισμένο αριθμό συνεδριών. Ωστόσο, πηγές αναφέρουν πως στόχος του πανεπιστημίου είναι να ενισχυθεί σημαντικά το ΚΕ.ΣΥ.Ψ.Υ. ώστε να καλύπτονται πλήρως από εκεί τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας που επιθυμούν ψυχολογική υποστήριξη.
Σύμφωνα με την κ. Πανέρα είναι επιτακτική η ανάγκη να υπάρξουν εναλλακτικές λύσεις, μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος του ΕΣΠΑ. Περιγράφει πως «από τους φοιτητές που έρχονται υπάρχουν και κάποιοι που παρουσιάζουν αυτοκτονικότητες, επικινδυνότητες, ψυχώσεις και είναι απαραίτητη η συνεργασία με μία ψυχιατρική δομή, για να φροντιστούν άμεσα. Εάν κάποιος απευθυνθεί στα επείγοντα μίας Ψυχιατρικής μπορεί να χρειαστεί να περιμένει πέντε και έξι ώρες. Αν δε, πρόκειται για διάγνωση και χορήγηση φαρμάκων η αναμονή στα Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής μπορεί να φτάσει τους δύο και τρεις μήνες. Αυτός είναι και ο λόγος που κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία αυτού του Κέντρου, εντός του Πανεπιστημιακού campus, ώστε να υπάρχει άμεση επικοινωνία και ανταπόκριση.
Οι φοιτητές που είναι 18-25 ετών είναι ένας ιδιαίτερα ευάλωτος πληθυσμός διότι είναι οι ηλικίες όπου είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν οι πρώτες έντονες δυσκολίες που σχετίζονται με την κατάθλιψη ή με ψυχώσεις. Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό λοιπόν, φοιτητές και φοιτήτριες να βρεθούν χωρίς ψυχολογική υποστήριξη».
Ενδεικτικά, η ίδια περιγράφει πως στο Πανεπιστήμιο εργάζεται με ωράριο πλήρους απασχόλησης και «οι ώρες μου είναι γεμάτες», λέει χαρακτηριστικά.
Αναζητούνται πηγές χρηματοδότησης
Πληροφορίες της «ΜτΚ» αναφέρουν ότι το υπουργείο Παιδείας αφού ενέκρινε την παράταση του συγκεκριμένου προγράμματος ΕΣΠΑ μέχρι και τον Νοέμβριο, πλέον βρίσκεται σε αναζήτηση νέων πηγών χρηματοδότησής του.
Από τη μία υπάρχει ο νόμος 4957 για τα ΑΕΙ, άρθρο 128, σύμφωνα με τον οποίο τα Πανεπιστήμια οφείλουν να χρηματοδοτούν με ίδιους πόρους τις δράσεις ψυχολογικής υποστήριξης, ωστόσο υπάρχει η δυνατότητα χρηματοδότησης των αναγκών που κάλυπτε το πρόγραμμα κοινωνικής μέριμνας, μέσω του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (ΠΕΠ), ή από ευρωπαϊκά προγράμματα.
Έτσι, σύμφωνα με πληροφορίες, το Υπουργείο αναζητεί τον βέλτιστο συνδυασμό πόρων ώστε να συνεχιστεί η χρηματοδότηση του προγράμματος.
Σε τροχιά πλήρους ψηφιοποίησης η Ιατρική
Ο Κυριάκος Αναστασιάδης, πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής και υποψήφιος πρύτανης στις επερχόμενες εκλογές του ΑΠΘ περιγράφει στη «ΜτΚ» ότι στο πλαίσιο ψηφιοποίησης της Σχολής, «έχουμε μεριμνήσει για όλα.
Η έννοια των ειδικών αναγκών που μπορεί να έχουν φοιτητές μας αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για εμάς, γι’ αυτό και έχουμε προχωρήσει σε πληθώρα ενεργειών». Εξηγεί ότι στο πλαίσιο ψηφιοποίησης της Ιατρικής Σχολής θα υπάρξουν εντυπωσιακές αλλαγές από τον Σεπτέμβριο καθώς «θα είναι έτοιμα τα ψηφιακά εργαλεία ώστε να υποτιτλίζονται οι διαλέξεις και να υπάρχει μέριμνα για άτομα δυσλεκτικά ή για άτομα με προβλήματα ακοής και όρασης».
Τονίζει ότι στην Ιατρική έχει γίνει μία σημαντική προσπάθεια, ψηφιοποίησης, σε συνεργασία με το Κέντρο Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (ΚΥΔ), αρχής γενομένης από τις εξετάσεις που διεξάγονται με tablet και σε 45 λεπτά, οι φοιτητές έχουν στα χέρια τους τον βαθμό τους. «Ο ψηφιακός μετασχηματισμός ξεκίνησε από το αγγλόφωνο τμήμα της Ιατρικής και από τον Σεπτέμβριο θα ξεκινήσει η πλήρης ψηφιοποίηση γι’ αυτό και είμαστε σε πλήρη συνεργασία με το ΚΥΔ, ώστε όλα αυτά να είναι συμβατά και να μη δημιουργήσουμε άλλες πλατφόρμες που μπορεί να επηρεάζονται από τις υπάρχουσες, όπως το elearning και Πάπυρος».
Ο κ. Αναστασιάδης αναφέρει τέλος πως σε περίπτωση που εκλεγεί πρύτανης στις επερχόμενες εκλογές της 24ης Μαΐου, θα εφαρμόσει και θα επεκτείνει αυτές τις πρακτικές που αφορούν σε άτομα με ειδικές ανάγκες, στο σύνολο του Πανεπιστημίου. «Δεν είναι δυνατόν το μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της νοτιανατολικής Ευρώπης να μην είναι ανταγωνιστικό και να μην συνδέεται άμεσα με τη σύγχρονη εποχή. Ο εκσυγχρονισμός είναι πλέον αναγκαίος», καταλήγει.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 29-30.04.2023