Ιστορική ευκαιρία για την οικοδόμηση μίας νέας οικονομίας και κατ’ επέκταση μίας άλλης… χώρας παρέχουν τα 32 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, τα οποία προσδοκάται μαζί με το νέο ΕΣΠΑ 2021-27 και τις ιδιωτικές επενδύσεις που θα κινητοποιήσουν να τονώσουν την αγορά μέχρι το 2027 με ζεστό χρήμα άνω των 70 δισ. ευρώ! Αν συμβεί αυτό θα πυροδοτήσει αναπτυξιακή έκρηξη εμβέλειας ικανής να εκτοξεύσει σύσσωμο το οικονομικό οικοδόμημα (από πάνω προς τα κάτω), συμπαρασύροντας σε μία σταθερά ανοδική πορεία νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Παράλληλα, θα καλυφθεί πλήρως το επενδυτικό κενό 150 δισ. ευρώ (μεταξύ 2011-2019) που ταλανίζει την ελληνική οικονομία.
Η ευκαιρία της Ελλάδας να μετασχηματίσει το ξεπερασμένο από τις συνθήκες και την πραγματικότητα μονοθεματικό, με εστίαση μόνο στον τουρισμό, παραγωγικό της μοντέλο και να μπει στην εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης από θέση ισχύος είναι μοναδική και δεν έχει την πολυτέλεια να την χαραμίσει όπως συνέβη πολλάκις στο παρελθόν.
Η τονωτική ένεση του ταμείου στα θεμέλια της οικονομίας (ΑΕΠ, επενδύσεις, απασχόληση) θα έχει ευεργετικά αποτέλεσμα για τα επόμενα 6 χρόνια, ενώ οι θετικές επιδράσεις της θα συνεχιστούν σε βάθος... 20ετίας! Η Ελλάδα για κάθε 1 ευρώ που λαμβάνει από πόρους της ΕΕ θα παίρνει πίσω 4,6 ευρώ.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων αλλά και της ΤτΕ η εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης θα επιφέρει επιπλέον αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,15% με 1,25% το χρόνο έως και το 2026 (δηλαδή 7% - 7,7% συνολικά). Το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης, έχει τη δυνατότητα να προσθέσει ακόμα 7 μονάδες στο ΑΕΠ σε ορίζοντα εξαετίας πέρα και πάνω από τη φυσιολογική ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και να δημιουργήσει 200.000 νέες θέσεις εργασίας.
Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ διατηρείται και μακροπρόθεσμα λόγω της θετικής επίδρασης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Επιπρόσθετα, οι ιδιωτικές επενδύσεις αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 20% έως το 2026 και η απασχόληση κατά 4% (180.000-200.000 νέες θέσεις εργασίας).
Προκλήσεις
Η στοχευμένη, αποτελεσματική και έγκαιρη αξιοποίησή των κονδυλίων της ΕΕ, η στροφή της Ελλάδας στον πρωτογενή τομέα, η ενίσχυση της εξωστρέφειας και της καινοτομίας και, το κυριότερο, η εγκατάλειψη των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων και νοοτροπιών που κρατάνε καθηλωμένη την χώρα εδώ και δεκαετίες δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να αλλάξει κατηγορία η ελληνική οικονομία. Αποτελούν όμως και τεράστιες προκλήσεις με την δημόσια διοίκηση να καλείται να υπερβεί εαυτόν…
Στοιχήματα
Η εκ βάθρων αλλαγή της δομής και του χαρακτήρα της οικονομίας με βασικούς πυλώνες τον προσανατολισμό στην πράσινη ανάπτυξη, στον ψηφιακό μετασχηματισμό (στους τομείς αυτούς θα διοχετευτούν 19 δισ. ευρώ), στην ενδυνάμωση της μεταποίησης και της βιομηχανίας, στην εισροή επενδύσεων (με την αναμόρφωση του φορολογικού πλαισίου) που θα ανατάξουν τον παραγωγικό ιστό, στην ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων και στα μεγάλα έργα υποδομών, αποτελεί ένα στοίχημα καταλυτικής σημασίας για την χώρα.
Το κρισιμότερο όμως στοίχημα που θα κρίνει την επιτυχία του εγχειρήματος είναι η διάχυση των ωφελειών, άμεσων και έμμεσων που θα προκύψουν σε όλη την κοινωνική πυραμίδα. Μπορεί όλα αυτά να ακούγονται ωραία και ελπιδοφόρα, ωστόσο το μικρομεσαίο επιχειρείν που κράτησε όρθια την χώρα εν μέσω πανδημίας και παλεύει να συνέλθει από το κορονοσόκ βλέπει να στήνεται χορός δισεκατομμυρίων δίπλα του χωρίς, προς ώρας, να υπάρχει ένα συγκροτημένο σχέδιο για το πώς θα καρπωθεί και αυτό τα οφέλη. Με άλλα λόγια, χρειάζεται η κοινωνία να πειστεί πως όλοι θα λάβουν κομμάτι της πίτας για να υπάρξει ευρύτερη κινητοποίηση των κοινωνικών και παραγωγικών δυνάμεων ώστε να στεφθεί με επιτυχία το project.
Η Ελλάδα θα ζητήσει το ποσό που αντιστοιχεί στην προκαταβολή τόσο από το ποσό των επιδοτήσεων συνολικού ύψους 19,4 δισ. ευρώ, όσο και από το σκέλος των δανείων, ύψους 12,6 δισ. ευρώ. Μέσα στο τρέχον έτος ελπίζει να λάβει 7,5 δισ. ευρώ προκαταβολή, τα 4,5 δισ. ευρώ μέσα στο καλοκαίρι.
Σημειώνεται ότι τα δάνεια από το ταμείο θα διατεθούν για τη χρηματοδότηση ιδιωτικών επενδύσεων. Η μέγιστη κρατική χρηματοδότηση θα φτάνει στο 50% της αξίας του έργου, μειώνοντας το κεφαλαιακό κόστος. Η χρηματοδοτική συμμετοχή των τραπεζών και των επενδυτών θα είναι τουλάχιστον 30% και 20% αντίστοιχα.
Τα λεφτά από μόνα τους δεν φέρνουν την ευτυχία…
Το χρήμα θα ρεύσει αρκεί να μην κρατάμε… ομπρέλα και να διοχετευτεί εκεί που πραγματικά χρειάζεται, δημιουργώντας προστιθέμενη αξία και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της οικονομίας σε στέρεες βάσεις. Κρίσιμες παράμετροι για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι η κινητοποίηση του τραπεζικού συστήματος προς την κατεύθυνση της παροχής ρευστότητας αλλά και η κατάρτιση συνεκτικών και υλοποιήσιμων επενδυτικών σχεδίων από τον ιδιωτικό τομέα.
Τα 13 δισ. ευρώ των δανείων του ταμείου θα αποτελούν ποσοστό μέχρι 50% της επένδυσης, η οποία θα συμπληρώνεται κατά 20% από ίδια κεφάλαια και κατά 30% από δάνεια από τράπεζες.
Πρώτα ξεκινούν οι επενδύσεις, μετά οι επιχορηγήσεις
Πάντως, βασική επιδίωξη της κυβέρνησης και με δεδομένο το… αμαρτωλό παρελθόν της χώρας στη διαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων, είναι να μην περιμένουν οι επενδυτές πρώτα τα κεφάλαια της ΕΕ και μετά να χρησιμοποιήσουν ίδιους πόρους για να ξεκινήσουν τα επενδυτικά σχέδια, κάτι που προκαλεί καθυστερήσεις αλλά τα χρήματα από την Ευρώπη να αιμοδοτούν ώριμα έργα τα οποία ήδη θα έχουν μπει σε τροχιά υλοποίησης.
Το σχέδιο που έχει καταθέσει η χώρα μας καταδεικνύει τις μεταρρυθμίσεις και τα έργα που μπορούν να ξεκινήσουν άμεσα, καθώς έχουν λάβει την προέγκριση των θεσμών, με προχρηματοδότηση από τα κονδύλια του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.
Eνδεικτικά, ορισμένες από τις δράσεις που προβλέπει το σχέδιο είναι οι εξής:
- Εξοικονομώ» για νοικοκυριά, επιχειρήσεις και δημόσιο.
- Ηλεκτρικές διασυνδέσεις των νησιών και επενδύσεις αποθήκευσης ενέργειας
- Πολεοδομικά σχέδια παντού και στρατηγικές αστικές αναπλάσεις.
- Υποδομές 5G, υποδομή οπτικών ινών σε κτίρια, ψηφιακή διασύνδεση των ελληνικών νησιών.
- Ψηφιακός μετασχηματισμός του Δημόσιου (Υγεία, Παιδεία, Δικαιοσύνη, ΕΦΚΑ, Πολεοδομίες, αδειοδοτήσεις κ.λπ.), με έμφαση στη διαλειτουργικότητα και την εξυπηρέτηση του πολίτη.
- Ψηφιοποίηση των φορολογικών αρχών και online διασύνδεσή τους με τις επιχειρήσεις.
- Ισχυρά κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις (πράσινος, ψηφιακός μετασχηματισμός, καινοτομία, εξωστρέφεια).
- Συμπράξεις Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα σε νέα, μεγάλα έργα υποδομών (αρδευτικά, σιδηρόδρομοι).
- Επενδύσεις στους τομείς του πολιτισμού, του τουρισμού και της αγροδιατροφής ως κινητήριους μοχλούς ανάπτυξης.
- Μεγάλες επενδύσεις στην κατάρτιση και επανακατάρτιση του εργατικού δυναμικού (έμφαση στις ψηφιακές δεξιότητες).
- Μεγάλες επενδύσεις στην υγεία, την παιδεία και την κοινωνική ενσωμάτωση ευάλωτων ομάδων.
- Απλοποίηση διαδικασιών αδειοδότησης για ΑΠΕ.
- Προώθηση της ηλεκτροκίνησης μέσω ενός σύγχρονου θεσμικού πλαισίου.
- Υλοποίηση της μεταρρύθμισης του πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού.
- Ανάπτυξη Σχεδίου Δράσης για την παροχή «πελατοκεντρικών» ψηφιακών υπηρεσιών από την πλευρά της δημόσιας διοίκησης.
- Μετάβαση στην τεχνολογία 5G και διευκόλυνση της ανάπτυξης καινοτόμων ψηφιακών υπηρεσιών.
- Ψηφιακός μετασχηματισμός ΜμΕ.
- Μεταρρύθμιση της εργατικής νομοθεσίας (εκσυγχρονισμός και απλοποίηση).
Στο πλήρες κείμενο θα περιλαμβάνονται αναλυτικές λεπτομέρειες για το κόστος, τους στόχους και τα ορόσημα ανά έργο-μεταρρύθμιση.
Πώς και σε ποιους θα κατανεμηθούν τα κονδύλια - Από «κόσκινο» οι επιχειρήσεις
Τα τρία κανάλια διανομής των δανείων είναι: Οι εμπορικές τράπεζες, τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα( ΕΤΕπ, EBDR θα λάβουν το μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας των 13 δισ.) αλλά και η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα.
Κομβικής σημασίας είναι το γεγονός πως τα δάνεια των 13 δισ. ευρώ που θα μοιράσει το κράτος δανειζόμενο από την Κομισιόν, θα έχουν επιτόκιο σχεδόν μηδενικό, δηλαδή το πολύ 0,2% - 0,3%, κάτι που προσδοκάται να λειτουργήσει σαν μαγνήτης προσέλκυσης επενδύσεων. Εκτιμάται πως θα υπάρχει μία διαφορά τουλάχιστον 200 μονάδων βάσης σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε. στο δανεισμό των ελληνικών επιχειρήσεων οι οποίες θα ωφεληθούν πολλαπλώς αποκτώντας πρόσβαση σε ζεστό και κυρίως φθηνό χρήμα.
Τα δάνεια θα έχουν 8 με 12 έτη μέση διάρκεια επιστροφής της επένδυσης. Για να δημιουργήσουν όμως τα δάνεια προστιθέμενη αξία πρέπει να επιστρέφουν στην κοινωνία για να μην επιβαρύνουν υπέρμετρα κατά 12, 7 δις. ευρώ το χρέος. Και η επιστροφή θα επιδιωχθεί να επιτευχθεί μέσω των ρυθμών ανάπτυξης που θα επιτυγχάνονται. Πρόκειται για κοινοπρακτικά δάνεια κράτους και τραπεζών/ιδρυμάτων.
Οι επιχειρήσεις που θα χρηματοδοτηθούν πρέπει καταρχήν να είναι αξιόχρεες και επιπλέον το έργο για το οποίο αιτούνται χρηματοδότησης να πληροί τα κριτήρια επιλεξιμότητας του ταμείου. Η δυνατότητα του φορέα της επένδυσης να συνεισφέρει ιδία συμμετοχή και το ύψος αυτής αποτελεί σημαντικό παράγοντα.
Το χρηματοδοτικό πρόγραμμα
Τα δάνεια RRF θα είναι τα κεφάλαια της διευκόλυνσης δανείων του ιδιωτικού τομέα. Τα δάνεια «RRP Loan Facility» θα τηρούν τις ακόλουθες αρχές:
Θα κατευθυνθούν σε μακροπρόθεσμες (6-12 έτη) ιδιωτικές επενδύσεις και έργα που θα καλύπτουν τους ακόλουθους στόχους πολιτικής:
– πράσινη μετάβαση
– ψηφιοποίηση
– εξωστρέφεια
– οικονομίες κλίμακας (δηλαδή μείωση του μακροχρόνιου λειτουργικού κόστους των επιχειρήσεων μέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών)
– καινοτομία (Ε & Α).
Οι αποφάσεις θα λαμβάνονται χρησιμοποιώντας αποκλειστικά οικονομικά κριτήρια, χωρίς παρέμβαση από το κράτος.
– Τα δάνεια θα παρέχουν εύλογη περίοδο χάριτος (π.χ. 2 χρόνια) πριν από την έναρξη της αποπληρωμής.
Τα χαμηλά επιτόκια των δανείων RRF θα διοχετευθούν στις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις που θα εφαρμοστούν διεξοδικά, για την παροχή κινήτρων για επενδύσεις.
Θα υπάρχουν τρία επίπεδα ελέγχου σχετικά με την επιλεξιμότητα:
– Αξιολόγηση από το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που παρέχει τη χρηματοδότηση.
– Αξιολόγηση από ανεξάρτητο πιστοποιημένο ελεγκτή πριν από τη χρηματοδότηση.
– Εκ των υστέρων αξιολόγηση.
Ένωση δυνάμεων για αντιμετώπιση των προκλήσεων
Δέλεαρ… πολλών ειδών που θα ωθούν σε συνεργασίες μεταξύ των επιχειρήσεων για να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της νέας εποχής, μπαίνοντας με καλύτερους όρους στον διεθνή ανταγωνισμό θα προβλέπει το νέο πλαίσιο που θα ψηφιστεί και θα «κουμπώνει» με τις επιδιώξεις του Ταμείου Ανάκαμψης. Τα κίνητρα θα είναι ενιαία αλλά θα ποικίλουν ανάλογα με την περίσταση και το είδος της συνεργασίας.
Θα υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες επιλεξιμότητας που θα περιγράφουν με πολύ συγκεκριμένο τρόπο ποιες συνεργασίες θα ενθαρρύνονται. Θα πρέπει να έχουν ελάχιστα μεγέθη και χαρακτηριστικά. Θα γίνεται μοριοδότηση κάθε επενδυτικού σχεδίου (και αθροιστική) με βάση το κατά πόσο σχετίζονται με τους άξονες που τίθενται. Για να μην υπάρχουν μονοπωλιακές καταστάσεις θα υπάρχουν και δικλείδες ασφαλείας στο σκέλος των εξαγορών και συγχωνεύσεων. Θα χρηματοδοτούνται τα επενδυτικά σχέδια που συνοδεύουν μία εξαγορά και συγχώνευση.
Η κυβέρνηση θα επιχειρήσει να «σπρώξει» τις επιχειρήσεις να συνεργαστούν επιστρατεύοντας για τον σκοπό αυτόν:
• Φορολογικές ελαφρύνσεις: Θα προβλέπεται εφαρμογή μειωμένου συντελεστή φορολογίας κερδών για κάποια χρόνια, αλλά και μειωμένη φορολόγηση αποθεματικών.
• Επιδοτήσεις: Θα δίνονται, μεταξύ άλλων, για την αγορά προμηθειών και εξοπλισμού.
• Δανεισμό: Θα προβλέπεται πρόσβαση στα δάνεια των 12,7 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, με πολύ χαμηλό επιτόκιο. Οι εξαγορές και συγχωνεύσεις είναι ένα από τα 5 κριτήρια επιλεξιμότητας για την πρόσβαση στα δάνεια αυτά (τα υπόλοιπα είναι η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, η εξωστρέφεια, η έρευνα και ανάπτυξη). Εταιρείες που δεν έχουν ιδιαίτερη ψηφιακή παρουσία θα μπορούν να καταφύγουν στα δάνεια του ταμείου.
Αδειοδοτικές διευκολύνσεις
Στο ίδιο πλαίσιο, θα υπάρχουν αδειοδοτικές διευκολύνσεις, για να απλουστευθεί η μεταβίβαση αδειών που σήμερα είναι προσωποπαγείς.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο θα έχει αυστηρές δικλίδες ασφαλείας, έτσι ώστε η μεγέθυνση που θα προκύπτει από την συγχώνευση να είναι πραγματική και όχι πλασματική, προκειμένου να επωφεληθεί ο επιχειρηματίας από τα κίνητρα.
Δεν θα μπορεί δηλαδή ένας επιχειρηματίας με τζίρο 3 εκατ. ευρώ που κάνει μια εξαγορά και προσθέτει τζίρο 3.000 ευρώ να επωφεληθεί. Επιπλέον, θα πρέπει να προκύπτει ένα αξιόλογο μέγεθος επιχείρησης ως αποτέλεσμα της συνεργασίας, όποιας μορφής.
Στόχος η τόνωση της ανταγωνιστικότητας
Απώτερος στόχος είναι να «γεννηθούν» επιχειρήσεις που θα έχουν αυξημένη ανταγωνιστικότητα και αυτό προϋποθέτει ένα ελάχιστο μέγεθος. Με την συντριπτική πλειοψηφία (99%) των ελληνικών επιχειρήσεων να αποτελείται από ΜμΕ, η σύμπραξη δυνάμεων καθίσταται σε πολλές περιπτώσεις αναγκαία σε ένα μεταπανδημικό περιβάλλον ολοένα αυξανόμενου διεθνούς ανταγωνισμού με την ψηφιοποίηση του επιχειρείν σε πρώτο πλάνο. Οι συνεργασίες θα μπορούν να είναι πολλών ειδών και αναλόγως θα διαφοροποιούνται και τα κίνητρα. Έτσι, θα καλύπτονται οι κλασικές εξαγορές, οι συγχωνεύσεις, αλλά και οι κοινοπραξίες (δημιουργία Cluster, δηλαδή μορφές συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και άλλων φορέων. Cluster αποκαλείται ένας επιχειρηματικός συνεργατικός σχηματισμός που προωθεί την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα).
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 30 Μαΐου 2021