Στις 27 Νοεμβρίου, μαζί με την εκεχειρία μεταξύ Χεζμπολάχ και Ισραήλ, σημειώθηκε απροσδόκητη αναζωπύρωση του συριακού εμφυλίου, ακριβώς 8 χρόνια μετά την ασταθή διακοπή του. Δυνάμεις της αντιπολίτευσης προέλασαν ραγδαία εφορμώντας από το Ιντλίμπ, το υπό τουρκική επίβλεψη άσυλο που τους έχει εξασφαλιστεί.
Μέσα σε 48 ώρες ήρθε η πτώση του πολύπαθου Χαλεπίου, της πόλης που ισοπεδώθηκε το διάστημα 2012-2016. Πλέον αναφέρεται περικύκλωση και επικείμενη πτώση της Χάμα, σημείου στρατηγικής σημασίας όπου ουσιαστικά ξεκίνησε ο εμφύλιος το καλοκαίρι του 2011.
Η -τουλάχιστον φαινομενική- κατάρρευση των καθεστωτικών δυνάμεων, όπως εκείνων σε Ιράκ (2014) και Αφγανιστάν (2021), ακολουθήθηκε από κατάληψη αεροπορικών βάσεων, αποθηκών πυρομαχικών και εγκαταλελειμμένου βαρέος πολεμικού υλικού.
Η νέα τροπή των γεγονότων εκτιμάται ως απόρροια της δέσμευσης δυνάμεων της Χεζμπολάχ στο Λίβανο, των Επαναστατικών Φρουρών στο εσωτερικό του ταραγμένου Ιράν, και της Ρωσίας φυσικά στην Ουκρανία. Ήταν μάλιστα τοσο καταιγιστική η εξέλιξη της κατάστασης, ώστε να επιμένουν οι φήμες για πραξικόπημα, παρά τις επίσημες διαψεύσεις και την εσπευσμένη επιστροφή Άσαντ από τη Μόσχα.
Το μεγάλο βάρος της επίθεσης σηκώνει το ισλαμιστικό HTS (χαρακτηρισμένο ως τρομοκρατική οργάνωση-παρακλάδι Αλ Κάιντα και Ισλαμικού Κράτους). Το ανοικτά φιλοτουρκικό SNA επίσης συμμετέχει στις μάχες, όμως στρεφόμενο κυρίως κατά του -κυρίως κουρδικού- SDF.
Αρχικά υπήρξαν κινήσεις κουρδικών δυνάμεων υπέρ των μειονοτικών της επαρχίας Χαλεπίου (ομοεθνών τους, Δρούζων και Χριστιανών), όμως αυτές διακόπηκαν και κατόπιν αναδιπλώθηκαν, γεννώντας υποψίες για κάποιου είδους συνεννόηση. Αυτή τη στιγμή, ενώ καταγράφεται έξοδος αμάχων Κούρδων από καταληφθείσες περιοχές, οι επίσημες δυνάμεις τους κινούνται προς νότια, και συγκεκριμένα προς το Νταιρ Ελ Ζορ, αρκετά πλούσιο σε κοιτάσματα ΦΑ (το 2017 βρέθηκαν υπό αμερικανικό έλεγχο). Παραμένει άγνωστο το αν ο Εθνικός Συριακός Στρατός είναι σε θέση να αντεπιτεθεί, ή έστω να προστατεύσει τη Δαμασκό και το ρωσικό ναύσταθμο.
Τι σημαίνει τούτο το χάος για τους κύριους παίκτες της περιοχής; Ειδικά μεταξύ αντιισλαμιστών δεξιών σε ΕΕ και ΗΠΑ, το διεθνές κύρος της Ρωσίας (και κατ’ επέκταση του Πούτιν) είχε ανέβει όταν επετεύχθη η εύθραυστη επικράτηση του Ασαντ χάρη στη ρωσική βοήθεια. Πλέον η υπερδύναμη υφίσταται νέο πλήγμα στο γόητρο της, μετά τις απώλειες στρατιωτικών συμβούλων της, τη βιαστική αναχώρηση του στόλο της από την Ταρσό, και την αναγκαστική μεταφορά μισθοφόρων της αλλοτινής Βάγκνερ από την Αφρική.
Με πρόσθετα προβλήματα την πτώση του ρουβλίου, τις αυξανόμενες απώλειες στο Κουρσκ και την εξέγερση στη Γεωργία, η πλέον παραζορισμένη Μόσχα καλείται να αποφασίσει άμεσα τι κρατάει και τι χάνει στην παγκόσμια σκακιέρα.
Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε φάση κυβερνητικής μετάβασης, οπότε είναι άγνωστος ο βαθμός εμπλοκής τους στα τελευταία γεγονότα.
Προφανώς τους ενδιαφέρουν οι υδρογονάνθρακες και η τοποθεσία της Συρίας, και μάλλον έτσι εξηγείται ο θύλακάς τους στα σύνορα με την Ιορδανία (τυπικά ελέγχεται από το SFA). Ωστόσο λογικά θα περιορίσουν την εμφανή συμμετοχή τους σε αεροπορικούς βομβαρδισμούς υποστήριξης του SDF, και από κει και πέρα θα κινηθούν στο παρασκήνιο. Εδώ θυμίζω ότι ο Τραμπ δεν είχε κανένα πρόβλημα να συζητά με τους σκληροπυρηνικούς Ταλιμπαν.
Όσον αφορά το Ισραήλ, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι επιθυμούσε αυτή την εξέλιξη. Το καθεστώς Άσαντ θεωρείτο μάλλον ακίνδυνο μετά την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου του, η δε αστάθεια ακριβώς δίπλα είναι ανεπιθύμητη, ειδικά εν μέσω του διμέτωπου αγώνα εναντίον Χαμάς και Χεζμπολάχ. Την ίδια άποψη σίγουρα έχει και το Ιράν. Η κακή εσωτερική του κατάσταση και η πιθανή απειλή του αναθεωρητικου Αζερμπαϊτζάν καθιστά δυσχερή έως αδύνατη τη μεταστάθμευση αξιόλογων συμβατικών δυνάμεων του.
Πάντως σιιτικά ιρακινά στρατεύματα μεταφέρθηκαν στη γειτονική χώρα, ως αντίβαρο στους προελαύνοντες σουνίτες, ώστε έστω να διατηρηθεί η -ισχνή- προοπτική κατασκευής αγωγού από τις ιρανικές πετρελαιοπηγες ως τα συριακά παράλια.
Και ας πάμε σε όσους πιθανότατα έχουν βάλει το δάχτυλο τους. Αν και είχαν επαναπροσεγγίσει τον Άσαντ, τα βασίλεια του Κόλπου θα είναι θετικά διακείμενα απέναντι σε μετριοπαθή ισλαμική κυβέρνηση, κυρίως εφόσον αποδειχθεί συνεργάσιμη. Ως γνωστόν, εκκρεμούν μεγάλα πρότζεκτ, όπως οι χερσαίες ενεργειακές και εμπορικές συνδέσεις με τη Μεσόγειο.
Εν μέσω διαδικασίας θεαματικών εσωτερικών μεταρρυθμίσεων, σαφής επιθυμία του Ριάντ είναι η μη υποδαύλιση ισλαμικού φονταμενταλισμού στα όμορα κράτη. Από τη μεριά της η Τουρκία πρέπει να έχει παίξει καταλυτικό ρόλο για την τωρινή προέλαση: παρά τις δεσμεύσεις της δεν αφόπλισε τους ισλαμιστές, ενώ μόνο από αυτήν μπορεί να προήλθαν τα άφθονα εφόδια των ανταρτών. Άλλωστε πάγιος στόχος της διπλωματίας της είναι η φινλανδοποίηση της Συρίας και η καταστροφή των Κούρδων. Παντως προσωπικός στόχος του Ερντογάν είναι η ανάδειξη του σε νέο χαλίφη, αν τουλάχιστον κρίνουμε από την επιμονή του να ξιφουλκεί κατά της Δύσης εξ ονόματος του Αλλάχ.
Δεδομένης της πολύ μικρής συριακής παραγωγής, υπάρχει αμυδρή πιθανότητα ανόδου των τιμών του πετρελαίου, όμως εντείνεται η παγκόσμια πολιτική ρευστότητα την ώρα που η Δύση εξακολουθει να δοκιμάζεται (κυβερνητικες κρίσεις σε Ν.Κορέα, Γαλλία, Γερμανία, επανέλευση Τραμπ, ρωσική αδιαλλαξία στην Ουκρανία). Γενικά θα πέσει πολλή δουλειά για την αμερικανική κυβέρνηση μετά τον Ιανουάριο, ειδικά αν όντως σκοπεύει να τερματίσει όλες τις ενεργές μεγάλες συρράξεις μέχρι το Μάρτιο, ώστε να αποκλιμακωθεί γρήγορα ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ.
Και τι σημαίνουν όλα τούτα για την Ελλαδίτσα μας. Καταρχάς, τέθηκε ζήτημα άμεσης διάσωσης της παροικίας, δηλαδή 50 οικογενειών στο Χαλέπι με ελληνική υπηκοότητα, όπερ και εγένετο. Ωστόσο οι ηθικές μας ευθύνες δεν εξαντλούνται εκεί: θα πρέπει να δράσουμε προς υπεράσπιση των Ελληνορθόδοξων της περιοχής. Η απαγωγή του μητροπολίτη Παύλου από τους Ισλαμιστές το 2013 και η εξαφάνισή του απέδειξε πόσο κινδυνεύουν εκεί πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ομόδοξοί μας, κάποιοι από αυτούς με βαθειά ρωμαίικη συνείδηση.
Αν και ιδιαίτερα δύσκολη, θα ήταν ιδανική μια επιχείρηση παρόμοια με τη "Χρυσόμαλλο Δέρας" στην Οσετία το 1993, μα σε συνεργασία με ισχυρούς συμμάχους. Άλλωστε μιλάμε για πρόσφυγες απολύτως αποδεκτούς από τη δυσπιστη ελληνική κοινή γνώμη. Η συνεχιζόμενη γενικευμένη αστάθεια στην Ανατολική Μεσόγειο οπωσδήποτε αφορά Ελλάδα και Κύπρο, καθώς εμπεριέχει κινδύνους αλλά και ευκαιρίες ενδυνάμωσης της διεθνούς θέσης μας.