Όταν πριν μια πενταετία περίπου τοποθετήθηκαν από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας μετά από αίτημα του Δασαρχείου κατά μήκους της περιφερειακής οδού Θεσσαλονίκης πινακίδες με την επισήμανση «προσοχή διέλευση αγριογούρουνων», οι περισσότεροι οδηγοί που τις συναντούσαν στη διαδρομή τους χαμογελούσαν. Τότε, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι τα αγριογούρουνα που είχαν εντοπιστεί από περιπατητές στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης, το Σέιχ Σου, θα... περνούσαν το δρόμο και θα έφταναν μέχρι την Βίλα Αλλατίνη, το κτίριο όπου στεγάζεται η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (πρώην Νομαρχία) στην οδό Β. Όλγας, κυριολεκτικά λίγα μέτρα από τον Θερμαϊκό Κόλπο ή την κεντρικότερη πλατεία της πόλης, την πλατεία Αριστοτέλους.
Ούτε κανείς θα φανταζόταν πως οι αρμόδιες αρχές θα αναζητούσαν τρόπο για να εξασφαλίσουν ειδικό όπλο με το οποίο θα επιχειρήσουν να αναισθητοποιήσουν το τεράστιο αυτό ζώο που συχνάζει στην Αριστοτέλους, τα Λαδάδικα και το Λιμάνι της πόλης. Πέντε χρόνια αργότερα, τα προβλήματα με τα αγριογούρουνα τα οποία αναζητούν την τροφή τους εντός του αστικού ιστού, καταστρέφοντας σοδιές και καλλιεργήσιμες εκτάσεις, προκαλώντας βλάβες ακόμα και θάνατο σε οικόσιτα ζώα αλλά και υλικές ζημιές σε αυτοκίνητα που «χτυπούν» με αυτά κυρίως νυχτερινές ώρες, όταν η ορατότητα είναι περιορισμένη, πολλαπλασιάζονται, με τους πολίτες και τους αιρετούς να καλούν την οργανωμένη πολιτεία να τα αντιμετωπίσει. Οι παράγοντες που ευνόησαν τον υπερπληθυσμό των αγριογούρουνων «υβριδίων» είναι πολλοί, με τα αίτια να εντοπίζονται σε βάθος εικοσαετίας. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά πανευρωπαϊκό καθώς υπερπληθυσμούς «υβριδίων» συναντάμε στην Βαρκελώνη, το Παρίσι, την Πολωνία κ.ά., με τους ειδικούς να σχολιάζουν στη «ΜτΚ» πως θα πρέπει να παρθούν γενναίες πρωτοβουλίες για την αντιμετώπισή του.
Έξυπνα, κοινωνικά και... νυχτόβια ζώα
«Ένα από τα αγριογούρουνα που έκοβε βόλτες πριν εβδομάδες στους δρόμους της Θεσσαλονίκης είχε εντοπιστεί από αστυνόμους. Οι αστυνομικοί το εντόπισαν, το πλησίασαν, έβαλαν την σειρήνα κι εκείνο συνέχισε αμέριμνο τις βόλτες του, χωρίς να ενοχλείται» αναφέρει στη «ΜτΚ» αιρετός της Θεσσαλονίκης που ενεπλάκη στην κινητοποίηση. «Πρόκειται για ένα νυχτόβιο και πανέξυπνο ζώο. Οι πτυχώσεις του εγκεφάλου του αγριόχοιρου είναι περισσότερες από αυτές των οικόσιτων χοίρων. Αυτό σημαίνει πως το αγριογούρουνο ‘υβρίδιο’ γνωρίζει καλά τον χώρο όπου κινείται. Είναι ένα είδος με πολύ μεγάλη αντίληψη και κοινωνική ζωή» εξηγεί στη «ΜτΚ» ο Βιολόγος - Περιβαλλοντολόγος, Δημήτρης Μπούσμπουρας, που ασχολείται με την μελέτη και διατήρηση πανίδας και την διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος, ενώ έχει διατελέσει πρόεδρος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. «Η κατάσταση αυτή έχει αναδείξει την ανεπάρκεια των υπηρεσιών. Ούτε η δασική υπηρεσία, ούτε οι φορείς διαχείρισης μπόρεσαν να κάνουν κάτι, ούτε οι φύλακες των κυνηγετικών συλλόγων. Θα έπρεπε να υπάρχει μια κρατική υπηρεσία που να γνωρίζει πως θα αντιμετωπίζει τα άγρια ζώα» συμπληρώνει ο ίδιος.
Στο κτίριο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στην Β. Όλγας.
Αύξηση 250% σε μία δεκαετία
Το πρόβλημα του υπερπληθυσμού των ημίαιμων αγριόχοιρων είναι πανευρωπαϊκό και εντοπίζεται εδώ και είκοσι χρόνια. Στην Ελλάδα, εκτιμάται πως την τελευταία δεκαετία ο πληθυσμός τους αυξήθηκε 250%, ενώ σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη παρουσιάστηκε αύξηση 400%. Σύμφωνα με τους ειδικούς, στην Ελλάδα ο πληθυσμός των ημίαιμων αγριόχοιρων αγγίζει τις 200.000 μονάδες, και αυτοί είναι «συντηρητικοί» υπολογισμοί, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά. Πληροφορίες μάλιστα αναφέρουν πως για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα στο νομό Θεσσαλονίκης θα πρέπει να θηρευτούν πέριξ αυτού 6.100 αγριογούρουνα. Το πρόβλημα συναντάται σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, σε δάση υψηλής βλάστησης, σε περιοχές με βελανίδια, καλλιέργειες καλαμποκιού, και σοδειά που είναι «λιχουδιά» για αυτούς τους αγριόχοιρους.
Όπως εξηγούν οι ειδικοί ο υπερπληθυσμός των ημίαιμων αγριόχοιρων οφείλεται σε διάφορους λόγους. Αρχικά, η εγκατάλειψη της υπαίθρου με αποτέλεσμα να έχουν μετατραπεί σε δάση, όπου διαμένουν οι πληθυσμοί των αγριογούρουνων. Έπειτα, η κλιματική αλλαγή έφερε θερμότερους χειμώνες και υψηλότερη βλάστηση με αποτέλεσμα να είναι περισσότερη η τροφή που καταναλώνουν αυτά τα ζώα και τέλος, τα επιδοτούμενα προγράμματα «υβριδισμού», στην Ελλάδα με το πρόγραμμα «Βιολογικής Κτηνοτροφίας» προ εικοσαετίας με αποτέλεσμα να αφεθούν ελεύθεροι οικόσιτοι χοίροι, να διασταυρωθούν με τα αγριογούρουνα και να δημιουργηθεί το «υβρίδιο» αγριόχοιρος. Όταν διακόπηκαν αυτές οι επιδοτήσεις, ιδιοκτήτες τέτοιων κτηνοτροφικών μονάδων άνοιξαν τις πόρτες και άφησαν ελεύθερα τα οικόσιτα γουρούνια με αποτέλεσμα να αναμειχθούν με τους αγριόχοιρους. Είναι χαρακτηριστικό, όπως επισημαίνουν μέλη κυνηγετικών συλλόγων, ότι στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας προ δεκαπενταετίας δεν υπήρχε αγριόχοιρος ούτε για... δείγμα, ενώ σήμερα κυκλοφορούν χιλιάδες. Σήμερα, ο υπερπληθυσμός του «υβριδίου» έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχει αλλοίωση στο DNA του αγριόχοιρου και να κινδυνεύει το είδος με εξαφάνιση από την ελληνική πανίδα.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Μακεδονίας-Θράκης, Ιωάννη Πολυχρόνη ο υπερπληθυσμός των ημίαιμων αγριόχοιρων οφείλεται στην απουσία ελέγχων από πλευράς πολιτείας. «Στο παρελθόν επειδή υπήρχαν πολλές ποσότητες χοίρειου κρέατος, χωρίς να υπάρχει ζήτηση, πολλοί εκτροφείς άφησαν τα ήμερα ελεύθερα μόλις σταμάτησαν οι επιδοτήσεις με αποτέλεσμα να διασταυρωθούν και να προκύψει το υβρίδιο» εξηγεί ο κ. Πολυχρόνης. «Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταστραφεί ο άγριος γηγενής πληθυσμός του αγριόχοιρου, ένα είδος της άγριας πανίδας υπέστη επιμειξία» λέει. «Επίσης, κάποιοι κυνηγετικοί σύλλογοι χωρίς να γνωρίζουν πως γίνονται οι απελευθερώσεις, επειδή δεν υπήρχαν αντίστοιχες οδηγίες από τις υπηρεσίες, έκαναν απελευθερώσεις αγριόχοιρων χωρίς να γνωρίζουν εάν αυτό που απελευθέρωναν ήταν όντως αγριόχοιρος» εξηγεί ο πρόεδρος της ΚΟΜΑΘ. «Οι κυνηγετικές οργανώσεις βάσει υπουργικής απόφασης παρέχουν αρωγή δημοσίου οφέλους με μηδέν κόστος για το δημόσιο. Στο παρελθόν πιάσαμε χοιρομητέρα με οκτώ μικρά και τα απομακρύναμε και απελευθερώθηκαν αλλού» λέει.
«Οι επιδοτήσεις σταμάτησαν το 2012, άνοιξαν οι πόρτες και τα γουρούνια αφέθηκαν στην ύπαιθρο. Αυτά συγκρότησαν αγέλες, ήρθαν σε επιμειξία με τα άγρια και προέκυψαν τα υβρίδια που παράγουν περισσότερα, γεννούν περισσότερες φορές και περισσότερα μικρά» αναφέρει από την πλευρά του ο Θεοφάνης Καραμπατζάκης, δασολόγος και επιστημονικός συνεργάτης της ΚΟΜΑΘ. Σύμφωνα με τον κ. Καραμπατζάκη πέραν του προβλήματος του υπερπληθυσμού, υπάρχει ένα μεγαλύτερο και σχετίζεται με την αλλοίωση του DNA του αγριόχοιρου. «Ο οικόσιτος χοίρος προέρχεται από τον άγριο Ασιατικό και έχει 38 ζευγάρια χρωμοσώματα ενώ ο αγριόχοιρος έχει 36 ζεύγη. Με αυτό τον τρόπο καταστρέφεται η φυσική βιοποικιλότητα του είδους, καθώς έχουμε νόθευση στο DNA. Όταν δηλητηριάζουμε το DNA του αγριόχοιρου με ένα είδος από την Ασία, στην ουσία καταστρέφουμε όλο αυτό που έδωσε η φύση. Πρόκειται για γενετική μόλυνση και είναι το ίδιο έγκλημα όπως είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση. Αυτό δεν αναστρέφεται, φυσικά. Επειδή λοιπόν το υβρίδιο έχει στο αίμα του το DNA γουρουνιού μπαίνει στις πόλεις» λέει ο κ. Καραμπατζάκης.
Ειδικότερα στη Θεσσαλονίκη, το πρόβλημα προέκυψε όταν ζώα που μεγάλωσαν σε μονάδες εκτροφής διέφυγαν στο φυσικό περιβάλλον και αναζήτησαν καταφύγιο στην προστατευμένη περιοχή Natura, γύρω από τη λίμνη Κορώνεια. Εκεί βρήκαν περισσότερη τροφή και καλύτερες συνθήκες αναπαραγωγής. Στη διάρκεια του χρόνου, τα «υβρίδια» πολλαπλασιάζονταν διαρκώς και δεν μπορούσαν να διαφύγουν προς το όρος Βερτίσκος, λόγω της Εγνατίας Οδού, με αποτέλεσμα να βρουν διέξοδο προς την περιοχή του Σέιχ Σου και του Χορτιάτη. Τα πρώτα αγριογούρουνα έκαναν την εμφάνισή τους στη Θεσσαλονίκη πριν από πέντε περίπου χρόνια στην περιοχή των Πεύκων του δήμου Νεάπολης Συκεών, ενώ σχεδόν την ίδια περίοδο ξεκίνησαν τις... βόλτες τους στο Πανόραμα. Σήμερα, η διέλευση των αγριόχοιρων στις περιοχές αυτές, όπως και τις ημιορεινές και τις παραλίμνιες περιοχές των δήμων Βόλβης και Λαγκαδά είναι ρουτίνα, με τις αρνητικές και κυρίως οικονομικές επιπτώσεις ωστόσο να είναι πολλές, καθώς στην προσπάθειά τους να βρουν τροφή καταστρέφουν τις καλλιέργειες των αγροτών, ενώ ο ΕΛΓΑ δεν αποζημιώνει τους παραγωγούς για καταστροφές από αγριογούρουνα. Όπως λέει ο δήμαρχος Πυλαίας-Χορτιάτη και πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας, Ιγνάτιος Καϊτεζίδης «άρχισαν να εμφανίζονται στις παρυφές του Πανοράματος, κυρίως σε σημεία που συνορεύουν με ρέματα και περιοχές όπου τα ζώα αυτά μπορούσαν να κρυφτούν. Στη συνέχεια άρχισαν να εμφανίζονται κατά αγέλες» σχολιάζει ο κ. Καϊτεζίδης. Ο δήμαρχος Πυλαίας Χορτιάτη μάλιστα, έχει αποστείλει σχετικές επιστολές όλα αυτά τα χρόνια στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και τις αρμόδιες υπηρεσίες ενημερώνοντας για τα προβλήματα. «Οι απαντήσεις που λάβαμε ωστόσο είναι γενικές και αόριστες» σχολιάζει ο δήμαρχος Πυλαίας-Χορτιάτη. Σύμφωνα με τον δήμαρχο Χαλκηδόνας, Σταύρο Αναγνωστόπουλο το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στις αγροτικές περιοχές του δήμου του από το Πρόχωμα έως τον Βαθύλακκο και στις δασώδεις εκτάσεις από τις οποίες διέρχεται ο ποταμός Αξιός. Στο δήμο Βόλβης, τα αγριογούρουνα κυκλοφορούν καθημερινά στις παραλίμνιες περιοχές αλλά και την δημοτική ενότητα Αρέθουσας. Όπως λέει ο δήμαρχος Διαμαντής Λιάμας αν και ο ίδιος έχει προχωρήσει σε αναφορά του προβλήματος στους αρμόδιους, μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει κάποια πρωτοβουλία για την αντιμετώπισή του. Παρόμοια, είναι η εικόνα και στον δήμο Λαγκαδά. «Γέμισε ο τόπος γύρω από την Κορώνεια αλλά και τα βουνά μας» σημειώνει ο δήμαρχος Γιάννης Ταχματζίδης. Σύμφωνα με τον δήμαρχο Νεάπολης- Συκεών, Σίμο Δανιηλίδη παρά τις συσκέψεις που έχουν πραγματοποιηθεί, μια εξ αυτών στο διοικητήριο με πρωτοβουλία του τότε αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σωκράτη Φάμελλου «δεν έχει γίνει τίποτα». «Είχα αναφέρει ότι τα αγριογούρουνα είναι κίνδυνος-θάνατος. Μας παρουσιάστηκαν δύο δράσεις: σύμφωνα με την πρώτη θα τοποθετούνταν παγίδες με ειδική τροφή και μόλις το ζώο έμπαινε μέσα τότε το κλουβί θα έκλεινε και σύμφωνα με τη δεύτερη λύση θα τοποθετούνταν περίφραξη κατά μήκους της περιφερειακής οδού. Δεν έγινε τίποτα. Τα αγριογούρουνα κυκλοφορούν μέσα στις γειτονιές των Πεύκων» επισημαίνει ο κ. Δανιηλίδης καλώντας τους συμπολίτες του να μην ταΐζουν τέτοια ζώα, γιατί όπως λέει «δεν είναι κατοικίδια». Πληθυσμοί έχουν εντοπιστεί επίσης στους δήμους Ωραιοκάστρου και Θέρμης. Σε ορισμένες αγροτικές περιοχές οι ιδιοκτήτες καλλιεργήσιμων εκτάσεων τοποθετούν «κανονάκια ασετιλίνης» για εκφοβισμό.
Κι αν τα αγριογούρουνα «υβρίδια» πρωτοεμφανίστηκαν σε περιοχές που συνορεύουν με το περιαστικό δάσος του Σέιχ Σου πλέον εντοπίζονται στο κέντρο της πόλης αλλά και το πρώην στρατόπεδο Κόδρα στην Καλαμαριά. Μάλιστα, ο δήμος Θεσσαλονίκης, όπως αναφέρει στη «ΜτΚ» ο αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος Σωκράτης Δημητριάδης έχει αιτηθεί από το Δασαρχείο να δοθεί το πράσινο φως προκειμένου να εξασφαλίσει την απαραίτητη άδεια οπλοχρησίας από την αστυνομία, ώστε να μπορέσει να προμηθευτεί από το εξωτερικό, πιθανότητα τη Βουλγαρία, δύο όπλα, ένα αναισθητοποίησης και ένα κρότου για να ακινητοποιήσει το ζώο που κόβει βόλτες στο κέντρο της πόλης και για να μπορέσει να αντιμετωπίσει μελλοντικά αντίστοιχες καταστάσεις. «Τα όπλα πρέπει να τα προμηθευτούμε από το εξωτερικό. Δυστυχώς, στην Ελλάδα κανένας δεν το εισάγει. Άρα θα πρέπει να μεταβούμε στην Βουλγαρία, αφού μας δοθεί η άδεια για να το αποκτήσουμε» λέει ο κ. Δημητριάδης. «Πρόκειται για ένα όπλο που μοιάζει με αεροβόλο. Μόλις δοθεί η άδεια οπλοκατοχής, τότε σε συνεργασία με την αστυνομία θα αποκλείσουμε την περιοχή όπου θα εντοπιστεί το ζώο. Η περισυλλογή του ζώου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το ζώο εάν δεν αναισθητοποιηθεί χτυπιέται και ταλαιπωρείται. Η καλύτερη λύση είναι το ζώο να κοιμηθεί και να μεταφερθεί με ασφάλεια στο μέρος όπου πρέπει να μεταφερθεί» αναφέρει από την πλευρά του ο Ιάκωβος Παυλίδης, περισυλλογέας της Κτηνιατρικής Υπηρεσίας του δήμου Θεσσαλονίκης, ο οποίος αναμένεται να κάνει χρήση του όπλου όποτε και αν αυτό αποκτηθεί.
Θα μπορούσε η θήρευση να είναι ένα μέσο αντιμετώπισης του προβλήματος του αγριόχοιρου «υβρίδιο»; «Η θήρα είναι ένα διαχειριστικό μέτρο, δεν θα απομειώσει όμως τον πληθυσμό. Υπάρχουν άλλες πρακτικές απομείωσης πληθυσμού που λειτουργεί βλαπτικά στην άγρια πανίδα και το περιβάλλον. Μία τέτοια πρακτική είναι τα ειδικά συνεργεία δίωξης» τονίζει από την πλευρά του ο κ. Πολυχρόνης.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 16 Μαΐου 2021