Μπορεί όλος ο πλανήτης να επηρεάστηκε από την COVID, αλλά οι συνέπειες για τη μονίμως εξαρτημένη από τον τουρισμό ελληνική οικονομία, μεγιστοποιήθηκαν καθώς είχε πληγωθεί βαριά για τουλάχιστον οχτώ χρόνια από τις περιοριστικές πολιτικές των μνημονίων.
Έτσι το… ανοσοποιητικό της σύστημα ήταν εξασθενημένο και ιδιαιτέρως ευάλωτο σε εξωτερικές κρίσεις.
Μετά το πρώτο lockdown που σόκαρε την αγορά, πολλές επιχειρήσεις έκαναν τεράστιες προσπάθειες να προσαρμοστούν στις δυσμενείς συνθήκες αναπτύσσοντας e-shop και επιτρέποντας την τηλεργασία σε μεγάλο μέρος του προσωπικού τους.
Την ίδια στιγμή, τα μέτρα στήριξης που έλαβε η κυβέρνηση (αναστολές συμβάσεων, μετάθεση φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων, παρεμβάσεις ενίσχυσης της ρευστότητας), τις βοήθησε να κρατηθούν όρθιες, σε πρώτη φάση τουλάχιστον.
Το δεύτερο «κλείδωμα» της οικονομίας τον Νοέμβριο, απόρροια της χαλάρωσης που επικράτησε το καλοκαίρι, κατάφερε ένα ακόμα ισχυρό πλήγμα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δεν είχαν προλάβει να συνέλθουν από την καραντίνα που είχε προηγηθεί και είχε δημιουργήσει ανυπέρβλητα προβλήματα στην πραγματική οικονομία, ιδιαίτερα στο λιανεμπόριο και την εστίαση με τους τζίρους να καταρρέουν.
Κάθε ημέρα απαγόρευσης λειτουργίας σημαίνει συσσώρευση περισσότερων οφειλών και συρρίκνωση των διαθεσίμων, εφόσον υπάρχουν. Το υποχρεωτικό «κλείσιμο» μίας επιχείρησης δεν μηδενίζει και τα έξοδά της. Και τα μέτρα στήριξης -το «κούρεμα» των ενοικίων, η αναστολή των συμβάσεων εργασίας, η μετάθεση της προθεσμίας πληρωμών φόρων και εισφορών αλλά και η επιστρεπτέα προκαταβολή- περιορίζουν σε κάποιο βαθμό τις καταστροφικές συνέπειες του lockdown αλλά δεν τις εξαφανίζουν.
Η έρευνα επί των «πραγματικών συνθηκών» που πραγματοποιεί το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της ΕΣΕΕ συγκλίνει σε αυτό το συμπέρασμα: ένα πολύ μικρό κατάστημα με λίγες υποχρεώσεις (ατομική επιχείρηση), φορτώθηκε δαπάνες τουλάχιστον 1.575 ευρώ μέσα στον Νοέμβριο, παρά το γεγονός ότι τα ρολά ήταν κατεβασμένα για το μεγαλύτερο διάστημα του προηγούμενου μήνα.
Για μία λίγο μεγαλύτερη επιχείρηση, με μόλις έναν εργαζόμενο, το αντίστοιχο ποσό έφτασε τις 2.670 ευρώ, ενώ μία τρίτη ατομική επιχείρηση με δύο εργαζομένους πλήρους απασχόλησης και έναν μερικής, είδε το κοστολόγιο του Νοεμβρίου να φτάνει τις 4.856 ευρώ. Και για τις τρεις περιπτώσεις δεν έγινε καμία πρόβλεψη για το κόστος που επιφέρει η απόκτηση των προμηθειών, ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό για μία εμπορική επιχείρηση η οποία στην πραγματικότητα δεν υφίσταται αν δεν πληρωθούν οι προμηθευτές της. Ούτε ελήφθη υπόψη το γεγονός ότι μία ατομική επιχείρηση στην πραγματικότητα είναι ένα φυσικό πρόσωπο που πρέπει να καλύψει ατομικές και οικογενειακές ανάγκες.
Το ακριβές αποτύπωμα του κορονοϊού στην αγορά θα φανεί τη νέα χρονιά. Όταν οι επιχειρήσεις ανοίξουν, όσες τουλάχιστον έχουν μείνει… ζωντανές, θα διαπιστώσουμε τον ακριβή αντίκτυπο (λουκέτα, ποσοστό ανεργίας, ληξιπρόθεσμα χρέη) του υγειονομικού τυφώνα που χτύπησε ανελέητα την οικονομική δραστηριότητα. Οι παρεμβάσεις στήριξης της αγοράς αν και αναγκαίες, «κρύβουν», προσωρινά βέβαια, την εικόνα που σχηματίζεται στην παραγωγική δραστηριότητα.
Με την ύφεση φέτος να καλπάζει, κινούμενη σε διψήφια μεγέθη, επιχειρηματίες και εργαζόμενοι καλούνται να ισορροπήσουν μέσα σε αυτό το δυστοπικό τοπίο. Σύμφωνα με τις νεότερες εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ, το α’ τρίμηνο η χώρα σημείωσε ανάπτυξη 0,4% έναντι προηγούμενης πρόβλεψης για ύφεση 0,5% και το β’ τρίμηνο η ύφεση ήταν 14,2% έναντι προηγούμενης πρόβλεψης για 15,2%.
Οι ελληνικές επιδόσεις του τρίτου τριμήνου ήταν οι χειρότερες στην ΕΕ των «27» και στην Ευρωζώνη. Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία, που είχαν δημοσιευθεί στις 13 Νοεμβρίου, το ΑΕΠ του τρίτου τριμήνου στην Ευρωζώνη σημείωσε υποχώρηση 4,4%, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους, με τις χειρότερες επιδόσεις να καταγράφονται στην επίσης τουριστική Ισπανία, όπου έπεσε κατά 8,7%. Εξάλλου, σε τριμηνιαία βάση, η ανάκαμψη στην Ευρωζώνη το τρίτο τρίμηνο ήταν 12,6%.
Θετικό πρόσημο στο ΑΕΠ του τρίτου τριμήνου είχε η καταναλωτική δαπάνη, η οποία αυξήθηκε κατά 1,6% σε ετήσια βάση και κατά 14% σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, όταν είχαμε lockdown. Αντίθετα, οι εξαγωγές, λόγω τουρισμού, μειώθηκαν κατά 44,9% σε ετήσια βάση και οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά 0,3%. Οι εισαγωγές περιορίστηκαν μόνο κατά 6,4%, στηριζόμενες από την ιδιωτική κατανάλωση, με αποτέλεσμα η πτώση των καθαρών εξαγωγών (εξαγωγές μείον εισαγωγές) να είναι μεγάλη.
Νέα εποχή
Με τους αριθμούς να χτυπάνε καμπανάκια, η επόμενη μέρα που θα ξημερώσει μετά την πανδημία θα φέρει μαζί της ριζικές αλλαγές, σχεδόν σε όλα όσα θεωρούσαμε δεδομένα μέχρι πρότινος.
Από τον τρόπο οργάνωσης της εργασίας μέχρι και τον τρόπο που ψωνίζουμε. Η ξαφνική εισβολή της τηλεργασίας στην ζωή μας και η ραγδαία άνοδος των διαδικτυακών πωλήσεων δείχνουν τον δρόμο στις επιχειρήσεις, οι οποίες πρέπει να αποκωδικοποιήσουν ταχύτατα τα νέα δεδομένα που έφερε η πανδημία και να δώσουν τις κατάλληλες απαντήσεις.
Η επένδυση στην τεχνολογία, την καινοτομία και την εξωστρέφεια καθίσταται αναγκαία προϋπόθεση επιβίωσης μέσα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ο κορονοϊός επιτάχυνε την έλευση της νέας εποχής, η οποία θα ερχόταν έτσι κι αλλιώς.
Παράλληλα, η ζήτηση αποθηκευτικών χώρων θα γνωρίσει ιδιαίτερη άνθηση, απότοκο της «έκρηξης» στα e-shop με τη ζήτηση γραφείων και επαγγελματικών χώρων να κινείται στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Ακόμα και όσοι αντιμετωπίζουν με επιφύλαξη τις αλλαγές, γρήγορα θα καταλάβουν ότι θα πρέπει να αλλάξουν για να συμβαδίσουν με τη νέα εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Εκ των πραγμάτων, περιθώρια για πισωγυρίσματα δεν υπάρχουν.
Επιχειρήσεις τριών ταχυτήτων
Με το εμβόλιο να αναμένεται σαν μάνα εξ ουρανού για να επανέλθει μία μορφή κανονικότητας στην καθημερινότητά μας, μπορούμε να διακρίνουμε τρεις κατηγορίες επιχειρήσεων ανάλογα με την επίδραση που είχε στα οικονομικά τους μεγέθη η COVID. Όπως σε κάθε κρίση, έτσι και σε αυτή υπάρχουν οι κερδισμένοι, οι… ουδέτεροι αλλά και όσοι πλήρωσαν το βαρύτερο τίμημα.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν αναμφίβολα τα σούπερ μάρκετ, οι εταιρείες τροφίμων, οι εταιρείες πληροφορικής και τα φαρμακεία.
Στη δεύτερη κατηγορία είναι οι δημόσιες επιχειρήσεις (π.χ. εταιρείες ύδρευσης, ΔΕΗ) και τα λιμάνια.
Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει όλες τις υπόλοιπες επιχειρήσεις που δεινοπαθούν από την άνευ προηγουμένου κρίση με τους κλάδους του τουρισμού, της εστίασης και της ψυχαγωγίας να πληρώνουν, κυρίως, το μάρμαρο.
«Το ηλεκτρονικό εμπόριο δουλεύει περισσότερο από τις συναλλαγές με φυσική επαφή, η πανδημία μας ανάγκασε να στραφούμε προς τα εκεί, ίσως όλο αυτό να είναι μία προετοιμασία για το μέλλον», σημειώνει η α’ αντιπρόεδρος του ΕΕΘ, Χρύσα Γεωργιάδου - Γρανούζη.
Παράλληλα, επισημαίνει πως «για μία μικρομεσαία επιχείρηση δεν είναι το ίδιο εύκολο όπως για μία μεγάλη να αναπτύξει e-shop, πρέπει και κάποιος να ασχολείται συνεχώς με αυτό αφού γίνει, κάτι για το οποίο δεν υπάρχει πάντα ο απαιτούμενος χρόνος», προσθέτει.
Συνεχίζοντας, τονίζει ότι η οικονομική κρίση που ταλαιπώρησε για πάνω από δέκα χρόνια τη χώρα σε συνδυασμό με την πανδημική κρίση έκαναν τις επιχειρήσεις πιο δυνατές και ανθεκτικές, «ωστόσο κάποια στιγμή αυτές οι αντοχές εξαντλούνται».
Για το 2021, αναφέρει πως θα είναι μία χρονιά αβεβαιότητας για το μικρομεσαίο επιχειρείν. «Ελπίζουμε ότι θα αποδειχθεί μία χρονιά σταθεροποίησης και ανάκαμψης αλλά κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος», καταλήγει.
H Black Friday δείχνει τον δρόμο
Υπερδιπλάσια ήταν η αξία των ηλεκτρονικών αγορών που πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια της φετινής Black Friday σε σχέση με τις προηγούμενες εβδομάδες, ενώ σε σύγκριση με πέρυσι, που είχε κινηθεί κοντά στα 3 δισ. ευρώ, ο τζίρος αυξήθηκε κατά 43,6%. Το αποτέλεσμα αυτό ήταν αναμενόμενο δεδομένου ότι οι αγορές έγιναν αποκλειστικά εξ αποστάσεως, στη συντριπτική πλειονότητά τους ηλεκτρονικά, καθώς τα φυσικά σημεία πώλησης παραμένουν κλειστά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε ο Ελληνικός Σύνδεσμος Ηλεκτρονικού Εμπορίου, η αξία των αγορών που έγιναν μέσω διαδικτύου από τις 21 έως τις 27 Νοεμβρίου (σημειώνεται ότι πολλές αλυσίδες είχαν ξεκινήσει τις προσφορές τύπου Black Friday από τις 19 Νοεμβρίου και τις συνέχισαν μέχρι και χθες) αυξήθηκε κατά 154,9% σε σύγκριση με τον μέσο όρο των προηγούμενων οκτώ εβδομάδων (μέσα Σεπτεμβρίου έως μέσα Νοεμβρίου).
*Δημοσιεύθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2020