Ένα «ανάποδο» μετρό, τσιγάρα για το άσθμα, ένας πήλινος πρόγονος της Barbie και μία ατμομηχανή που θυμίζει… «Τιτανικό» είναι μόνο μερικά από τα πιο περίεργα και αξιοθαύμαστα εκθέματα που μπορεί να συναντήσει κανείς στα περίφημα «κρυφά» μουσεία της Θεσσαλονίκης.
Διαθέτοντας μοναδικά κομμάτια, τα άγνωστα, ή έστω λιγότερο γνωστά μουσεία της πόλης, προσκαλούν τον κάθε επισκέπτη σε ένα μοναδικό ταξίδι στο σύμπαν τους.
Παιδικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Εκεί που το παιχνίδι γίνεται η κοινή μας γλώσσα, ο επισκέπτης θα συναντήσει από τα πράγματα που συλλέγαμε όλοι όταν ήμασταν παιδιά μέχρι τα πιο παλιά παιχνίδια που χάρισαν ατελείωτες ώρες διασκέδασης στις προηγούμενες γενιές.
Το Παιδικό Μουσείο Θεσσαλονίκης είναι 25 χρονών και απευθύνεται σε επισκέπτες όλων των ηλικιών. Στις αίθουσες του Πολιτιστικού Κέντρου Τούμπας, όπου φιλοξενείται το μουσείο, αναβιώνουν όλες οι τρυφερές και χαρούμενες αναμνήσεις των παιδικών μας χρόνων με σύγχρονα αλλά και παλαιότερα παιχνίδια να εκπληρώνουν το σκοπό της ζωής του προσφέροντας χαρά σε όσους αποφασίσουν παίξουν μαζί τους.
Με την είσοδο στο χώρο, ο επισκέπτης αντικρίζει μία παλιά σχολική τάξη, εξοπλισμένη με κάθε λογής αντικείμενα από διάφορες περιόδους. Τα θρανία είναι τοποθετημένα σε σειρά που αναδεικνύει την εξέλιξή τους στο χρόνο, απέναντι από την κλασική έδρα του δασκάλου η οποία με τη σειρά της βρίσκεται μπροστά από τον πράσινο πίνακα με τις στιβαγμένες κιμωλίες. Το αλφαβητάρι, η δερμάτινη τσάντα χαρτοφύλακας και η μπλε σχολική ποδιά αποτελούν τα απαραίτητα εφόδια του κόσμιου μαθητή της εποχής ενώ τα τετράδια δίπλα στο μελανοδοχείο αναδύουν το άρωμα της ξεγνοιασιάς των μαθητικών χρόνων.
Μάλιστα, η νοσταλγία για τα αθώα χρόνια της ανεμελιάς έχει οδηγήσει και αρκετούς ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας στην πόρτα του μουσείου οι οποίοι επιθυμούν να συναντήσουν ξανά το παιδί που κρύβουν μέσα τους, να ξανακάτσουν στα θρανία, να «ξαναφορέσουν» την σχολική ποδιά και μόλις το χτυπήσει το κουδούνι να συναντήσουν ξανά τους βόλους τους, τα παιχνίδια της αυλής και τα τσίγκινα αυτοκινητάκια που τους συντρόφευαν κάποτε.
Μέσα από ένα πλούσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων τα παιδιά μπορούν να γνωρίσουν επιτραπέζια και παιχνίδια που ξεθώριασαν στο χρόνο. Παράλληλα μπορούν να δουν το πώς φτάσαμε από την πήλινη κούκλα της αρχαιότητας στη σημερινή Barbie ή και να φτιάξουν το μετρό Θεσσαλονίκης μέσα από το παιχνίδι «το μετρό στην πόλη μας».
Τσίγκινα, πλαστικά και ξύλινα παιχνίδια, αυτοκινητάκια, σπίτια και αεροπλάνα περιμένουν στωικά στα ράφια του μουσείο τα επόμενα παιδιά που θα τους δώσουν και πάλι ζωή.
Ανάμεσα στους δωρητές του μουσείου που παραχώρησαν τις συλλογές τους στις επόμενες γενιές βρίσκεται και ο πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης, κ. Γιάννης Μπουτάρης, με τα τσίγκινα παιχνίδια του να αποτελούν μέρος της έκθεσης. Σύμφωνα με τη μουσειολόγο, κ. Αγγελική Κοσμά, «οποιοσδήποτε μπορεί να κάνει μία αίτηση για δωρεά και να αξιολογήσουμε το αντικείμενο που θέλει να δωρίσει.»
Τέλος, η κ. Κοσμά τονίζει πως μέσω των δραστηριοτήτων τα παιδιά μαθαίνουν, εκτός από την ιστορία των παιχνιδιών, να παίζουν ισότιμα, με σεβασμό στη διαφορετικότητα.
Οι επισκέψεις στο χώρο πραγματοποιούνται κατόπιν ραντεβού ειδικά την τρέχουσα περίοδο λόγω των περιορισμών που επιβάλει η πανδημία και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνήσουν με το μουσείο για να προγραμματίσουν την επίσκεψή τους.
Φαρμακευτικό Μουσείο
Μοναδικό στο είδος του, το Ελληνικό Φαρμακευτικό Μουσείο έχει «παγιδεύσει» στο εσωτερικό του την υψηλή αισθητική και το άρωμα των φαρμακείων μίας άλλης εποχής.
Περισσότερα από τρεις χιλιάδες εκθέματα αποθεώνουν τη γοητεία της φαρμακευτικής επιστήμης και ξεναγούν τον επισκέπτη στα χρόνια εκείνα που το φαρμακείο λειτουργούσε και ως εξεταστήριο αλλά και στέκι των διανοούμενων.
Ίσως το πιο εντυπωσιακό έκθεμα, είναι μία τεράστια σύνθεση με δρύινες βιτρίνες, του 1989, ύψους 4.90 μέτρων και πλάτους 6.40 μέτρων, που σχεδιάστηκε στο Παρίσι και κατασκευάστηκε στη Βιέννη. Στα ράφια του φιλοξενεί αριστοκρατικά φιαλίδια με λεπτές στρώσεις χρυσού στο εξωτερικό τους τα οποία κάνουν τον επισκέπτη να μπορεί σχεδόν να μυρίσει το όπιο και τις δραστικές ουσίες.
«Το έπιπλο αυτό προέρχεται από το φαρμακείο “Η Έλαφος” του Ζαφειρίου Σφύρα, από τον Βόλο. Ήταν ένα πολύ μεγάλο και γνωστό φαρμακείο της πόλης, το οποίο απασχολούσε τέσσερις γιατρούς. Όταν έκλεισε το φαρμακείο του Σφύρα, τα έπιπλα αυτά πέρασαν στα χέρια του φαρμακοποιού Δημήτρη Πάνου και στη συνέχεια στα παιδιά του. Στη συνέχεια έμειναν 30 χρόνια στην αποθήκη. Ο γιος του Δημήτρη Πάνου, ο Μιχάλης, ο οποίος είναι φαρμακέμπορος στη Θεσσαλονίκη, όταν έμαθε ότι σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε Φαρμακευτικό Μουσείο αγόρασε τα έπιπλα από την αδελφή του, τα μετάφερε στην Ελλάδα και τα δώρισε στο μουσείο» αναφέρει ο μουσειολόγος, κ. Νίκος Νικόλτσιος.
Το παλαιότερο έκθεμα του μουσείου χρονολογείται στις αρχές του 1500 και είναι το βιβλίο με τίτλο «Τα άπαντα του Διοσκουρίδη», στις σελίδες του οποίου κρύβονται όλες οι θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων και των φυτών. «Ο Διοσκουρίδης ήταν ο πρώτος Έλληνας στρατιωτικός φαρμακοποιός και βοτανολόγος που ακολουθούσε τις ρωμαϊκές λεγεώνες και ζωγράφιζε τα φυτά που είχαν κάποια φαρμακολογική δράση. Αρκετά χρόνια αργότερα προέκυψε αυτό το βιβλίο που βασίστηκε στα σκίτσα του», εξηγεί ο κ. Νικόλτσιος.
Στα γραφεία του φαρμακευτικού συλλόγου, όπου βρίσκεται το μουσείο από το 2007, θα δούμε φιαλίδια, φορητά φαρμακεία, προγόνους σημερινών φαρμάκων, εργαλεία που χρησίμευαν στην επεξεργασία των βοτάνων και την παρασκευή φαρμάκων, μεταλλικές σύριγγες, ληγμένες δραστικές ουσίες για μουσειακή χρήση, λιθόγραφα που αποτελούν κομμάτια υψηλής και εξαιρετικής αισθητικής και φαρμακευτικά ιγδία. Ανάμεσα στα πιο παράξενα αποκτήματα του μουσείου είναι και τα τσιγάρα στραμωνίου τα οποία χορηγούνταν για την αντιμετώπιση… του άσθματος.
Μουσείο Ψευδαισθήσεων
Από τις 4 Ιουνίου η Θεσσαλονίκη διαθέτει και επίσημα το δικό της Μουσείο Ψευδαισθήσεων. Σε περίπτωση που κάποιος δυσκολεύεται να κάνει εικόνα πώς μπορεί να εκτίθεται μία ψευδαίσθηση, μία επίσκεψη στα Λαδάδικα και συγκεκριμένα σε ένα ιστορικό διατηρητέο κτίριο στην οδό Δόξης, που θα του λύσει τα χέρια και θα του «μπερδέψει» τα μάτια και το μυαλό.
Μπορεί να λέμε πως η κατασκευή του μετρό έχει φέρει τα πάνω κάτω στην πόλη μας αλλά το Μουσείο των Ψευδαισθήσεων το έκανε πράξη. Ένα βαγόνι του μετρό και λίγη… επιστήμη είναι αρκετά για να δούμε τους επιβάτες του να κρέμονται από το ταβάνι του.
Το ανάποδο μετρό λοιπόν είναι μόνο μία από τις 40 περίπου οπτικές και φωτογραφικές ψευδαισθήσεις που φιλοξενούνται στο χώρο και μας καλούν σε μία πρωτόγνωρη βιωματική εμπειρία.
Όπως αναφέρει ο διευθυντής του μουσείου, κ. Βασίλης Σφιτής, «πρόκειται κάτι ξεχωριστό γιατί ό,τι δεις και κάνεις εδώ δεν μπορείς να το κάνεις αλλού. Δεν υπάρχει εναλλακτική για αυτή τη μορφή διασκέδασης και ψυχαγωγίας» και συμπληρώνει πως «το μουσείο απευθύνεται σε ηλικίες από 3 χρονών μέχρι 80».
Ακόμα και αν κάποιος αποφασίσει να το επισκεφθεί μόνος, το προσωπικό θα βοηθήσει και θα γίνει η παρέα του είτε βγάζοντας τις φωτογραφίες που θα αποτυπώνουν την ψευδαίσθηση είτε λειτουργώντας συμπληρωματικά σε περίπτωση που ένα illusion απαιτεί τη συμμετοχή παραπάνω ατόμων για να «φανερωθεί».
Οι περιστρεφόμενες γέφυρες, τα φαντάσματα μέσα στους πίνακες, οι άλλοι σου εαυτοί και πολλά ακόμα από τα εκθέματα διδάσκουν τους επισκέπτες πως τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται και πως η αντίληψη των πραγμάτων επηρεάζεται από τις επιστήμες, την όραση, την προοπτική και τα ερεθίσματα που δέχεται ο ανθρώπινος εγκέφαλος.
Μουσείο Ύδρευσης
Το πρώτο αντλιοστάσιο της Θεσσαλονίκης, με έτος κατασκευής 1888, είναι ίσως η κύρια πηγή έμπνευσης της αισθητικής που διαπνέει τα βιομηχανικά κτίρια της πόλης μας. Στο εσωτερικό του στεγάζεται πλέον το Μουσείο Ύδρευσης που ανήκει στην ΕΥΑΘ και αποτελεί ένα ιστορικό αρχείο για τη Θεσσαλονίκη.
Μικροί και μεγάλοι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν το ταξίδι που έκανε το νερό από τις πηγές μέχρι την πόλη και όλες τις ενδιάμεσες στάσεις του.
Ο μουσειακός πλέον εξοπλισμός του πρώτου αντλιοστάσιου της Θεσσαλονίκης αποτελείται μεταξύ άλλων από ατμομηχανές των περασμένων αιώνων με αρκετές από αυτές να λειτουργούν μέχρι σήμερα.
Μία από αυτές μάλιστα εκτίθεται σε τομή ώστε να μπορεί ο επισκέπτης να δει το εσωτερικό της και να καταλάβει τί δουλειά έκανε. Όπως εξηγεί η μουσειοπαιδαγωγός, κ. Χρύσα Μπακογιάννη, «η συγκεκριμένη ατμομηχανή μπορούμε να πούμε ότι είναι τόσο παλιά που μοιάζει λίγο με τις μηχανές παραγωγής ενέργειας που είχε ο Τιτανικός.»
Αυτό το πρώτο μεγάλο έργο ύδρευσης της πόλης αποτυπώνει τη διαδικασία με την οποία το καθαρό πλέον νερό έφτανε στη Θεσσαλονίκη από τις γεωτρήσεις του Καλοχωρίου. Πριν τη δημιουργία του, οι κάτοικοι εξυπηρετούνταν με νερό από πηγάδια και δημόσιες βρύσες με το νερό να είναι συχνά ακατάλληλο και να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την υγεία τους.
Οι παραδοσιακές ατμομηχανές που δούλευαν με κάρβουνο θα πρωταγωνιστήσουν στην ύδρευση της πόλης μέχρι το 1914 που θα εμφανιστούν οι μηχανές πετρελαίου. Για λίγα ακόμα χρόνια οι ατμομηχανές θα συνεργαστούν με τις αντλίες πετρελαίου, πιο σύνθετης τεχνολογίας, στις οποίες τελικά θα παραδώσουν τη σκυτάλη. Η πιο παλιά από όσες εκτίθενται στο μουσείο έφθασε στην πόλη μας το 1947, στο πλαίσιο του σχεδίου Μάρσαλ και λειτουργεί μέχρι σήμερα. Κατά την κ. Μπακογιάννη, τα παιδιά που επισκέπτονται το χώρο ενθουσιάζονται ιδιαίτερα με το συγκεκριμένο έκθεμα το οποίο λόγω ηλικίας «εμψυχώνουν» ώστε να πάρει ζωή μπροστά στα μάτια τους.
Ανάμεσα στα εκθέματα υπάρχουν και κάποιες αντλίες, τις οποίες ο επισκέπτης θαυμάζει όμως μόνο από μακριά. Οι συγκεκριμένες συντηρούνται μέχρι σήμερα όχι μόνο για μουσειακούς λόγους αλλά και για να «επέμβουν» σε περίπτωση που χρειαστεί να εξυπηρετήσουν την πόλη.
INFO
Για προγραμματισμένες επισκέψεις στα μουσεία και περισσότερες πληροφορίες
Παιδικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Γρηγορίου Λαμπράκη και Κλεάνθους 57, Τούμπα, τηλ.: 2310913047
Ελληνικό Φαρμακευτικό Μουσείο
Λεωφόρος Εθνικής Αντιστάσεως, Μπουμπουλίνας 173-175, Καλαμαριά, τηλ.: 2310471776
Μουσείο Ψευδαισθήσεων
Δόξης 5, Λαδάδικα, τηλ: 231 231 4250
Μουσείο Ύδρευσης ΕΥΑΘ
26ης Οκτωβρίου 49, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 231 051 4029
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 18.07.2021