Δύο χρόνια σχεδόν μετά την εμφάνιση του «κρούσματος μηδέν» και την εξάπλωση του κορονοϊού σε κάθε γωνιά του πλανήτη, η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα ανέπτυξε τα «όπλα» για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Αυτό που πριν από πολλούς μήνες έμοιαζε ως ένα… καλό όνειρο στον εφιάλτη που ζούσαμε και εξακολουθούμε να ζούμε, η ανάπτυξη δηλαδή του φαρμάκου που θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον COVID-19, είναι πλέον πραγματικότητα. Εμβόλια και μονοκλωνικά αντισώματα έχουν ήδη ριχτεί στην μάχη, ενώ οι φαρμακοβιομηχανίες βρίσκονται ένα βήμα πριν την κυκλοφορία του χαπιού κατά της ασθένειας.
Εμβόλια
Σύμφωνα με τον Καθηγητή Φαρμακολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Αντώνη Γούλα «υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα στην αντιμετώπιση της COVID-19. Το πιο βασικό είναι η πρόληψη, μετά έρχεται η αντιμετώπιση των πασχόντων που περιλαμβάνονται στις κατηγορίες υψηλού κινδύνου και είναι μεν συμπτωματικοί αλλά δεν είναι σε σοβαρή κατάσταση και τέλος, το πιο απαιτητικό είναι η αντιμετώπιση των πασχόντων σε σοβαρή κατάσταση, μέσα σε κάποια ΜΕΘ, με παροχή οξυγόνου».
Όπως εξηγεί η πρόληψη μπορεί να γίνει με δύο μέσα που πρέπει να χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα: με την τήρηση των μέτρων (όπως είναι η χρήση μάσκας και αντισηπτικών, η τήρηση των αποστάσεων και γενικά των κανόνων υγιεινής) και τον εμβολιασμό, τον οποίο χαρακτηρίζει «καλό όπλο» αλλά «όχι 100% αποτελεσματικό». «Προστατεύει σε μεγάλο βαθμό από την μετάδοση της λοίμωξης και κυρίως την εκδήλωση σοβαρών συμπτωμάτων, προστατεύει από την σοβαρή νόσηση» αναφέρει. Πως «δουλεύουν» όμως τα εμβόλια όταν εισέλθουν στον οργανισμό μας; «Από τα εμβόλια που χορηγούνται στην Ελλάδα, αυτά της Pfizer και της Moderna λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο και βασίζονται σε τεχνολογία RNA. Ένα τμήμα RNA του ιού που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη «ακίδα», την οποία χρησιμοποιεί ο ιός για να αναγνωριστεί από το ανθρώπινο κύτταρο και να εισέλθει σε αυτό, ενσωματώνεται σε ένα λιπονανοσωματίδιο. Αυτό μπαίνει στο ανθρώπινο κύτταρο, το RNA απελευθερώνεται, αναγνωρίζεται από τον μηχανισμό πρωτεϊνικής σύνθεσης του κυττάρου και καθοδηγεί τη σύνθεση της «ακίδας», η οποία στη συνέχεια λειτουργεί σαν αντιγόνο για το ανοσοποιητικό μας σύστημα που συνθέτει αντισώματα ικανά να το αναγνωρίσουν επάνω στην επιφάνεια του ιού και να συνδεθούν μαζί του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποτρέπεται η είσοδος του ιού στα κύτταρα και να προλαμβάνεται η λοίμωξη, ενώ παράλληλα ελαττώνεται και η πιθανότητα να μεταδώσουμε τον ιό, αφού έτσι μειώνεται ο αριθμός των ιϊκών σωματίων στον οργανισμό. Το εμβόλιο της Janssen βασίζεται σε μία διαφορετική τεχνολογία που χρησιμοποιεί έναν ιϊκό φορέα, έναν αδενοϊό, μέσα στον οποίο έχουμε εισάγει ένα τμήμα DNA που κι αυτό όμως, αφού μπει στο κύτταρο, τελικά το καθοδηγεί να φτιάξει την ακίδα κλπ» λέει ο κ. Γούλας, συμπληρώνοντας ότι κι άλλα εμβόλια χρησιμοποιούν αυτή την τεχνολογία, όπως της AstraZeneca, το Sputnik, το CanSino από την Κίνα κ.ά.
«Το εμβόλιο ουσιαστικά προφυλάσσει ενεργοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημά μας. Δίνουμε την δυνατότητα στον οργανισμό μας να αναπτύξει αντισώματα-πρωτεΐνες, ώστε όταν εκτεθούμε στον ιό, να υπάρχουν έτοιμα όπλα που θα τον αδρανοποιήσουν» λέει από την πλευρά του, ο αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Φαρμακευτικής ΑΠΘ, Ιωάννης Βιζιριανάκης.
Μονοκλωνικά αντισώματα
Εάν κάποιος που νοσεί και βρίσκεται στην αρχή της εκδήλωσης των συμπτωμάτων αλλά ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου, με ποιον τρόπο προστατεύει τον οργανισμό του; Το «όπλο» σε αυτή την περίπτωση είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα -παρασκευάζονται ήδη από διάφορες εταιρείες- που αναγνωρίζουν και δεσμεύουν μία ή δύο περιοχές της «ακίδας» με αποτέλεσμα πάλι να παρεμποδίζεται η είσοδος του ιού στο κύτταρο, λέει ο κ. Γούλας. «Προστατεύουν τον άρρωστο από την μετάπτωση από τα ελαφρά συμπτώματα στα σοβαρά, δηλαδή να μπεις σε ΜΕΘ. Ούτε όμως κι αυτά προστατεύουν 100%. Απλά ελαττώνουν την πιθανότητα να κινδυνεύσει η ζωή του ασθενούς» εξηγεί. Σημειώνεται πως τα μονοκλωνικά αντισώματα χορηγούνται ενδοφλέβια, μέσα σε νοσοκομείο. «Τα μονοκλωνικά λειτουργούν με τον ίδιο μηχανισμό όπως και τα αντισώματα που παράγει ο οργανισμός ως αποτέλεσμα του εμβολιασμού, με τη μόνη διαφορά ότι η δράση τους είναι πιο άμεση αλλά και πιο περιορισμένη» συμπληρώνει.
«Στην περίπτωση του εμβολίου δίνουμε σε υγιή άτομα την δυνατότητα ο οργανισμός τους να αναγνωρίζει τον εχθρό. Στην περίπτωση των μονοκλωνικών δίνουμε σε νοσούντες με αρχικά στάδια νόσησης τα όπλα, απευθείας. Η χορήγησή τους είναι πολύπλοκη. Απαιτείται εξειδικευμένο προσωπικό, ειδικός εξοπλισμός, συγκεκριμένη μεθοδολογία» τονίζει ο κ. Βιζιργιανάκης.
Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά πάντως, η χώρα μας πριν λίγες ημέρες παρέλαβε τις 2.000 πρώτες δόσεις μονοκλωνικών της Regeneron (εκτιμάται πως θα λάβουμε μέχρι 10.000 δόσεις).
Στις ΜΕΘ
Μέσα στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, η ασθένεια αντιμετωπίζεται αρχικά με ρεμδεσιβίρη, που χορηγείται επίσης ενδοφλέβια και κορτικοστεροειδή όταν ο ασθενής είναι διασωληνωμένος. «Εδώ μπορούν να βοηθήσουν και μονοκλωνικά αντισώματα, τα οποία αναγνωρίζουν και αδρανοποιούν πρωτεΐνες -παράγοντες φλεγμονής και που χρησιμοποιούνται ήδη σε διάφορες ρευματοπάθειες» λέει ο κ. Γούλας. Από την πλευρά του, ο κ. Βιζιριανάκης αναφέρεται στους λόγους για τους οποίους απαιτείται η χορήγηση οξυγόνου. «Ο ιός έχει μία έντονη πρόκληση παραγωγής βλέννας. Πρακτικά γεμίζει βλέννα ο πνεύμονας και όταν εισπνέει κάποιος αέρα δεν μπορεί να φτάσει στις κυψελίδες του πνεύμονα για να γίνει η ανταλλαγή του οξυγόνου με το διοξείδιο, έτσι το άτομο δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του οργανισμού σε οξυγόνο, τότε παρέχουμε 100% καθαρού οξυγόνου, για να οξυγονώνεται το αίμα και να μπορεί να επιβιώνει το άτομο».
Χάπια κατά του COVID-19
Τέλος, τα πιο καινούρια «όπλα» κατά της πανδημίας είναι φάρμακα σε μορφή χαπιού (προς το παρόν η Merck & Co και η Pfizer έχουν προχωρήσει σε σχέση με άλλες εταιρείες). «Το πρώτο, η μολνουπιραβίρη, βρίσκεται σε προηγμένο στάδιο κλινικών μελετών και έχει γίνει αίτηση στον EMA για να λάβει έγκριση. Θα έχει την ίδια ένδειξη που έχουν τα μονοκλωνικά με τη διαφορά ότι θα μπορεί να το παίρνει κανείς από το στόμα. Και το χάπι όμως δεν παρέχει 100% προστασία. Ελαττώνει κι αυτό την πιθανότητα να αρρωστήσει κανείς βαριά. Ο μηχανισμός με τον οποίο λειτουργεί δεν επιτρέπει στον ιό να αντιγράψει σωστά το γενετικό του υλικό και να πολλαπλασιαστεί» αναφέρει ο κ. Γούλας, συμπληρώνοντας πάντως, ότι πριν εγκριθεί ένα τέτοιο φάρμακο θα πρέπει να αποκλειστεί ο κίνδυνος πρόκλησης μεταλλάξεων στα ανθρώπινα κύτταρα. «Το χάπι ‘μπλοκάρει’ ένα κύριο ένζυμο του ιού, το λεγόμενο RNA πολυμεράση και εμποδίζει την παραγωγή νέων ιικών σωματιδίων, επομένως το ιικό φορτίο κρατιέται χαμηλά και ο ανθρώπινος οργανισμός αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά την ασθένεια» λέει ο κ. Βιζιριανάκης.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 21 Νοεμβρίου 2021