Κάθε χρόνο τέτοια μέρα είναι και λογικό και θεμιτό να ασχολούμαστε με τις Άγιες μέρες του Πάσχα, της Ανάστασης και να θυμόμαστε πάντα ότι πριν την Ανάσταση είχαμε τη μεγάλη περιπέτεια της αμφισβήτησης του Κυρίου, τη διαπόμπευση, τα βασανιστήρια και τη Σταύρωση. Όσο περνούν τα χρόνια και αυξάνονται τα βάσανα των καθημερινών ανθρώπων στη ζωή, είναι λογικό να επιθυμούμε να προσαρμόσουμε την πραγματικότητα, το τώρα με τους μεγάλους μύθους και αλήθειες του παρελθόντος. Οι άνθρωποι είτε ζουν στις προηγμένες κοινωνίες, είτε στις υποανάπτυκτες χώρες αντιμετωπίζουν τα δικά τους πάθη, στα οποία προστίθενται η μισαλλοδοξία της εξουσίας, η οικονομική υπεροπλία της ολιγαρχίας, αλλά και διάφοροι πόλεμοι που εξυπηρετούν πολλούς στόχους πέρα από τη δικαιοσύνη. Παράλληλα, αιφνιδιαστικά γεγονότα, τελείως μη υπολογιζόμενα, όπως πχ η πανδημία, επιδρούν αρνητικά και κομίζουν ισχυρές ψυχολογικές εκτροπές. Αν στα παλιά χρόνια αυτό το ονομάζαμε δαιμονισμό, σήμερα γνωρίζουμε πως είναι καθαρά εξηγήσιμες καταστάσεις όπου η ψυχική εκτροπή προέρχεται από απάνθρωπες ανθρώπινες συμπεριφορές.
Οι εξελίξεις των μύθων
Παρακολουθώντας το σινεμά και από τον τρόπο που απέδωσε τόσο τα πάθη του Κυρίου, αλλά παράλληλα και ιστορίες της Αγίας Γραφής θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν πολλές καθαρά αναπαραστατικές αποδόσεις με τις οποίες περνάς καλά μεν, αλλά δεν εισπράττεις καμία ουσιώδη πληροφορία. Είναι πάντως ιδιαίτερα ευχάριστο ότι πολλοί σκηνοθέτες νιώθοντας ένα δέος μπροστά στην αναπαράσταση τέτοιων ιστοριών αποφάσισαν ο καθένας με τον τρόπο του να προσθέσει ένα πλεονάζοντα λόγο, όπου υπάρχουν υπαινιγμοί και κοινωνιολογικοί και πολιτισμικοί και θρησκευτικοί που μας ενδιαφέρουν πολύ. Κλασικό παράδειγμα παραμένει ο «Βασιλιάς των Βασιλέων» του Νίκολας Ρέι, όπου ο κορυφαίος Αμερικανός δημιουργός αξιοποιεί αξιοπρόσεκτα και ανατρεπτικά ρήγματα στη βασική ιστορία του Κυρίου. Αντιμετωπίζει το πλαίσιο της εποχής ως μια σύγκρουση της ιμπεριαλιστικής δύναμης των Ρωμαίων με την τοπική επανάσταση των Ιουδαίων. Κάτω από αυτές τις συνθήκες τα γεγονότα αποκτούν μία τελείως διαφορετική σημασία, ακόμα και η προδοσία του Ιούδα.
Οι έξυπνοι υπαινιγμοί
Ο Φράνκο Τζεφιρέλι, πέρα από ένας σπουδαίος σκηνοθέτης, υπήρξε και ένας σεμνός καθολικός. Στην πολύωρη ταινία του -που έγινε και μίνι τηλεοπτική σειρά- «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ» έχει αρχικά μια εξαιρετική αναπαράσταση της εποχής με υπέροχη ατμόσφαιρα και πολύ καλούς ηθοποιούς. Ενώ η εκδοχή του είναι απόλυτα χριστιανική, χάρη στην μεγάλη του ικανότητα οργανώνει εξαιρετικές αισθητικές παρεμβάσεις όπου με τη λειτουργία του βλέμματος, των αγγιγμάτων, των κινήσεων και των αποστάσεων των σωμάτων εγγράφει έναν δεύτερο ιδιαίτερα τολμηρό λόγο. Σε όλο αυτό το εύρος λοιπόν των ταινιών η απόλυτα ρεαλιστική εκδοχή θεωρείται η ταινία Μελ Γκίμπσον, που βέβαια είναι ιδιαίτερα σκληρή και αυστηρά ρεαλιστική. Εντύπωση επίσης προκαλεί στον τρόπο με τον οποίο καταγράφεται ο πειρασμός ως ένα είδος διαβολικό όν.
Υποβλητικές εκδοχές
Κάποιες φορές οι κορυφαίοι σκηνοθέτες αξιοποιούν στυλιζάρισμα με ανάλογο φορμαλισμό ώστε οι ταινίες τους να διαθέτουν μία υποβλητική μαγεία, ένα είδος εσωτερικής επικοινωνίας. Σε αυτό το επίπεδο είναι λογικό να επιλέξω τη γνωστή δημιουργία του Τζορτζ Στίβενς «Η Ωραιότερη Ιστορία του Κόσμου» με τον Μαξ Βον Σίντοφ στο ρόλο του Χριστού. Ουσιαστικά ο γνωστός Αμερικανός δημιουργός αφηγείται τη μεγάλη περιπέτεια της ανθρώπινης φύσης σε όλα τα επίπεδα της ζωής κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες πίεσης και ευθύνης. Από τις ταινίες που εμπνέονται από την Αγία Γραφή θα επιλέξω τη δημιουργία του Σεσίλ Ντε Mιλ «Σαμψών και Δαλιδά». Σε αυτή τη γνωστή μυθική ιστορία παρατηρούμε ότι εγγράφονται όλα τα στοιχεία των ανθρώπινων σχέσεων: Αυτά είναι εκφυλισμός, επανάσταση, γενναιότητα, δύναμη, αλλά και έρωτας, απάτη, προδοσία και εκδίκηση. Ο Σεσίλ Ντε Μιλ υπήρξε ιδιαίτερα εξειδικευμένος σε βιβλικά θέματα και υπέγραψε και τη μεγάλη του έγχρωμη επιτυχία «Οι Δέκα Εντολές».
Τι έγινε μετά
Τι έγινε μετά το θάνατο του Κυρίου; Ποιες ταινίες μιλούν για την ίδρυση της θρησκείας του Χριστιανισμού, για τους διωγμούς, για την τύχη κάποιων ηρώων που επέζησαν; Στον «Χιτώνα» του Χένρι Κόστερ, που είναι η πρώτη σινεμασκοπική ταινία, μέσα από τις περιπέτειες του αιματοβαμμένου χιτώνα του Κυρίου παρακολουθούμε μισαλλόδοξες αλλά και συγκινητικές καταστάσεις. Και φυσικά ο «Βαραββάς» του Ρίτσαρντ Φάισερ μας περιγράφει ,με πολύ υποβλητικό τρόπο, τις ενοχές που κατέκλισαν τη ζωή του γνωστού παραβατικού όταν ο ληστής πήρε χάρη για να σκοτωθεί στη θέση του ο αθώος αμνός.
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 23-24.04.2022