Σε «φτωχό συγγενή», όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά άνθρωποι από την Τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά και το επιχειρείν της περιοχής, τείνει να μετατραπεί η Βόρεια Ελλάδα και ειδικότερα η πόλη της Θεσσαλονίκης σε ό,τι αφορά το πολυσυζητημένο Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο σε συνδυασμό με το νέο ΕΣΠΑ θα αποτελέσει το βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο δράσεων και έργων που διαθέτουν μελέτες για το επόμενο χρονικό διάστημα. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αποτέλεσμα μακρών διαπραγματεύσεων εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης που δημιουργήθηκε για να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της πανδημίας του κορονοϊού, εντός συνόρων ενεργοποίησε δήμους, φορείς και επιχειρηματικά σχήματα, ώστε να καταθέσουν προτάσεις με έτοιμες μελέτες για έργα και δράσεις προς υλοποίηση, ενώ σε πολιτικό επίπεδο καθημερινά αποτελεί αντικείμενο συζήτησης, καθώς τα κόμματα της αντιπολίτευσης ασκούν σκληρή κριτική τόσο για τους στόχους που έχουν τεθεί από ελληνικής πλευράς, όσο και για τα κριτήρια αλλά και τα προς ένταξη έργα. Βασική προϋπόθεση είναι οι πόροι του νέου αυτού «σχεδίου Μάρσαλ» όπως έχει χαρακτηριστεί το Ταμείο να δεσμευτούν μέχρι τα τέλη του 2023 και τα έργα να υλοποιηθούν έως το 2026.
Πριν από ένα χρόνο, η «ΜτΚ» είχε αναδείξει το ζήτημα με αναλυτικό ρεπορτάζ. Σήμερα, τα πρώτα έργα που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο έχουν πάρει το πράσινο φως, ήδη έχουν εκταμιευθεί τα πρώτα χρήματα από το συνολικό πακέτο των 31,2 δισεκατομμυρίων ευρώ, έχουν γίνει οι σχετικές εντάξεις έργων στο πρόγραμμα και έχουν «πέσει» οι πρώτες υπογραφές (το σύνολο των έργων και των δράσεων υπολογίζεται σε 100).
Ωστόσο, από τη λίστα απουσιάζουν τα μεγάλα οραματικά έργα και οι δημόσιες υποδομές με αναφορά στη Θεσσαλονίκη, όπως και εκείνες οι επενδύσεις που θα γίνουν στην πόλη και θα έχουν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Κατά γενική ομολογία, οι ευκαιρίες ανάπτυξης της χώρας μας συνολικά αλλά και ειδικότερα ανά τομέα, όπως έχουν τεθεί από το Μέγαρο Μαξίμου, αλλά και ανά περιοχή για μετάβαση στη νέα εποχή, αυτό που η κυβέρνηση ονόμασε «Ελλάδα 2.0» είναι πολλές.
Σε επίπεδο κατασκευής δημοσίων υποδομών στη Θεσσαλονίκη, αυτές μέχρι στιγμής απουσιάζουν. Σε επίπεδο οριζόντιων προτάσεων, δηλαδή γενικών κατηγοριών όπου τα υπουργεία κατέθεσαν σχετικές προτάσεις και εντάχθηκαν στο πρόγραμμα χρηματοδότησης εντοπίζονται δράσεις που σχετίζονται με την ψηφιακή αναβάθμιση υποδομών, δημιουργία πολιτιστικών γεγονότων, ανακατασκευές ιερών ναών και πολιτιστικών χώρων. Σε επίπεδο ιδιωτικών επενδύσεων, δηλαδή επιδότηση ή επιχορήγηση ιδιωτικών επιχειρήσεων με χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, σύμφωνα με εκπροσώπους της αγοράς τα κριτήρια που τέθηκαν αποκλείουν το 85%-90% των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων. «Ενώ έχει ζητηθεί από την ΚΕΔΕ και την ΕΝΠΕ η εμπλοκή της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης, δυστυχώς η επιλογή είναι να κρατηθεί η διατήρηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας σε κυβερνητικό επίπεδο» όπως υποστηρίζει χαρακτηριστικά στη «ΜτΚ» δήμαρχος του πολεοδομικού συγκροτήματος.
Μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε πόρους, που θα διοχετευθούν με τη μορφή επιδοτήσεων και δανείων και τα οποία αποσκοπούν στην υλοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Ειδικότερα, οι επιδοτήσεις αντιπροσωπεύουν το 60% των πόρων και ανέρχονται σε 18,4 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ τα δάνεια αποτελούν το 40% και ανέρχονται σε 12,7 δισεκατομμύρια ευρώ.
Απουσία έργων περιφερειακής διάστασης
Όπως σχολίαζε χαρακτηριστικά στη «ΜτΚ» άνθρωπος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης «από τα έργα της Θεσσαλονίκης που εντάχθηκαν στο Ταμείο Ανάκαμψης απουσιάζουν τα έργα με περιφερειακή διάσταση, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με την ολοκλήρωση του οδικού άξονα Ε65, την κατασκευή του Βόρειου Οδικού Άξονα της Κρήτης, την ανάπλαση των πρώην βασιλικών κτημάτων Τατοΐου, την ανακαίνιση του ΟΑΚΑ. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως και τα έργα οριζόντιου χαρακτήρα, δηλαδή αυτά που εξαγγέλλονται σε επίπεδο υπουργείων δεν είναι σημαντικά» εξηγεί αναφέροντας ως παράδειγμα αναδασώσεις, έργα Πολεοδομικού χαρακτήρα, εργασίες αναβάθμισης κτηρίων, vouchers για την εξασφάλιση σύγχρονου εξοπλισμού σε μαθητές και εκπαιδευτικούς κ.ά. Σημειώνεται πως άγνωστο παραμένει ακόμα και το συνολικό ποσό που θα διατεθεί από το σύνολο του Ταμείου Ανάκαμψης για έργα στη Θεσσαλονίκη.
Τα 230 έργα που πήραν πράσινο φως
Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών και ειδικότερα της Ειδικής Υπηρεσίας Συντονισμού Ταμείου Ανάκαμψης μέχρι το πρώτο δεκαήμερο του περασμένου Μαΐου τα έργα πανελλαδικά που εντάχθηκαν στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με αποφάσεις που υπέγραψε ο αρμόδιος για την υλοποίηση του «Ελλάδα 2.0» αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Θόδωρος Σκυλακάκης ήταν 230, συνολικού προϋπολογισμού 10,2 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Τα έργα «μοιράζονται» στους τέσσερις πυλώνες του Εθνικού Σχεδίου και αφορούν στην «Πράσινη Μετάβαση», στην «Ψηφιακή μετάβαση», στην «Απασχόληση - Δεξιότητες - Κοινωνική Συνοχή» και σε «Ιδιωτικές επενδύσεις και μετασχηματισμό της οικονομίας», όπως αναφέρεται στην σχετική ανακοίνωση που εξέδωσε το γραφείο του κ. Σκυλακάκη στις 9 Μαΐου 2022.
Τα πρώτα 12 έργα είχαν ενταχθεί τον Ιούλιο 2021. Ακολούθησαν άλλα 36 τον Οκτώβριο 2021, ακόμα 55 τον Ιανουάριο 2022, 70 τον Μάρτιο 2022 και τέλος, άλλα 57 μόλις το περασμένο Μάιο. Είναι χαρακτηριστικό δε, πως από τα τελευταία 57 όπου υπάρχουν ονομαστικές αναφορές έργων ανά περιοχή απουσιάζει στην σχετική ανακοίνωση η «Θεσσαλονίκη», ενώ υπάρχουν περιορισμένες αναφορές σε ό,τι αφορά περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας, όπως είναι για παράδειγμα τα αντιπλημμυρικά έργα στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου Πιερίας (2.250.000 ευρώ), παρεμβάσεις στο αεροδρόμιο της Καβάλας.
Είχε προηγηθεί, στο «πακέτο» των έργων που ανακοινώθηκαν τον Μάρτιο 2020 η ένταξη του έργου αποκατάστασης του Ιερού Ναού Παναγίας Χαλκέων και περιβάλλοντος χώρου, συντήρηση ζωγραφικού και γλυπτού διακόσμου (1.250.000 ευρώ), το έργο ανάδειξης του μνημειακού συνόλου της Ροτόντας στη Θεσσαλονίκη (Προστασία κελύφους και διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου -συνολικού προϋπολογισμού 550.000 ευρώ), το έργο για τον σχεδιασμό πολιτιστικής διαδρομής περιήγησης στη Βόρεια Ελλάδα, στο ίχνος της αρχαίας Εγνατίας Οδού, έργο ύψους μισού εκατομμυρίου ευρώ και το έργο συντήρησης Παλαιολόγειων τοιχογραφιών (Μνημεία UNESCO) Αγίας Αικατερίνης, Αγίου Νικολάου Ορφανού και Προφήτη Ηλία (450.000 ευρώ).
Στη λίστα με τα έργα στη Θεσσαλονίκη για τα οποία εξασφαλίστηκε χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας βρίσκονται επίσης η προμήθεια ηλεκτρικών λεωφορείων, με σκοπό την ανανέωση του στόλου σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και τη σταδιακή μετάβαση των μέσων μαζικής μεταφοράς στην ηλεκτροκίνηση καθώς και έργα αντιπλημμυρικής προστασίας στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης, με παρεμβάσεις στα ρέματα και τους χείμαρρους της περιοχής και κατασκευή δικτύου ομβρίων υδάτων, που, πέραν του δήμου Ωραιοκάστρου, θωρακίζουν και περιοχές των δήμων Παύλου Μελά και Κορδελιού-Ευόσμου.
Δομές και υπηρεσίες Υγείας
Περιλαμβάνονται επίσης έργα αναβάθμισης υποδομών και υπηρεσιών της Δημόσιας Υγείας και των δομών της Θεσσαλονίκης. Αναλυτικότερα πρόκειται για την διαμόρφωση Πνευμονολογικής Κλινικής με τα αντίστοιχα εργαστήρια και γαστρεντερολογικό εργαστήριο στο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Ιπποκράτειο και την προσθήκη νέας πτέρυγας Μονάδας Βραχείας Νοσηλείας της Κλινικής Παθολογικής Ογκολογίας στο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Παπαγεωργίου.
Με κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας άλλωστε, θα χρηματοδοτηθεί και η αρχιτεκτονική μελέτη για το «Διαβαλκανικό» Θεσσαλονίκης. Αφορά στην ανέγερση δύο νέων εγκαταστάσεων, ένα νέο τετραώροφο κτίριο με ένα υπόγειο με χρήση εξωτερικών ιατρείων και μονάδας Τεχνητού Νεφρού και ένα ισόγειο κτίριο με χρήση φαρμακείου, βόρεια της υφιστάμενης κλινικής. Προβλέπεται η δημιουργία 38 εξεταστηρίων εξωτερικών ιατρείων, μία μονάδα Τεχνητού Νεφρού δυναμικότητας 27 κλινών, 48 αυτόνομα ιατρεία/γραφεία ιατρών και υπόγειοι βοηθητικοί χώροι. Η λειτουργία της υπάρχουσας κλινικής δεν θα διακοπεί λόγω της κατασκευής και της λειτουργίας των νέων εγκαταστάσεων. Τα 3 κτίρια πρόκειται να λειτουργούν ως ενιαίο σύνολο για την παροχή ολοκληρωμένων ιατρικών υπηρεσιών Α’ βάθμιας και Β’ βάθμιας υγείας, για τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης και κατ’ επέκταση της Βορείου Ελλάδας και των Βαλκανίων. Στον περιβάλλοντα χώρο προβλέπεται να δημιουργηθούν υπαίθριοι χώροι στάθμευσης για τους χρήστες (εργαζόμενους, ασθενείς και επισκέπτες) συνολικά 738 θέσεων και αδόμητες εκτάσεις με χαμηλή φύτευση.
Από τα εμβληματικότερα ίσως έργα που θα γίνουν στη Θεσσαλονίκη και θα χρηματοδοτηθούν με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης είναι εκείνο του Τεχνολογικού Πάρκου ThessINTEC, για το οποίο εγκρίθηκε χρηματοδοτική ενίσχυση 35 εκατομμυρίων ευρώ.
Αναπλάσεις γειτονιών, δρόμων και πάρκα
Σημειώνεται πως στον πρώτο Άξονα του Ταμείου που αφορά την «Πράσινη Μετάβαση» περιλαμβάνονται αστικές αναπλάσεις στη Θεσσαλονίκη.
Άλλωστε, ο κεντρικός δήμος εξασφάλισε χρηματοδότηση 10.000.000 ευρώ για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των υπηρεσιών του δήμου με σκοπό την μετατροπή του σε... smart city, κάτι που καθίσταται επιτακτικό και μετά την τελευταία «κυβερνοεπίθεση» που δέχτηκε το δίκτυό του. Ο δήμος Θεσσαλονίκης διεκδικεί επίσης χρηματοδότηση για την ανάπλαση κεντρικών δρόμων της πόλης. Πρόκειται για δέκα οδούς γύρω από τους σταθμούς του Μετρό σε όλες τις δημοτικές κοινότητες. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό που έχει παρουσιάσει άλλωστε στο δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης και ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Ζέρβας, το πρότζεκτ αφορά τις οδούς 25ης Μαρτίου, Μάρκου Μπότσαρη, Παπάφη, Κλαυθμώνος, Ολύμπου, Κολωνιάρη, Παναγίας Φανερωμένης, Ελευθερίας, Ελευθερίου Βενιζέλου (στην Τριανδρία) και Εγνατία (από το σιντριβάνι μέχρι την πλατεία Δημοκρατίας).
Αντίστοιχες χρηματοδοτήσεις για την μετάβαση στην ψηφιακή εποχή, κάτι που η πανδημία κατέστησε επιτακτικό, διεκδικούν και άλλοι δήμοι του νομού. Από την πλευρά του, ο δήμος Καλαμαριάς διεκδικεί την εξασφάλιση κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης για την δημιουργία «πράσινων» διαδρομών, ενώ στο δήμο Θερμαϊκού σύμφωνα με πληροφορίες το πράσινο φως έχει πάρει το έργο αντικατάστασης του Δικτύου Ύδρευσης σε Επανομή και Νέα Μηχανιώνα, έργο ο συνολικός προϋπολογισμός του οποίου ξεπερνά τα 7.000.000 ευρώ. Με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης αναμένεται να δοθεί επίσης λύση στο χρόνιο ζήτημα της διάνοιξης της οδού Πόντου στην Καλαμαριά, η αποζημίωση των ιδιοκτητών της οποίας αποτελεί «βραχνά» εδώ και δεκαετίες. Άλλα έργα που έχουν προγραμματιστεί και υποβάλλονται οι σχετικοί φάκελοι και μελέτες σχετίζονται με έργα οδοποιίας και οδικής ασφάλειας, όπως και τοποθέτηση φωτοβολταϊκών συστημάτων.
Η απουσία πάντως εμβληματικών έργων στη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή της Βόρειας Ελλάδας προβληματίζει. Μεταξύ άλλων, των έργων που περιλαμβάνονται στο σχέδιο «Ελλάδα 2.0» είναι η αναδάσωση και οι δενδροφυτεύσεις στο περιαστικό δάσος του Σέιχ Σου αλλά και στη Χαλκιδική, όπως και η αναβάθμιση του σιδηροδρομικού δικτύου από τον Πειραιά έως και τη Θεσσαλονίκη. Στον κατάλογο των έργων προβλέπεται επίσης και η δημιουργία Περιφερειακού Κέντρου Πολιτικής Προστασίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη.
«Αποκλείονται οι μικροί»
Προβληματισμός υπάρχει και στις τάξεις των εκπροσώπων του επιχειρηματικού κόσμου για την πρόσβαση των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων στα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς σύμφωνα με τους εκπροσώπους του «λόγω των κριτηρίων το 85%-90% των μικρών επιχειρήσεων αποκλείεται από την δανειοδότηση, η οποία περνά αποκλειστικά από το τραπεζικό σύστημα σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης» όπως έλεγε χαρακτηριστικά επιχειρηματίας της Βόρειας Ελλάδας. Ο ίδιος συμπλήρωνε πως «ενισχυμένοι σαφέστατα βγαίνουν οι μεγάλοι εργολάβοι που ουσιαστικά θα λάβουν χρηματοδοτήσεις και έργα και θα τα διανείμουν στους μικρότερους».
Σημειώνεται πως η Ελλάδα, ήταν η δεύτερη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που κατέθεσε ολοκληρωμένη πρόταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το σχέδιο 4.104 σελίδων συνολικά περιλαμβάνει 106 επενδυτικά προγράμματα και 67 μεταρρυθμίσεις.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 11-12.06.2022