Ριζικές ανατροπές στο εργασιακό τοπίο όπως αυτό είχε διαμορφωθεί από το 1982 και εκ βάθρων αλλαγή της ίδιας του της φιλοσοφίας επιφέρει το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας που θα έρθει στην Βουλή και αναμένεται να ψηφιστεί μετά το Πάσχα.
Η νέα πραγματικότητα που διαμόρφωσε η πανδημία για εργαζόμενους και επιχειρήσεις, η είσοδος της τηλεργασίας στην ζωή μας και η έκρηξη των ευέλικτων μορφών απασχόλησης θέτουν την αγορά εργασίας μπροστά σε ένα νέο σκηνικό.
Το νομοσχέδιο επιχειρεί να ρυθμίσει τα ζητήματα που προκύπτουν δίνοντας την δυνατότητα μεγαλύτερης ευελιξίας στους εργοδότες αναφορικά με την διαχείριση του χρόνου εργασίας των εργαζομένων.
Μεταξύ άλλων προβλέπονται καθιέρωση ψηφιακής κάρτας στην τηλεργασία, διευθέτηση του χρόνου εργασίας με ατομικές συμβάσεις, απασχόληση και τα Σαββατοκύριακα σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας, εξίσωση και αύξηση υπερωριών έως και 150 τον χρόνο σε υπηρεσίες και βιομηχανία, μητρώα μελών στα συνδικάτα, καθιέρωση ηλεκτρονικών ψηφοφοριών στις αποφάσεις για απεργίες.
Το 8ωρο υπό διαπραγμάτευση…
Με το νομοσχέδιο δίνεται η δυνατότητα η διευθέτηση του χρόνου εργασίας μεταξύ των εργοδοτών και των εργαζομένων και έτσι μπορεί ένας εργαζόμενος να δουλέψει για μια περίοδο του χρόνου μέχρι 10 ώρες την ημέρα και μια άλλη για έξι ώρες ή να παίρνει ρεπό.
Το περιθώριο ευελιξίας ως προς τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας που προβλέπει το σχέδιο νόμου θα γίνεται υπό την «ομπρέλα» της σύναψης ατομικής σύμβασης εργασίας, δηλαδή θα συμφωνείται ελεύθερα μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων. Σήμερα απαιτούνται επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας ή συμφωνία του εργοδότη με συνδικαλιστική οργάνωση στην επιχείρηση για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας.
Στο εξής, ο εργοδότης θα μπορεί να προσφεύγει στο Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας για να λάβει την έγκριση για τους συμψηφισμούς των ωρών υπερεργασίας ή υπερωρίας με μείωση εργάσιμου χρόνου σε άλλη χρονική στιγμή εντός 6μήνου, όταν δεν είναι εφικτό να υπογραφεί επιχειρησιακή σύμβαση με το οικείο σωματείο για την διευθέτηση.
Σε δραστηριότητες εποχικού χαρακτήρα, όπως ο τουρισμός για παράδειγμα, θα παρέχεται η δυνατότητα να απασχολούνται οι εργαζόμενοι μέχρι 10 ώρες ημερησίως για ένα εξάμηνο και για 6 ώρες ημερησίως για τους υπόλοιπους έξι μήνες του χρόνου. Δηλαδή οι παραγωγικές ανάγκες κάθε εποχής θα «ορίζουν» το ωράριο των υπαλλήλων μιας επιχείρησης, το οποίο δεν θα θυμίζει σε τίποτα το συμβατικό ωράριο.
Το νομοθετικά θεσπισμένο οκτάωρο θα μπορεί να γίνεται δεκάωρο, αρκεί οι επιπλέον ώρες να «αφαιρούνται» σε επόμενο χρόνο, από τον χρόνο εργασίας του υπαλλήλου. Το ίδιο θα συμβαίνει και για την εργασία τις Κυριακές και μάλιστα χωρίς μισθολογική προσαρμογή.
Με το νέο σύστημα, ένας εργαζόμενος μπορεί να εργάζεται για παράδειγμα κάθε Πέμπτη για 6 ώρες και κάθε Τρίτη για 10 ώρες, ώστε με συμψηφισμό να… βγαίνει το 8ωρο.
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει κατάργηση του 8ωρου χρόνου εργασίας, χάριν της «ευελιξίας» και της «παραγωγικότητας», με αποτέλεσμα ο εργαζόμενος να αφήνεται απροστάτευτος σε πιθανούς εργοδοτικούς εκβιασμούς. Συγκεκριμένα, όπως σημειώνεται, δίνεται η δυνατότητα προκειμένου εργαζόμενοι σε εποχικές δραστηριότητες να δουλεύουν «μέχρι 10 ώρες ημερησίως για ένα εξάμηνο και για 6 ώρες για τους υπόλοιπους μήνες του χρόνου», με ατομικές συμβάσεις εργασίας. Επιπλέον για κάποιους κλάδους «θα προβλεφθεί απασχόληση και τα Σαββατοκύριακα». Ναι μεν προβλέπεται η συναίνεσή του για τις επιπλέον ώρες εργασίας αλλά δεν παύει να ανοίγει μία επικίνδυνη κερκόπορτα που αμφισβητεί κεκτημένα δεκαετιών.
Η αμφιλεγόμενη διάταξη, εφόσον δεν αλλάξει, ανοίγει τον δρόμο για μία αγορά εργασίας απολύτως απορρυθμισμένη με τα δικαιώματα των εργαζομένων να τίθενται σε κίνδυνο, χάριν της… παραγωγικότητας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι δρομολογούμενες παρεμβάσεις, κινούμενες σε ξεκάθαρη νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση, αναμένεται να συγκεντρώσουν σφοδρά αντιπολιτευτικά και συνδικαλιστικά πυρά. Ζητούμενο είναι να ρυθμιστεί με τέτοιο τρόπο το εργατικό δίκαιο ούτως ώστε να μην μείνουν απροστάτευτοι οι εργαζόμενοι στις νέες συνθήκες με ισχυρή διασφάλιση των δικαιωμάτων τους και αξιοπρεπείς αμοιβές.
Στους σχεδιασμούς περιλαμβάνεται και η καθιέρωση ψηφιακής κάρτας εργασίας, μέσω της οποία θα ελέγχεται ο χρόνος εργασίας, προκειμένου να εντοπίζονται τυχόν υπερωρίες, οι οποίες μπορεί να αγγίζουν έως τις 150 ώρες ετησίως και είτε θα πληρώνονται, είτε θα καλύπτονται με χορήγηση άδειας μέσα στο εξάμηνο. Αν εφαρμοστεί, θα είναι ένα καινοτόμο βήμα που θα συμβάλλει στην καταπολέμηση της μαύρης εργασίας.
Το νομοσχέδιο θα περιλαμβάνει πλήθος αλλαγών που αφορούν και στη συνδικαλιστική δράση. Οι ηλεκτρονικές ψηφοφορίες στις συνδικαλιστικές ενώσεις για μείζονα και ελάσσονα θέματα από την κήρυξη απεργιών μέχρι την πραγματοποίηση γενικών συνελεύσεων και εκλογή διοικητικών συμβουλίων στις ενώσεις εργαζομένων, αναμένεται να προκαλέσουν θύελλα αντιδράσεων από τα συνδικάτα.
Στις προωθούμενες διατάξεις θα υπάρχει ρητή πρόβλεψη για υποχρέωση από τη συνδικαλιστική οργάνωση που είναι υπεύθυνη για την κήρυξη μίας απεργίας, να διασφαλίζει την ύπαρξη προσωπικού ασφαλείας της τάξης του 1/3 του υφιστάμενου προσωπικού. Η ρύθμιση αυτή θα αφορά κατά κύριο λόγο τις επιχειρήσεις που η λειτουργία τους είναι κρίσιμη για το κοινωνικό σύνολο.
Στο επικείμενο σχέδιο νόμου θα περιλαμβάνονται ρυθμίσεις για την γονική άδεια, στο πλαίσιο της οποίας και οι μπαμπάδες θα δικαιούνται επιπλέον 10 ημέρες για την ανατροφή των παιδιών τους.
Παράλληλα, η εξ αποστάσεως εργασία θέτει έντονα το ζήτημα της προστασίας της προσωπικής ζωής των εργαζομένων καθιστώντας απαραίτητες τις κατάλληλες δικλίδες ασφαλείας για να μην πέσουν θύματα εργασιακών αυθαιρεσιών.
Τηλεργασία
Για την τηλεργασία, δηλαδή την εξ αποστάσεως παροχή της εξαρτημένης εργασίας με την χρήση της τεχνολογίας, προβλέπεται πλήρες εργασιακό πλαίσιο με νέους όρους, κανόνες, δικαιώματα και υποχρεώσεις. Κατ’ εξαίρεση, επιβάλλεται μονομερώς από τον εργοδότη, για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας και για όσο χρόνο διαρκεί η ανάγκη αυτή (όπως τώρα με την πανδημία) ή από τον εργαζόμενο, σε περίπτωση τεκμηριωμένου κινδύνου υγείας του, ο οποίος μπορεί να αποφευχθεί αν εργάζεται μέσω τηλεργασίας και όχι στις εγκαταστάσεις του εργοδότη. Οι υπουργοί Εργασίας και Υγείας καθορίζουν με κοινή τους απόφαση τις παθήσεις, τα νοσήματα ή τις αναπηρίες που μπορούν να τεκμηριώσουν κίνδυνο υγείας του εργαζόμενου.
Σε κάθε άλλη περίπτωση η τηλεργασία συμφωνείται εγγράφως μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου κατά την πρόσληψη ή με τροποποίηση της σύμβασης εργασίας.
Ο εργοδότης θα ελέγχει την απόδοση του εργαζομένου κατά τρόπο που σέβεται την προσωπική του ζωή και είναι σύμφωνος με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Θα απαγορευτεί η χρήση της κάμερας (web cam) για τον έλεγχο της απόδοσης του εργαζόμενου. Ο τηλεργαζόμενος θα εφαρμόζει τις ισχύουσες διατάξεις για την υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία και δεν θα υπερβαίνει το ωράριο εργασίας, θα διασφαλίζεται το δικαίωμα αποσύνδεσης (να απέχει πλήρως από την εργασία, να μην επικοινωνεί ψηφιακώς και να μην απαντά σε τηλεφωνήματα ηλεκτρονικά μηνύματα κ.λπ. εκτός ωραρίου εργασίας και κατά την διάρκεια των νόμιμων αδειών του) ενώ ο εργοδότης αναλαμβάνει το κόστος που προκαλείται στον εργαζόμενο, ειδικά από τις τηλεπικοινωνίες.
Η βία και η εργασιακή παρενόχληση στο επίκεντρο
Η καταπολέμηση κάθε μορφής βίας και της παρενόχλησης στην εργασία -αποτρόπαιων πράξεων που αναδείχθηκαν πρόσφατα από τις καταγγελίες θυμάτων- είναι βασικός στόχος του νομοσχεδίου.
Ο εργοδότης λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποί τους να έχουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τη νομοθεσία και τις επιπτώσεις για τους παραβάτες, το πρόγραμμα προληπτικής δράσης, τις πολιτικές εντός της επιχείρησης για την καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης. Το «σύνθημα» του σχεδίου είναι «μηδενική ανοχή στη βία και την παρενόχληση» και η αξιοσημείωτη πρόβλεψη για τις υποχρεωτικές πολιτικές στις επιχειρήσεις με πάνω από 20 άτομα παραπέμπει μεταξύ άλλων στον: ορισμό ενός προσώπου ως προσώπου αναφοράς («συνδέσμου»), αρμόδιου για να καθοδηγεί και να ενημερώνει τους εργαζόμενους για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης.
Οι ρυθμίσεις συμπληρώνονται με την «απαγόρευση αντιποίνων» και στην σύσταση Αυτοτελούς Τμήματος για την παρακολούθηση των φαινομένων βίας και παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας που υπάγεται στον Γενικό Επιθεωρητή του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας.
Εργαζόμενοι γεμάτοι ανασφάλεια και… απλήρωτες υπερωρίες
Tα αποτελέσματα ειδικής θεματικής έρευνας κοινής γνώμης από το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ η οποία απευθύνεται σε εργαζόμενους ιδιωτικού τομέα, για την καταγραφή-μέτρηση και συγκριτική αποτίμηση δεικτών κλίματος αναφορικά με την εξέλιξη των αμοιβών, την ασφάλεια της θέσης εργασίας τους, τον χρόνο εργασίας και την πληρωμή της υπερεργασίας είναι αποκαλυπτικά της ζοφερής εικόνας που σκιαγραφείται στον κόσμο της εργασίας.
Άγχος, ανασφάλεια, αγωνία για το μέλλον, απλήρωτες υπερωρίες αποτυπώνουν μία δυσοίωνη πραγματικότητα για τους εργαζόμενους.
Σε συνέχεια ανάλογης έρευνας του Ιανουάριου του 2021, καταγράφονται οι αρνητικές εργασιακές επιπτώσεις στην εντατικοποίηση, τον χρόνο εργασίας καθώς και τις απλήρωτες υπερωρίες στους εργαζόμενους ιδιωτικού τομέα.
Τα ευρήματα που προκύπτουν είναι:
Το 52% των εργαζομένων, αναφέρει ότι εργάζεται παραπάνω από το κανονικό ωράριό τους σε εβδομαδιαία βάση.
Από αυτούς το 25% δηλώνει ότι εργάζεται παραπάνω από 1-3 ώρες.
Το 17% δηλώνει ότι εργάζεται παραπάνω από 4-6 ώρες.
Το 4% δηλώνει ότι εργάζεται παραπάνω από 7-8 ώρες.
Το 6% δηλώνει ότι εργάζεται παραπάνω από 9 ώρες και πάνω.
Το 40% των εργαζομένων που εργάζεται υπερωριακά δηλώνει ότι δεν αμείβεται για τις υπερωρίες του.
Από αυτούς το 52% των εργαζομένων που απασχολούνται με πλήρη απασχόληση δηλώνουν ότι δεν αμείβεται για τις υπερωρίες του και αντίστοιχα το 24% των εργαζομένων που απασχολούνται με καθεστώς μερικής απασχόλησης.
Σχεδόν καθολική με 73% είναι η απαίτηση των εργαζομένων να πληρώνονται τις υπερωρίες τους αντί να λαμβάνουν άδεια ή ρεπό.
Το 60% των εργαζομένων μερικής απασχόλησης δηλώνουν ότι με βάση την σύμβασής τους εργάζονται πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα
Από αυτούς το 36% δηλώνουν ότι εργάζονται από 21-30 ώρες
Το 24% δηλώνουν ότι εργάζονται από 31-35 ώρες.
Τα υπόλοιπα ευρήματα της έρευνας καταγράφουν ανάλογες, ελαφρώς βελτιωμένες, απόψεις με αυτή του Ιανουαρίου του 2021. Συγκεκριμένα:
Το 53% των ερωτηθέντων εκφράζει απαισιοδοξία για την πορεία της χώρας στους μήνες που έρχονται.
Το 35% των εργαζομένων δηλώνουν απαισιόδοξοι για τη διατήρηση της θέσης εργασίας τους και το 56% δηλώνουν αντίστοιχα αισιόδοξοι.
Η Έρευνα αποτυπώνει με ξεκάθαρο τρόπο την ένταση της παραβατικότητας που επικρατεί στην αγορά εργασίας σε σχέση με την εντατικοποίηση της εργασίας, την έκταση της υπερεργασίας καθώς και την έκταση των απλήρωτων υπερωριών στους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 18 Απριλίου 2021