Μπαίνοντας στον εκθεσιακό χώρο του Τελλόγλειου Ιδρύματος Τεχνών τη ματιά δεν μπορεί παρά να αιχμαλωτίσει αναπόφευκτα ένα τεράστιο δωδεκάμετρο έργο (12.40μ). Είναι «Η Καλλιέργεια του Καπνού» των Τάσσου (Αλεβίζου) και Λουκίας Μαγγιώρου που αναπαριστά πιο ζωντανά και από την ίδια την καθημερινότητα τα στάδια της επεξεργασίας του πολύτιμου αυτού για την αγροτική οικονομία της Ελλάδας είδους.
Παραπέρα η λατέρνα με ζωγραφική και έργα του Γιώργου Σικελιώτη σχετικά με το ρεμπέτικο, αλλά και οι Αρχαϊκοί Χοροί του για το Νέο Θέατρο (για πρώτη φορά) τραβούν επίσης την προσοχή.
Είναι ελάχιστα μόνο από τα 150 και πλέον δημιουργήματα που παρουσιάζονται στην έκθεση «Σικελιώτης/Τάσος: Μια φιλία με κοινές ρίζες», η οποία αποτελεί συνδιοργάνωση του οργανισμού με την Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου και το Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός. Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, που θα την εγκαινιάσει την Κυριακή 27 Οκτωβρίου, ενώ εντάσσεται στο πρόγραμμα των 59ων Δημητρίων.
Στην έκθεση παρουσιάζονται σχέδια και χαρακτικά των δύο καλλιτεχνών προερχόμενα από μουσεία, ιδρύματα, συλλέκτες και τις συλλογές του Τελλόγλειου Ιδρύματος. Ξεχωρίζουν ακόμη οι Τέσσερις Αρχόντισσες των ρεμπέτικων τραγουδιών και η σειρά γκουάς του Τάσσου για την ΑΓΕΤ Ηρακλής με θέματα κατοχής λίγο πριν τον θάνατό του, ενώ αναδεικνύονται λιγότερο γνωστές διαστάσεις της τέχνης τους, όπως η σημαντική παρουσία τους στη Θεσσαλονίκη σε διάφορα σημεία και αίθουσες τέχνης της πόλης («Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία ‘Τέχνη’», «Διαγώνιος», «Κοχλίας» κ.α.).
Οι δυο τους είχαν ισχυρούς δεσμούς και μια φιλία τριάντα ετών. Πέρασαν έντονα βιώματα της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου, από τη Χούντα και τη Μεταπολίτευση και έζησαν ως τα μέσα της δεκαετίας του ’80. Οι παράλληλοι βίοι τους είναι εμφανείς και σε σημεία συνάντησής τους όπως η Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, το ΕΑΜ καλλιτεχνών, η ομάδα «Στάθμη» κ.α. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι δυο τους έφυγαν από τη ζωή με έναν μόλις χρόνο διαφορά (Ο Σικελιώτης το ’84, ο Τάσος το ’85).
Έτσι αυτή η φιλία ετών, πεποιθήσεις που τέμνονται, θεματικές που μοιάζουν ή μπορεί να είναι και πανομοιότυπες με φόντο την ιστορία της Ελλάδας, διατρέχουν όλη την έκθεση. Για την έρευνα και τον τρόπο που ξεκίνησε μίλησε ο επιμελητής της έκθεσης και ιστορικός τέχνης Μιγκέλ Φερνάντεζ Μπελμόντε: «Ένα σημείο μηδέν, ένα σημείο έναρξης ήταν ένα άρθρο στο οποίο ο Τάσος και η Λουκία Μαγγιώρου μετά τον θάνατο του Σικελιώτη περιέγραφαν αυτή τη μακροχρόνια φιλία και κάποια κοινά βιώματα. Από εκεί ξεκίνησε στην ουσία η αντιμετώπιση της έρευνας και του βασικού σχεδιασμού. Σίγουρα υπάρχουν πάρα πολλά έργα και του Τάσου και του Σικελιώτη, αλλά αυτό που μας ενδιέφερε ήταν να δείξουμε και να τεκμηριώσουμε αυτά τα κοινά σημεία συνάντησης, που σίγουρα έχουν να κάνουν με την ιστορία της Ελλάδας αλλά βιωμένη μέσα από τα μάτια και του Τάσου και του Σικελιώτη. Τα βιώματα της Κατοχής, της Χούντας, οι μεταπολεμικές ομάδες, οι συνθέσεις. Η έκθεση οργανώνεται σε θεματικές ενότητες αλλά υπάρχει παράλληλα και μια χρονολογική πορεία. Ενδιαφέρον έχει ότι πέρα από τα έργα, αυτές οι σχέσεις τεκμηριώνονται από το αρχειακό υλικό και επίσης υπάρχει ευκαιρία σε αρκετά σημεία στην έκθεση όπου προτείνονται ζεύγη έργων που ακριβώς αντιπροσωπεύουν μια παρόμοια αντίληψη ή μια κοινή στάση των δύο καλλιτεχνών απέναντι στα ιστορικά γεγονότα ή απέναντι σε κάποιες θεματικές. Και για τους δυο ο άνθρωπος έχει κεντρική σημασία».
Το Τελλόγλειο συνεργάζεται για Τρίτη φορά με το Ίδρυμα Αντώνιος Ε. Κομνηνός και η συντονίστρια του Πολιτιστικού Προγράμματος του Ιδρύματος Ιφιγένεια Μποτζάκη αναφέρθηκε σε αυτό. «Έχουμε δημιουργήσει ένα πλαίσιο συνεργασίας που αναδεικνύει πτυχές της ιστορίας και της ελληνικής τέχνης. Η έκθεση φιλοξενεί εξαιρετικά έργα και φέρει διαχρονικά νοήματα και συμβολισμό οπότε ελπίζουμε να την αγκαλιάσει το κοινό της Θεσσαλονίκης και οι επισκέπτες της», τόνισε.
Ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Τουριστικής Ανάπτυξης και Διαδημοτικής Συνεργασίας Βασίλης Γάκης με αφορμή την έκθεση ανέσυρε μνήμες από το παρελθόν τονίζοντας πως έμαθε τον Σικελιώτη από τις αφίσες που είχε στο δωμάτιό της μια φοιτήτρια που τον βοηθούσε στα μαθήματά του ως παιδί. Ήταν γύρω στα 1970-74, σε μια έντονη περίοδο για την Ελλάδα. «Συγκινήθηκα πραγματικά πάρα πολύ όταν η κ. Βουτυρά από τις πρώτες μέρες της θητείας μου με είχε πληροφορήσει για αυτή την έκθεση που προγραμμάτιζε το Τελλόγλειο για αυτούς τους δύο πραγματικά κορυφαίους χαράκτες. Το Ίδρυμα σταθερά συνεργάζεται με τον δήμο Θεσσαλονίκης και συμμετέχει στον θεσμό των Δημητρίων, οπότε ήταν αυτονόητη, παρά τα δύσκολα οικονομικά μας, η συμμετοχή και η στήριξη στον βαθμό που μπορούμε της μεγάλης αυτής προσπάθειάς του. Η άποψή μας είναι ότι οι έννοιες συνεργασία, συνέργεια, συμπερίληψη είναι έννοιες οι οποίες χρειάζεται αυτή η πόλη. Δεν περισσεύει κανείς και νομίζω ότι μέσα από τη συνεργασία μπορούμε να προσφέρουμε πολλά περισσότερα στον πολίτη, αλλά και να συμβάλλουμε και στην εξωστρέφεια της πόλης. Τώρα είναι η περίοδος των χαρακτικών στην πόλη μας. Εμείς για παράδειγμα για να έχουμε μια ενιαία λογική στη Δημοτική Πινακοθήκη έχουμε την έκθεση της Βάσως Κατράκη», επεσήμανε.
Επίσης αφηγήθηκε ένα περιστατικό που συνέβη στα εγκαίνια της παραπάνω έκθεσης: «Είχαμε πάρα πολύ κόσμο, πράγμα που δεν συμβαίνει συχνά με τα εικαστικά. Ξαφνικά, γύρω στις 10:40μμ και ενώ η έκθεση έκλεινε 11:00μμ ήρθε ένα ζευγάρι ανεβαίνοντας γρήγορα τα σκαλιά. Τους πληροφορήσαμε ότι έκλεινε και μας θερμοπαρακάλεσαν να τους αφήσουμε να μπουν γιατί πετούσαν για Αθήνα και δεν είχαν τη δυνατότητα να δουν μια τέτοια έκθεση αλλού. Αυτό και μόνο είναι η μεγάλη μας ανταμοιβή».
Ορμώμενη από αυτό η διευθύντρια του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών Αλεξάνδρα Βουτυρά αναφέρθηκε σε κάτι ακόμη: «Μια κυρία, γνωστή ζωγράφος της πόλης, προχωρημένης ηλικίας, όσο προετοιμάζαμε την έκθεση, ήρθε, γονάτισε μπροστά στα έργα του Τάσσου και τα φίλησε. Είναι κάτι που μας έδειξε ότι καλώς έγινε αυτή η έκθεση».
Η ίδια συμπλήρωσε ότι ο Σικελιώτης έλεγε πως θέλει να μπει η ζωγραφική του στα φοιτητικά δωμάτια. «Θέλω τα χαρακτικά μου να πάνε παντού. Όχι στα μεγάλα σαλόνια, όχι στις μεγάλες γκαλερί. Και αυτό το τέχνη για όλους νομίζω αναδεικνύεται», επεσήμανε.
Η είσοδος στην έκθεση είναι δωρεάν μέχρι την ολοκλήρωση των Δημητρίων την 1η Νοεμβρίου. Θα διαρκέσει έως τις 26 Ιανουαρίου.