Είκοσι μήνες μετά το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη, που στοίχισε τη ζωή 57 ανθρώπων και στοίχειωσε έκτοτε τη ζωή των συγγενών τους, εξακολουθούν να υπάρχουν βασικά κενά ως προς τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συνέβη.
Ενώ για την κύρια αιτία που προκάλεσε το ατύχημα η εικόνα είναι ξεκάθαρη -οφείλεται στο μοιραίο λάθος του σταθμάρχη να επιτρέψει την κίνηση των δύο τρένων στην ίδια γραμμή αλλά και στην παντελή απουσία συστημάτων ασφαλείας που θα μπορούσαν να αποτρέψουν το κακό- παραμένει θολό το τοπίο για το τι προκάλεσε την έκρηξη της πυρόσφαιρας και αυτού του μεγέθους την πυρκαγιά, που έκαψε ζωντανούς τουλάχιστον 29 ανθρώπους.
Τα δύο πορίσματα
Σχετικά με το αίτιο που προκάλεσε τη φωτιά η αρχική εξήγηση που δόθηκε ήταν ότι οφείλεται στα έλαια που χρησιμοποιούνται για την ψύξη των μετασχηματιστών των τριών ηλεκτραμαξών (μία της επιβατικής και δύο της εμπορικής αμαξοστοιχίας). Οκτώ μήνες μετά το δυστύχημα, στις 11 Οκτωβρίου 2023 ο εφέτης ανακριτής έστειλε ερώτημα στη Siemens, κατασκευάστρια των ηλεκτραμαξών με το οποίο ζητούσε να μάθει αν τα λάδια σιλικόνης θα μπορούσαν να έχουν αποτελέσει την εύφλεκτη ύλη που οδήγησε στην τόσο γρήγορη εξάπλωση της φωτιάς μετά τη σύγκρουση. Δύο μήνες αργότερα η Siemens απάντησε ότι δεν είχε επαρκείς πληροφορίες για το δυστύχημα για να αποφανθεί.
Τον Μάρτιο του 2024 ανατέθηκε η σύνταξη πραγματογνωμοσύνης σε καθηγητή της σχολής Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ, με καταληκτική προθεσμία δύο μηνών, η οποία όμως δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, προκειμένου να δοθεί μία απάντηση για τη γενεσιουργό αιτία της έκρηξης. Μάλιστα τον Σεπτέμβριο ο εμπειρογνώμονας ζήτησε νέα δειγματοληψία από τα έλαια σιλικόνης των μετασχηματιστών. O ειδικός θα πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσει αν το ξυλόλιο, το βενζόλιο και το τολουόλιο που βρέθηκε από τις αναλύσεις Γενικού Χημείου του Κράτους σε δείγματα χώματος από τον τόπο του δυστυχήματος, δικαιολογούνται από τη σύσταση του δηλωμένου φορτίου της εμπορικής αμαξοστοιχίας ή των υλικών των τρένων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις δικηγόρων που παρακολουθούν την εξέλιξη της υπόθεσης το πόρισμα του καθηγητή του ΕΜΠ αναμένεται να κατατεθεί στα μέσα Νοεμβρίου
Παράλληλα, είναι σε εξέλιξη και η έρευνα του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) που υπάγεται στην εποπτεία του ευρωπαϊκού οργανισμού σιδηροδρόμων ERA. Το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ πιθανολογείται ότι θα εκδοθεί περί τον Φεβρουάριο του 2025, περίοδος κατά την οποία εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί και το έργο της ανάκρισης.
Διεύρυνση του κατηγορητηρίου
Οι κατηγορούμενοι αντιμετωπίζουν κατά περίπτωση βαρύτατες πράξεις, όπως η κακουργηματικού χαρακτήρα διατάραξη της ασφάλειας συγκοινωνιών που προκάλεσε τον θάνατο πολλών ανθρώπων διά παραλείψεως, αλλά και τα πλημμελήματα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, της βαριάς σωματικής βλάβης και της ελαφριάς σωματικής βλάβης κατά συρροή.
Οι κατηγορούμενοι ήταν αρχικά 15 και σήμερα φτάνουν τα 50 άτομα. Εκτιμάται ότι μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου θα προστεθούν τουλάχιστον άλλα πέντε με έξι άτομα, με κατηγορίες που θα φτάσουν στο βαθμό του κακουργήματος. Μεταξύ αυτών οι οποίοι θα μπουν στο στόχαστρο του ανακριτή είναι γενικοί διευθυντές αλλά και γενικοί γραμματείς του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών. Αν συμβεί αυτό, μοιραία θα έρθει στο προσκήνιο και το ζήτημα των ευθυνών των πολιτικών προσώπων. Σε αυτό το σημείο ο ανακριτής θα πρέπει να αποστείλει τη δικογραφία στον Άρειο Πάγο, ο οποίος με τη σειρά του θα τη διαβιβάσει στη βουλή για να εξετάσει την άρση της ασυλίας του τότε υπουργού.
Επιπλέον, εάν το πόρισμα του καθηγητή του ΕΜΠ σχετικά με τα αίτια της φωτιάς δεν συνδέει την έκρηξη με τα έλαια σιλικόνης, κατά την άποψη των συγγενών αυτό στοιχειοθετεί ότι η φωτιά οφείλεται σε αδήλωτο φορτίο που περιείχε πτητικούς διαλύτες και θα πρέπει να αναβαθμιστεί το κατηγορητήριο για τα στελέχη της Hellenic Train, που αυτή τη στιγμή κατηγορούνται για πλημμελήματα.
Διεύρυνση του κατηγορητηρίου μπορεί να υπάρξει αν προκύψουν νέα στοιχεία και από το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ σχετικά με την πυρασφάλεια των βαγονιών. Εφόσον υπάρξει μία τέτοια εξέλιξη αυτό θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε νέα καθυστέρηση, λαμβάνοντας υπόψη και τις μεγάλες προθεσμίες που παρέχονται στους κατηγορούμενους για να απολογηθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η περίπτωση της προέδρου της ΡΑΣ η οποία είχε λάβει προθεσμία περίπου δύο μηνών για να απολογηθεί.
Πλέον οι συνήγοροι των οικογενειών εκτιμούν ότι η δίκη θα αρχίσει τον Ιούνιο, αν όχι τον Σεπτέμβριο του 2025. Υπενθυμίζεται ότι οι αρχικές εκτιμήσεις του υπουργού Δικαιοσύνης Γ. Φλωρίδη προσδιόριζαν τον χρόνο έναρξης της δίκης τον Ιούνιο του 2024.
Τα χαμένα στοιχεία και ο χαμένος χρόνος
Η ύπαρξη ξυλολίου, τολουολίου και βενζολίου σε διαφορετικά σημεία στο χώμα στην περιοχή της σύγκρουσης, που πιστοποιήθηκε από αναλύσεις του Γενικού Χημείου του Κράτους, πυροδότησε τις υποψίες των συγγενών ότι η εμπορική αμαξοστοιχία 63503 ενδεχομένως να μετέφερε παράνομο φορτίο. Έκτοτε σημαντικό μέρος των ερευνών τους εστιάζεται στις λεπτομέρειες σχετικά με την εμπορική αμαξοστοιχία, που αναχώρησε από τον εμπορευματικό σταθμό Θεσσαλονίκης το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 2023.
Χάθηκαν κρίσιμα στοιχεία
Εάν ισχύει η θεωρία για το παράνομο φορτίο, που σχετίζεται με την ύπαρξη πτητικών υδρογονανθράκων στο έδαφος, ανακύπτει το έξης ερώτημα: πότε και σε ποιο σημείο της διαδρομής φορτώθηκε; Στον εμπορευματικό σταθμό ή υπήρξε κάποια στάση ενδιαμέσως;
Απαντήσεις στο μυστήριο του φορτίου της εμπορικής αμαξοστοιχίας ενδεχομένως να μπορούσε να είχε δώσει το βίντεο που τραβήχτηκε από τις κάμερες στο σταθμό, την ώρα της φόρτωσης, μόνο που... αρχικά οι εισαγγελικές αρχές είχαν ζητήσει βίντεο μόνο από την επιβατική αμαξοστοιχία. Το βιντεοληπτικό υλικό από τη φόρτωση της εμπορικής αμαξοστοιχίας ζητήθηκε από τον ανακριτή στις 12 Μαΐου 2023, αλλά τότε η απάντηση που έλαβε ήταν ότι οι εικόνες σβήστηκαν και έγινε επανεγγραφή νέων σκηνών.
Σχεδόν έναν χρόνο αργότερα στις 15 Μαρτίου 2024 οι 15 συνολικά κατασχεμένοι σκληροί δίσκοι στάλθηκαν σε εργαστήριο του Λονδίνου με την προσδοκία ότι κάτι μπορεί να ανακτηθεί. Στους 14 από τους 15 δίσκους, αυτό δεν ήταν δυνατόν καθώς μετά το δυστύχημα είχαν γίνει πολλαπλές εγγραφές. Ο 15ος δίσκος όμως, ο οποίος έχει καταγεγραμμένες εικόνες από τον εμπορευματικό σταθμό, επιδιορθώθηκε στο Λονδίνο και πλέον βρίσκεται στο μικροσκόπιο της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών, από την οποία ανακριτής που ερευνά την υπόθεση αναμένει απάντηση μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες.
Δεν ταυτίζονται οι χρόνοι
Τα βίντεο από τις κάμερες δεν ήταν τα μοναδικά στοιχεία που χάθηκαν εξαιτίας της ολιγωρίας των εισαγγελικών αρχών να αναζητήσουν στοιχεία. Οι μηχανές των τρένων διαθέτουν ένα σύστημα GPS που καταγράφει ανά 20 δευτερόλεπτα δεδομένα για το χρόνο, την τοποθεσία και την ταχύτητα κάθε αμαξοστοιχίας. Μετά από επανειλημμένα αιτήματα συγγενών προς τον ανακριτή, ο τελευταίος ζήτησε τα στοιχεία από την Hellenic Train μόλις τον Ιανουάριο του 2024, με αποτέλεσμα να λάβει την απάντηση ότι ο τηλεπικοινωνιακός πάροχος δεν διατηρεί τα δεδομένα για τόσο πολύ καιρό. Παρόλα αυτά κατέστη δυνατόν να ανακτηθούν κάποια στοιχεία. Ενώ όμως τα στοιχεία από την μηχανή της επιβατικής αμαξοστοιχίας IC62 είναι σχεδόν πλήρη, για μία ακόμη φορά τα στοιχεία από τις δύο μηχανές της εμπορικής αμαξοστοιχίας είναι ελειπέστατα. Μάλιστα, σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες της «ΜτΚ» τα ούτως ή άλλως ελλειπή στοιχεία που δόθηκαν, δεν ταυτίζονται καν μεταξύ τους. Δηλαδή το GPS της μιας μηχανής φαίνεται ότι ξεκίνησε νωρίτερα από την άλλη και η σύγκρουση να γίνεται 20-25 λεπτά πριν από το χρόνο που δείχνει το GPS της δεύτερης μηχανής.
Αυτή δεν είναι η μοναδική αναντιστοιχία στους χρόνους. Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες της «ΜτΚ»στην αρχική του κατάθεση ο υπάλληλος του ΟΣΕ που έλεγξε την εμπορική αμαξοστοιχία υποστήριξε ότι η αμαξοστοιχία έφτασε 19:40 και ο ίδιος ολοκλήρωσε τον έλεγχο στις 20:30, ενώ στο βιβλίο καθυστερήσεων αναγράφεται ότι η 63503 αφίχθη μεταγενέστερα της ώρας ελέγχου (!) και συγκεκριμένα στις 21:05. Στη συμπληρωματική του κατάθεση ο μάρτυρας άλλαξε τους χρόνους, ώστε να ταιριάζουν με τα αναγραφόμενα στο βιβλίο καθυστερήσεων.
Το υλικό των καθισμάτων και τα email του υπουργείου
Οι δικηγόροι των οικογενειών υποστηρίζουν ότι ενώ μέχρι ένα χρονικό σημείο ικανοποιούνταν όλα τα αιτήματα σχετικά με την κατεύθυνση της έρευνας για τον εντοπισμό στοιχείων, από τον περασμένο Ιούλιο τα αιτήματα τους γίνονται δεκτά με εξαιρετική φειδώ. Χαρακτηριστικά είναι δύο παραδείγματα.
Η πλευρά των συγγενών υποστηρίζει, εκτός των άλλων, ότι τα υλικά των βαγονιών (καθίσματα, κουρτίνες, τραπέζια κ.λπ.) όχι μόνο δεν ήταν πυράντοχα αλλά ήταν καύσιμη ύλη, που τροφοδότησε περεταίρω τη φωτιά. Η Εταιρεία Τεχνολογικής Ανάπτυξης Κλωστοϋφαντουργίας Ένδυσης και Ινών βεβαίωσε την ιδιοσύσταση των υλικών, χωρίς να είναι σε θέση να αξιολογήσει το αν είναι πυράντοχα ή όχι. Οι συγγενείς ζήτησαν έκθεση από εργαστήριο του εξωτερικού που θα καταλήγει σχετικά με το αν τα υλικά πληρούσαν τις προδιαγραφές πυρασφάλειας, αίτημα που απορρίφθηκε από τον ανακριτή και τον εισαγγελέα εφετών.
Ένα ακόμη αίτημα που απορρίφθηκε ήταν ο έλεγχος της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας δύο διευθύνσεων του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, που σχετίζονται με θέματα ασφάλειας σιδηροδρόμου για επιβεβαιωθεί ή όχι το αν τα τεράστια θέματα ασφαλείας ήταν σε γνώση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου.
Τις επόμενες ημέρες αναμένεται να κατατεθούν προσφυγές κατά των δύο απορριπτικών διατάξεων, οι οποίες θα εξεταστούν από τριμελές συμβούλιο δικαστών…
Οι συσχετιζόμενες δικογραφίες
Με την κεντρική υπόθεση έχει συσχετισθεί και η δικογραφία για το «μπάζωμα» στον τόπο του πολύνεκρου δυστυχήματος, με κατηγορούμενο τον τέως περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κώστα Αγοραστό και τρία ακόμη πρόσωπα από περιφέρεια, πυροσβεστική και αστυνομία. Οι κατηγορίες που αντιμετωπίζουν είναι πλημμεληματικού χαρακτήρα.
Επίσης, είναι σε εξέλιξη και η ανάκριση της ευρωπαϊκής εισαγγελίες για την σύμβαση «717» για τα συστήματα ασφαλείας του σιδηροδρόμου. Οι 23 κατηγορούμενοι (πολλοί εκ των οποίων αντιμετωπίζουν κατηγορίες και στη βασική δικογραφία) έχουν απολογηθεί. Μεταξύ των κατηγορουμένων είναι 14 υπάλληλοι της ΕΡΓΟΣΕ, που κατηγορούνται για απάτη σχετική με τις επιχορηγήσεις και για ψευδή βεβαίωση με σκοπό τον προσπορισμό αθέμιτου οφέλους κατά περίπτωση, τέσσερις υπάλληλοι της Ελληνικής Διαχειριστικής Αρχής του Επιχειρησιακού Προγράμματος Υποδομών Μεταφορών, Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΥΔ/ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ) για απιστία κονδυλίων και πέντε νόμιμοι εκπρόσωποι και υπάλληλοι της αναδόχου κοινοπραξίας οι οποίοι αντιμετωπίζουν κατά περίπτωση τα αδικήματα της ηθικής αυτουργίας σε απάτη σχετική με τις επιχορηγήσεις και της ηθικής αυτουργίας σε ψευδή βεβαίωση με σκοπό τον προσπορισμό αθέμιτου οφέλους σε άλλον. Μετά τις απολογίες των κατηγορουμένων επιβλήθηκαν συνολικά εγγυοδοσίες που ξεπέρασαν τα 13,5 εκατ. ευρώ, όμως πάνω από τις μισές έχουν μειωθεί κατά πολύ μετά από προσφυγές.
Στις αρχές Νοεμβρίου θα εξεταστούν οι εναπομείνασες προσφυγές των κατηγορουμένων και μετά την έκδοση των βουλευμάτων η ανάκριση θα ολοκληρωθεί. Στη συνέχεια η δικογραφία θα επιστρέψει στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Σε περίπτωση που υπάρξει και σύμφωνη γνώμη του προέδρου Εφετών, θα οδηγηθεί απευθείας στο ακροατήριο του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων της Αθήνας.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 03.11.2024