Οικειοθελώς βγαίνουν στην ανεργία τέσσερις στους δέκα εργαζόμενους και όχι γιατί απολύονται ή λήγει η σύμβασή τους. Το στοιχείο αυτό, που προκύπτει από την επεξεργασία των ετήσιων στοιχείων του συστήματος Εργάνη για τις ροές της μισθωτής απασχόλησης, μοιάζει παράδοξο σε μία περίοδο υψηλής ανεργίας. Μετανάστευση και συνταξιοδότηση είναι δύο «αθώες» εξηγήσεις. Αλλά υπάρχουν κι άλλες.
Το ποσοστό των παραιτήσεων είναι η κύρια αιτία αποχώρησης από την εργασία, μάλιστα κάποιες χρονιές οι εργαζόμενοι που παραιτούνται αποτελούν το 50% του συνόλου των εργαζομένων που αποχωρούν από τη δουλειά τους. Η δεύτερη αιτία που οδηγεί τους εργαζόμενους στην ανεργία είναι η λήξη μιας σύμβασης ορισμένου χρόνου και στην τελευταία θέση είναι γιατί έχει μεσολαβήσει καταγγελία της σύμβασης, δηλαδή απόλυση.
Τα στοιχεία αφορούν την Κεντρική Μακεδονία και προέρχονται από επεξεργασία των ετήσιων εκθέσεων του συστήματος Εργάνη για τα έτη 2014 - 2018. Όμως τι οδηγεί έναν εργαζόμενο να επιλέξει την παραίτηση και την ανεργία; Δεν πρόκειται για παράδοξο. Πίσω από τα νούμερα συχνά υποκρύπτονται εκβιαστικές πρακτικές από πλευράς εργοδοτών και συσσωρευμένες οφειλές δεδουλευμένων, που οδηγούν τους εργαζόμενους στην έσχατη λύση.
Πάνω από το 40% επιλέγει την παραίτηση
Σύμφωνα με τα στοιχεία του συστήματος Εργάνη για την Κεντρική Μακεδονία, το 2018 το 42% όσων έχασαν τη δουλειά τους (166.087 σε σύνολο 390.687) ήταν γιατί παραιτήθηκαν! Από νομό σε νομό τα ποσοστά μπορεί να διαφοροποιούνται επιμέρους. Στη Θεσσαλονίκη, για παράδειγμα, αποχώρησαν από τη θέση τους 230.492, εκ των οποίων οι 100.759 παραιτήθηκαν (43%). Στο Κιλκίς αυτό το ποσοστό ανήλθε σε 46%.
Στην Ημαθία, λόγω εποχικών εργασιών γύρω από το ροδάκινο, οι εργαζόμενοι δουλεύουν με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και η κύρια αιτία ανεργίας είναι γιατί έληξε η σύμβαση (10.552 εργαζόμενοι σε σύνολο 22.081 αποχωρησάντων). Στη Χαλκιδική, όπου επίσης οι περισσότεροι εργάζονται εποχικά στον κλάδο του τουρισμού, σχεδόν 40% των εργαζομένων βγαίνουν στην ανεργία λόγω λήξης της σύμβασης και άλλοι τόσοι δηλώνουν παραίτηση και μόλις ένας στους τέσσερις απολύεται.
- Αντίστοιχη είναι η εικόνα και για το 2017. Από τους 377.278 που αποχώρησαν από τη θέση εργασίας τους το 47% (164.314) επέλεξε (εντός ή εκτός εισαγωγικών) την παραίτηση.
- Στο 47% ανήλθε το ποσοστό των παραιτηθέντων και το 2016 (144.452 από τους 307.416).
- Το 2015 το ποσοστό των παραιτήσεων ήταν 44% (114.320 από τους συνολικά 258.818 που έχασαν τη δουλειά τους) και το 2014 ήταν 41% (94.322 από 229.308 συνολικά).
Υπάρχουν διάφορες ερμηνείες για το φαινόμενο αυτό, που μπορούν να εξηγηθούν με ποιοτικά χαρακτηριστικά (ηλικιακή ομάδα όσων παραιτούνται, σχέση εργασίας κτλ.), τα οποία όμως είτε δεν είναι διαθέσιμα είτε δίνονται για το σύνολο της χώρας, χωρίς διαφοροποίηση ανά περιφέρεια.
Γιατί παραιτούνται
Με βάση τα πανελλαδικά στοιχεία της Εργάνης για το 2018:
- Μόνο το 28,6% των εργαζόμενων άνω των 64 ετών παραιτήθηκε οικειοθελώς. Αυτό εξηγείται γιατί είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξαναβρεί δουλειά κάποιος εργαζόμενος μεγαλύτερης ηλικίας.
- Το υψηλότερο ποσοστό παραιτήσεων καταγράφεται στις ηλικίες 25 - 29. Σχεδόν ένας στους δύο (45%) όσων αποχωρούν από τη δουλειά δηλώνει παραίτηση.
- Ακολουθούν οι εργαζόμενοι ηλικίας 30 - 44 ετών. Το 34% όσων αποχωρούν από την εργασία τους το κάνουν οικειοθελώς.
- Το μεγαλύτερο ποσοστό παραιτήσεων (επί του συνόλου των αποχωρήσεων) είναι στο λιανικό εμπόριο (50%) και στον κλάδο της εστίασης (45%).
- Στις ηλικίες άνω των 64 ετών όσοι επιλέγουν την παραίτηση είναι (προφανώς) αυτοί που συμπλήρωσαν τις προϋποθέσεις, για να βγουν στη σύνταξη.
Μία από τις σημαντικές αιτίες που οδηγούν έναν νέο εργαζόμενο στην παραίτηση είναι γιατί αποφάσισε να μεταναστεύσει, όπως αναφέρουν στη «ΜτΚ» ειδικοί περί την αγορά εργασίας. Κάποιοι παραιτούνται γιατί βρήκαν μια καλύτερη δουλειά -αλλά στην Ελλάδα της κρίσης αυτό δεν μπορεί να αφορά την πλειονότητα. Τι γίνεται με τους υπόλοιπους; Γιατί επιλέγουν οικειοθελώς να μείνουν άνεργοι π.χ. 100.000 άτομα σε έναν χρόνο;
Το «καλό» σενάριο είναι ότι κάποιοι εργαζόμενοι έχουν ισχυρό κίνητρο να δηλώσουν παραίτηση αν, για παράδειγμα, λάβουν γενναιόδωρη αποζημίωση, γιατί η επιχείρηση θέλει να κάνει μαζικές απολύσεις χωρίς να χάσει χρόνο, απολύοντας το 5% του προσωπικού όπως ορίζει ο νόμος.
Ειδικοί σε θέματα αγοράς εργασίας και συνδικαλιστές επιβεβαιώνουν στη «ΜτΚ» ότι συχνά ο μεγάλος όγκος παραιτήσεων υποκρύπτει εκβιαστικές πρακτικές των εργοδοτών, που πιέζουν τους εργαζόμενους να παραιτηθούν, με το επιχείρημα «θέλω να σε κρατήσω, αλλά δεν μπορώ να σου δίνω το μισθό που παίρνεις, ούτε όμως και να σε απολύσω και να πληρώσω αποζημίωση». Κάποιοι εργαζόμενοι δέχονται να παραιτηθούν γιατί τους υπόσχονται ότι θα επαναπροσληφθούν, έστω και με χειρότερους όρους, με χαμηλότερες αμοιβές και χάνοντας τα δικαιώματα που είχαν λόγω προϋπηρεσίας, γιατί η εναλλακτική τους είναι η ανεργία ή ακόμα χειρότερα η εργασία χωρίς πληρωμή!
Άλλοι παραιτούνται γιατί απλώς έχασαν την υπομονή τους και την ελπίδα ότι θα πάρουν κάποτε τα δεδουλευμένα και παραιτούνται, για να αναζητήσουν μια άλλη δουλειά ή απλώς για να γλιτώσουν τα έξοδα μετακίνησης…
Άνοιξαν 15.000 επιχειρήσεις και 69.000 θέσεις εργασίας
Χιλιάδες νέες επιχειρήσεις καταγράφονται χρόνο με το χρόνο, από το 2014 και έπειτα, στα στοιχεία του συστήματος Εργάνη. Αντίστοιχα και ο αριθμός των εργαζομένων αυξάνεται εκθετικά.
Οι ετήσιες ειδικές εκθέσεις του συστήματος Εργάνη είναι μία «φωτογραφία» της στιγμής, με τα στοιχεία του μήνα Οκτωβρίου από έτος σε έτος. Σύμφωνα με αυτές, στην Κ. Μακεδονία:
- Το 2014 λειτουργούσαν 35.416 επιχειρήσεις και απασχολούσαν 236.326 εργαζόμενους
- Το 2015 λειτουργούσαν 42.578 επιχειρήσεις με προσωπικό 253.303 άτομα
- Το 2016 το σύνολο των επιχειρήσεων ήταν 45.273 και των εργαζομένων 273.468
- Το 2017 υπήρχαν 48.163 επιχειρήσεις με 289.785 εργαζόμενους
- Το 2018 λειτουργούσαν 50.754 επιχειρήσεις με 305.293 εργαζόμενους.
Από τη διαφορά μεταξύ των αριθμών προκύπτει ότι μέσα στο 2018 προστέθηκαν στην Κ. Μακεδονία 2.591 επιχειρήσεις και 15.508 άτομα σε σχέση με το 2017. Την τετραετία 2014 - 2018 άνοιξαν 15.338 νέες επιχειρήσεις στην Κεντρική Μακεδονία και οι εργαζόμενοι αυξήθηκαν κατά 68.927 άτομα σε σχέση με το 2014.
Στη Θεσσαλονίκη μόνο μέσα σε ένα χρόνο, από το 2017 στο 2018 προστέθηκαν 1.546 νέες επιχειρήσεις και 11.883 νέες θέσεις εργασίας.
Πόλος έλξης τα μεγάλα αστικά κέντρα
Ο όρος «υδροκεφαλικός» δεν χαρακτηρίζει μόνο το κράτος και τη δημόσια διοίκηση, αλλά και την ιδιωτική οικονομία. Μπορεί η Κεντρική Μακεδονία να είναι η δεύτερη περιφέρεια με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση επιχειρήσεων (16,64% του συνόλου της χώρας), αλλά στην Αττική εδρεύει υπερδιπλάσιος αριθμός επιχειρήσεων (118.193 ή το 38,5% της χώρας).
Ανισοκατανομή υπάρχει και εντός της περιφέρειας Κ. Μακεδονίας, με τις περισσότερες επιχειρήσεις (33.707 από τις 50.754) να εδρεύουν στη Θεσσαλονίκη. Σε κάθε μία από τις υπόλοιπες περιφερειακές ενότητες λειτουργούν περί τις 3.000 επιχειρήσεις, με εξαίρεση το Κιλκίς, όπου λειτουργούν 1.500.
Όπως είναι αναμενόμενο, η πλειονότητα των εργαζόμενων της Κ. Μακεδονίας δουλεύει σε επιχειρήσεις στη Θεσσαλονίκη. Συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο του 2018 καταγράφονται 219.190 εργαζόμενοι. Μάλιστα έναν χρόνο πριν ο αριθμός των εργαζόμενων στη Θεσσαλονίκη ήταν 207.307. Στην κατάταξη με τους περισσότερους εργαζόμενους ακολουθούν η Χαλκιδική (16.129), Ημαθία (16.080), Πέλλα (15.752), Σέρρες (14.777), Πιερία (14.025) και Κιλκίς (11.186).
Προφανώς σε αυτούς δεν περιλαμβάνονται όσοι δουλεύουν ανασφάλιστοι, καθώς δεν καταγράφονται πουθενά. Επίσης, όσοι δουλεύουν εποχικά, στον τουρισμό, καθώς τα στοιχεία προέρχονται από την ετήσια κατάθεση των καταστάσεων προσωπικού επιχειρήσεων που απασχολούν εργαζόμενους με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου, όπως αυτές κατατέθηκαν ηλεκτρονικά κατά το διάστημα από 1 έως 31 Οκτωβρίου 2018.
Χιλιάδες θέσεις ή διαρκής κινητικότητα;
Τα στοιχεία της Εργάνης δημιουργούν την εικόνα ότι κάθε χρόνο τα τελευταία χρόνια δημιουργούνται χιλιάδες θέσεις εργασίας. Από την αφαίρεση προσλήψεις μείον αποχωρήσεις προκύπτει μια θετική διαφορά 20.929 νέων θέσεων εργασίας το 2018 στην Κεντρική Μακεδονία. Πιο «ασφαλής» είναι η σύγκριση από χρονιά σε χρονιά (εργαζόμενοι 2017 - εργαζόμενοι 2018) με βάση τις ειδικές εκθέσεις του συστήματος Εργάνη. Εν προκειμένω το «κέρδος» για την Κ. Μακεδονία το 2018 είναι 15.508 θέσεις εργασίας.
Αντίστοιχα το 2017 έγιναν 370.776 προσλήψεις και 347.278 άτομα σταμάτησαν να δουλεύουν, δημιουργήθηκε δηλαδή μια θετική διαφορά 23.498 θέσεων εργασίας, αλλά συγκρίνοντας με το 2016 οι νέες θέσεις είναι 16.317.
Τα στοιχεία φανερώνουν και μια συνεχή ροή εργαζόμενων από τη μία δουλειά στην άλλη, ή από τη δουλειά στην ανεργία και αντίστροφα. Για παράδειγμα, στην Κεντρική Μακεδονία καταγράφεται ένας αριθμός 300.000 εργαζόμενων στον ιδιωτικό τομέα (ειδική έκθεση Εργάνη, Οκτώβριος 2018). Αυτός ο αριθμός όμως δεν είναι σταθερός, καθώς κατά τη διάρκεια του έτους έγιναν 411.616 προσλήψεις και αποχώρησαν από την εργασία τους 390.687 άτομα (έκθεση Εργάνη, Δεκέμβριος 2018). Αυτό σημαίνει ότι εκτός από όσους έχουν μια σταθερή δουλειά και εργάζονται με σχέση εργασίας αορίστου χρόνου, ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση, βγαίνει στην ανεργία, επιστρέφει στη δουλειά για κάποιο διάστημα και τούμπαλιν.
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 27 Ιανουαρίου 2019