Μετά από έντεκα ολόκληρα χρόνια που παρέμενε κλειστό, το αρχαίο θέατρο της Θάσου, ένα από τα παλαιότερα στον ελληνικό χώρο, ανοίγει και πάλι για το κοινό στα μέσα Μαΐου, μετά την ολοκλήρωση των εκτεταμένων εργασιών αναστήλωσης και αποκατάστασής του κοίλου (που ξεκίνησαν το 2018 και ολοκληρώθηκαν πριν λίγους μήνες).
Το τελικό αποτέλεσμα εντυπωσιάζει πραγματικά τον επισκέπτη καθώς ντύθηκε εξ' ολοκλήρου με το φημισμένο λευκό μάρμαρο που εξορύσσεται στα λατομεία του νησιού. Σημειώνεται ότι το θέατρο αποκαταστάθηκε στη φάση που βρίσκονταν στα Ρωμαϊκά χρόνια.
Κατασκευασμένο τον 4ο αιώνα π.Χ. σε πρανές λόφου στα ανατολικά της αρχαίας πόλης της Θάσου (της σημερινής πρωτεύουσας του νησιού, του Λιμένα), το αρχαίο θέατρο με την απαράμιλλη θέα στη θάλασσα, ετοιμάζεται να περάσει σε μια νέα περίοδο λειτουργίας, σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη ανασκαφή που διενήργησε (1921) η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, αποκαλύπτοντας το κοίλο, την ορχήστρα, τις παρόδους κι ένα τμήμα της σκηνής.
Το έργο της αναστήλωσης του μνημειακού αυτού θεάτρου ήταν ίσως ένα από τα δυσκολότερα τεχνικά έργα που υλοποίησε τα τελευταία χρόνια η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου, υπό την επίβλεψη της αρχαιολόγου Κωνσταντίνας Πανούση. Στην πραγματικότητα, το κοίλο του θεάτρου σκάφτηκε εκ βάθρων προκειμένου να αποκατασταθούν φθορές του παρελθόντος, να δοθεί λύση σε θέματα στατικότητας, να ολοκληρωθούν σημαντικές υποδομές που θα εξασφάλιζαν την διάσωσή του και εν τέλει θα συνέβαλαν στη σύγχρονη λειτουργία του ως χώρου που μπορεί να φιλοξενεί ξανά πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
Με την απόδοση του θεάτρου στους κατοίκους και τους χιλιάδες επισκέπτες του νησιού ικανοποιείται ένα μεγάλο αίτημα της τοπικής κοινωνίας της Θάσου και προσωπικά του πρώην δημάρχου του νησιωτικού δήμου Κώστα Χατζηεμμανουήλ, ο οποίος επέμενε για την αποκατάσταση του κοίλου του αρχαίου θεάτρου στην αρχική μαρμάρινη μορφή.
Με την αμέριστη συμπαράσταση της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, της ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού που ενέταξε το έργο στα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της, του προσωπικού της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Προγράμματος «Ανατολική Μακεδονία-Θράκη» και του προσωπικού της Επιτελικής Δομής του ΥΠΠΟ (ΕΔΕΠΟΛ), η αποκατάσταση του αρχαίου θεάτρου αποτελεί μια πραγματικότητα παρά τις πολλές και μεγάλες δυσκολίες που έπρεπε να ξεπεραστούν. Το συνολικό κόστος αποκατάστασης του κοίλου του αρχαίου θεάτρου ανήλθε στο ποσό των 3.500.000 ευρώ.
Τα εδώλια αποκαταστάθηκαν με λευκό μάρμαρο από τα λατομεία του νησιού
«Οι εργασίες αποκατάστασης του κοίλου αποδείχτηκαν εξαιρετικά προβληματικές και πολύ πιο εκτεταμένες απ' ό,τι αρχικά προβλέπονταν», εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η επιβλέπουσα του έργου,η αρχαιολόγος Κωνσταντίνα Πανούση, και συνεχίζει: «για να γίνουν οι παραπάνω εργασίες, έπρεπε να τροποποιηθεί η αρχική μελέτη αποκατάστασης, γεγονός που απαίτησε χρόνο. Εν συνεχεία, εκπονήθηκε στατική μελέτη, μελέτη διαχείρισης όμβριων υδάτων και τροποποίηση της αρχιτεκτονικής μελέτης.
Όλα τα παραπάνω αύξησαν σημαντικά το φυσικό αντικείμενο της αναστήλωσης, καθώς κτίστηκαν εκ νέου 29 σειρές υποδομών, αντί για 13 που προβλέπονταν αρχικά, έγιναν εργασίες σε 177 αρχαία εδώλια στην άνω αδιατάρακτη ζώνη και τοποθετήθηκαν 622 σύγχρονα και αρχαία εδώλια και 147 σύγχρονα σκαλιά στην κύρια ζώνη αναστήλωσης, η οποία καταλαμβάνει 29 σειρές εδωλίων σε οκτώ κερκίδες που χωρίζονται από επτά κλίμακες. Το τελικό σύνολο επεμβάσεων στο κοίλο του αρχαίου θεάτρου της Θάσου αφορά σε 1.039 αρχιτεκτονικά μέλη».
Από τις πιο σημαντικές εργασίες που έπρεπε να γίνουν ήταν η καταγραφή και ταυτοποίηση των αρχαίων μελών του θεάτρου, τα οποία επανατοποθετήθηκαν. Θραυσμένα αρχαία εδώλια συμπληρώθηκαν με χυτό υλικό και όπου δεν υπήρχε αρχαίο υλικό, τοποθετήθηκαν μέλη κατασκευασμένα από ολόλευκο μάρμαρο του νησιού.
«Ομολογουμένως αυτό που είχαμε να αντιμετωπίσουμε στο αρχαίο θέατρο της Θάσου ήταν μια μεγάλη πρόκληση ειδικά ως προς την προμήθεια του μαρμάρου», υπογραμμίζει η κ. Πανούση, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, και συμπληρώνει: «Η ανάλυση του υλικού που έγινε στα αρχαία εδώλια μας έδειξε το είδος και τη σύνθεση του μαρμάρου που χρησιμοποιήθηκε στην αρχαιότητα, και βάσει αυτού παραγγέλθηκε παρόμοιο μάρμαρο από λατομείο του νησιού. Πρέπει να εξάρουμε την άριστη συνεργασία που είχαμε με τον ανάδοχο στο συγκεκριμένο τμήμα του έργου, τον κ. Μπαϊρακτάρη, ο οποίος ανέλαβε όχι μόνο την προμήθεια αλλά επίσης τη λάξευση και επεξεργασία των μαρμάρινων εδωλίων, προκειμένου να επιτύχουμε την απαραίτητη συμμετρία και καμπυλότητα, ώστε να τοποθετηθούν τα σύγχρονα εδώλια στο κοίλο του θεάτρου. Η ολοκλήρωση όλων των εργασιών που χρειάστηκαν για την αποκατάσταση του κοίλου του αρχαίου θεάτρου οφείλεται στο προσωπικό του έργου που δούλεψε κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, συχνά υπερβάλλοντας εαυτόν».
Είναι γεγονός πως η πανδημία του κορονοϊού και η έλλειψη εργατικού δυναμικού στο νησί δυσχέραινε σε μεγάλο βαθμό την ομαλή εκτέλεση των εργασιών. Χαρακτηριστική είναι μάλιστα η περίπτωση του έργου της βελτίωσης του λιθόκτιστου βαθμιδωτού μονοπατιού που οδηγεί στο αρχαίο θέατρο. Στη σχετική πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος κατατέθηκε μόνο μία προσφορά, ωστόσο ο μοναδικός ανάδοχος παραιτήθηκε στη συνέχεια γιατί δεν κατόρθωσε να βρει χτίστες!
Οι εργασίες συνεχίζονται
Στο επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται να απομακρυνθεί από το εσωτερικό του αρχαίου θεάτρου ο γερανός, με τη βοήθεια του οποίου έγινε η τοποθέτηση των εδωλίων, ώστε στη συνέχεια να ολοκληρωθεί και το έργο της επίστρωσης της ορχήστρας. Το αρχαίο θέατρο θα είναι εν μέρει επισκέψιμο, κυρίως στο κοίλο του, αφού οι εργασίες θα συνεχίζονται στο εσωτερικό του, ωστόσο οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά το έργο της αποκατάστασης που έγινε.
Η πλήρης και επαρκής ηλεκτροδότηση του αρχαίου θεάτρου είναι μία από τις εκκρεμότητες στο συνολικό έργο της αποκατάστασης του μνημείου, προκειμένου να υπάρχει η δυνατότητα να πραγματοποιούνται σε αυτό σύγχρονες θεατρικές παραστάσεις. Όπως εξηγεί η κ. Πανούση, το επόμενο διάστημα αναμένεται να προχωρήσουν οι διαδικασίες για την πλήρη αποκατάσταση του δικτύου, το οποίο παρουσίαζε θέματα με διακοπές σε όλη τη διάρκεια του έργου.
Να σημειωθεί ότι μέχρι και το 2013, οπότε το θέατρο έκλεισε οριστικά προκειμένου να ξεκινήσουν οι εργασίες, τα εδώλια του θεάτρου ήταν ξύλινα, που στηρίζονταν πάνω σε μεταλλικές εξέδρες, οι οποίες τοποθετήθηκαν τη δεκαετία του 1990. Το αρχαίο θέατρο της Θάσου, όλα τα προηγούμενα χρόνια πέρασε από πολλές φάσεις συντήρησης, έως ότου ξεκινήσουν, το Νοέμβριο του 2018, οι οριστικές εργασίες της πλήρους αποκατάστασής του κοίλου. Κατά το παρελθόν, ωστόσο, φιλοξένησε μεγάλα και σημαντικά πολιτιστικά δρώμενα, όπως ήταν οι εκδηλώσεις στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων – Θάσου.
Ο πρώην δήμαρχος του νησιού Κώστας Χατζηεμμανουήλ, ο οποίος πρωτοστάτησε στην αποκατάσταση του αρχαίου θεάτρου στην αρχική μαρμάρινη μορφή του, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, δεν κρύβει την ικανοποίησή του για την ολοκλήρωση των εργασιών. «Νιώθω δικαιωμένος», τονίζει σε δηλώσεις του, «καθώς μία πολυετής προσπάθεια που άρχισε το 2011, κι ένας προσωπικός αγώνας, έφτασε στο τέλος του χάρη στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας - Θάσου και την έφορο αρχαιοτήτων Σταυρούλα Δαδάκη, η οποία ωρίμασε τις απαιτούμενες διαδικασίες, διευκρινίζοντας όλα εκείνα τα σημεία τα οποία είναι απαραίτητα για να εξελιχθεί μια μελέτη σε έργο».
«Αισθάνομαι», συνεχίζει ο κ. Χατζηεμμανουήλ, «ότι κέρδισα ένα προσωπικό “στοίχημα” κι εκπληρώνω μία δέσμευσή μου στον κόσμο της Θάσου, όταν το 2010 υποσχέθηκα ότι θα πετάξω τα σάπια κόντρα πλακέ από το αρχαίο θέατρο του νησιού και θα τα αντικαταστήσω με ολόλευκο μάρμαρο Θάσου. Θέλω να εξάρω και την ομόφωνη απόφαση του ΚΑΣ για τη μαρμάρινη αποκατάσταση του μνημείου. Μια απόφαση που στηρίχθηκε στην άρτια αποτύπωση του εξαιρετικού αρχαιολόγου και αρχιτέκτονα Τόνι Κοζέλι, που ζει μόνιμα στο νησί προσφέροντας σημαντικό έργο».
Η επαναλειτουργία του αρχαίου θεάτρου προκάλεσε αισθήματα ικανοποίησης στον δήμο Θάσου. Ο δήμαρχος Λευτέρης Κυριακίδης, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, θεωρεί πολύ σημαντικό το γεγονός ότι πλέον θα είναι επισκέψιμο το μνημείο και σημειώνει ότι πρόθεση της διοίκησης του δήμου είναι να φιλοξενηθούν σε αυτό εκδηλώσεις, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.
Το αρχαίο θέατρο της Θάσου είναι και πάλι έτοιμο να «μιλήσει» στους χιλιάδες θεατές, μεταφέροντας την ιστορία του, τις περιπέτειες και την πορεία που χάραξε στο χρόνο. Είναι αυτή η ιστορία που μεταφέρουν στους νεότερους τα αρχαία ονόματα δεκάδων ανθρώπων και οικογενειών του νησιού που είναι χαραγμένα πάνω στα μαρμάρινα εδώλια του κοίλου και μαρτυρούν τη συνεχή πορεία του μνημείου μέσα στους αιώνες.