Μπορεί η Θεσσαλονίκη να μην ανήκει στις επιβαρυμένες πόλεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά στα αλλεργιογόνα φυτά και δέντρα στο αστικό περιβάλλον ωστόσο, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προκειμένου να μην φτάσουμε στο «κόκκινο», δεδομένου ότι ο αστικός πληθυσμός και οι νεαρές ηλικίες πλήττονται περισσότερο από την αυξητική τάση των αλλεργιών.
Τα παραπάνω προκύπτουν από τα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου ALLEGREEN «H Αξιολόγηση των χώρων αστικού πρασίνου ως προς τον κίνδυνο πρόκλησης αλλεργιών: εφαρμογή στην πόλη της Θεσσαλονίκης», που εκπόνησε το Τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, επιχορηγούμενο από το ΕΛΙΔΕΚ. Στόχος του έργου ήταν να αξιολογηθεί η δυναμική του να προκαλούν αλλεργίες οι χώροι πρασίνου της πόλης της Θεσσαλονίκης. Στο πλαίσιο του έργου μελετήθηκαν επτά χώροι πρασίνου της Θεσσαλονίκης που αντιστοιχούν σε διαφορετικά μεγέθη, δομή, χωροθέτηση και χωρική ανάπτυξη. Δύο από τους χώρους αυτούς αναπτύσσονται σε γραμμικό άξονα (Νέα Παραλία και Λεωφόρος Σοφούλη), ενώ οι υπόλοιποι είναι πολύγωνα μικρού (Πάρκα Ξαρχάκου, Πεδίου του Άρεως και Τελλογλείου Ιδρύματος) ή μεγάλου μεγέθους (Πανεπιστημιούπολη ΑΠΘ και Στρατόπεδο Κόδρα).
Η Δέσποινα Βώκου είναι ομότιμη καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο τμήμα Βιολογίας, τομέας Οικολογίας. Στο πλαίσιο ημερίδας που πραγματοποιήθηκε στο ΚΕΔΕΑ ΑΠΘ, με θέμα «Αστικό Πράσινο και Αλλεργίες» παρουσιάστηκαν σχετικά στοιχεία για τη Θεσσαλονίκη, που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου που ξεκίνησε το 2020, λίγο πριν την πανδημία του κορονοϊού. Η κ. Βώκου θυμάται μάλιστα ότι η ερευνητική ομάδα κλήθηκε να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που υπήρχαν εκείνη την περίοδο ως προς τις μετακινήσεις των πολιτών και όπως ανέφερε «έπρεπε να επαναλάβουμε τις μετρήσεις διότι στη συνέχεια άλλαξαν τα δεδομένα. Κι αυτό γιατί είχαμε πάει σε κύριους χώρους πρασίνου της πόλης, όπου αποτυπώναμε στιγμιότυπα, τα οποία μετά την πανδημία, δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα». Οι δειγματοληψίες ολοκληρώθηκαν στις αρχές καλοκαιριού του 2023.
Τα κυπαρίσσια ξεπέρασαν τα όρια ασφαλείας
Η κ. Βώκου αφού ανέφερε πως από το 2016 ο δήμος Θεσσαλονίκης υποστηρίζει τέτοιου είδους δράσεις του ΑΠΘ σημείωσε πως «Το πράσινο δεν είναι ίδιο. Υπάρχει πράσινο που καλό είναι να προτιμάμε και πράσινο που καλό είναι να αποφεύγουμε μέσα στις πόλεις, που είναι ένα τεχνητό περιβάλλον. Πρόκειται για ένα περιβάλλον με συσσωρευμένο πληθυσμό όπου, έχουμε εμείς τη δυνατότητα να επιλέγουμε τι είδη φυτών και δέντρων θα φυτέψουμε και ποια θα αποφύγουμε.
»Στο πλαίσιο του έργου επισκεφτήκαμε χώρους πρασίνου προκειμένου να δούμε τι περιέχουν σε ξυλώδη φυτα, σε τι αφθονία και μέγεθος και βάση αυτών των στοιχείων και άλλων ιδιοτήτων των φυτών, να εκτιμήσουμε πόσο επιβαρυμένη είναι η πόλη ή όχι. Το καλό που βρήκαμε είναι ότι η Θεσσαλονίκη δεν ανήκει στις πιο επιβαρυμένες πόλεις, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από την άποψη των φυτών που περιέχει.
»Στην κεντρική Ευρώπη και κυρίως σε πόλεις της Γαλλίας έχουν μία τάση να φυτεύουν ανεμόφιλα είδη, τα οποία παράγουν υψηλότερες ποσότητες γύρης.
»Στη Θεσσαλονίκη είμαστε καλά. Από την άλλη πλευρά βέβαια, στην πόλη μας κυριαρχούν κυπαρίσσια και άλλα συγγενικά, τα οποία έχουν ξεπεράσει τα όρια ασφαλείας. Γι’ αυτό και θα πρέπει να προσπαθήσουμε να σταματήσουμε φυτεύσεις νέων ειδών που ανήκουν σε αυτήν την οικογένεια.
»Επίσης, έχουμε μεγάλα προβλήματα με το περδικάκι, ένα επώδες φυτό που του αρέσει το αστικό περιβάλλον, δεν παθαίνει τίποτα από τη ρύπανση και τα διαταραγμένα εδάφη το γοητεύουν. Θα πρέπει λοιπόν οι δήμοι να φροντίσουν να περιορίσουν την αφθονία του, δεν θα πρέπει να γίνεται μόνον διαχείριση ως προς τις φυτέψεις και τη φροντίδα, θα πρέπει να μειωθεί ο πληθυσμός των εισβολικών ειδών» περιέγραψε η κ. Βώκου.
3,7 εκατ. νεκροί παγκοσμίως από αναπνευστικά νοσήματα
Ο Θάνος Δάμιαλης είναι επίκουρος καθηγητής του τμήματος Βιολογίας ΑΠΘ και ειδικεύεται στο κομμάτι της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της στην υγεία των ανθρώπων και στο περιβάλλον. Εξήγησε πως κάτω από συνθήκες, το αστικό πράσινο μπορεί να γίνει πιο απειλητικό λέγοντας μάλιστα ότι 3,7 εκατ. άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο παγκοσμίως, από μη μεταδιδόμενα αναπνευστικά νοσήματα.
«Δεν μπορούμε να φανταστούμε τις αλληλεπιδράσεις και συνέργειες παραγόντων που τελικά συντελούν δυστυχώς στο να χειροτερεύει το περιβάλλον και τελικά η υγεία, ευζωία και καθημερινότητα μας. Γνωρίζουμε για παράδειγμα πως με το πέρασμα των ετών έχουμε περισσότερους γυροκόκκους, λόγω κλιματικής αλλαγής κάτι που επιδρά στους αλλεργικούς ασθενείς που αυξάνονται παγκοσμίως. Δεν είναι τόσο απλό το ότι το φυτό στρεσάρεται και έχει παραπάνω γύρη αλλά, είναι συνδυασμός μικροβίων στο φυτό, ρύπανσης, θερμοκρασίας, βροχής που όλα μαζί συντελούν με συγκεκριμένο τρόπο στο να αυξάνονται οι αλλεργίες και τα συμπτώματα να είναι πιο έντονα» είπε.
Σημείωσε ότι το παράδοξο είναι πως παρότι η Θεσσαλονίκη είναι από τις σχετικά ασφαλείς πόλεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, «έχουμε τις εντονότερες αυξητικές τάσεις ως προς τα αλλεργιογόνα γι’ αυτό και πρέπει να δράσουμε όλοι μαζί ώστε να διατηρήσουμε ένα καλό περιβάλλον και να μην υπάρξει κίνδυνος στο μέλλον. Οι δράσεις που πρέπει να γίνουν αφορούν στη σωστή διαχείριση του αστικού πρασίνου, τι φυτεύεται και τι όχι. Για παράδειγμα στη Γερμανία, όταν πριν από 15 χρόνια ανακάλυψαν πως η σημύδα προκαλεί σημαντικά αλλεργικά συμπτώματα, σταμάτησαν να τη φυτεύουν κι αυτό γιατί ο δήμος βρισκόταν σε άμεση συνεργασία με τους επιστήμονες και αυτό επιδιώκουμε να κάνουμε κι εμείς στη Θεσσαλονίκη».
«Η αλλεργική ρινίτιδα θα εξελιχθεί σε άσθμα»
Τον κώδωνα κινδύνου έκρουσε ο Γεώργιος Κωνσταντίνου, Διευθυντής στο Αλλεργιολογικό Τμήμα στο 424 ΓΣΝΕ. Επεσήμανε πως είναι σαφές ότι αυξάνεται ο πληθυσμός που πάσχει από αλλεργίες. «Κάθε άνοιξη βλέπουμε όλο και περισσότερα περιστατικά. Έχουμε μεγαλύτερη επίπτωση της αλλεργίας στο κυπαρίσσι και πιο σοβαρά συμπτώματα. Εάν ακολουθηθεί η εξέλιξη της φλεγμονής στο αναπνευστικό, από το ανώτερο προς το κατώτερο, αυτό που βλέπουμε ως αλλεργική ρινίτιδα, την επόμενη δεκαετία θα το διαγνώσκουμε ως άσθμα. Παρατηρούμε πως άνθρωποι που δεν είχαν αλλεργικά συμπτώματα, ξαφνικά αποκτούν.
»Τα συμπτώματα είναι πιο σοβαρά και σημειώνεται παράλληλα επέκταση της διάρκειάς τους. Πέρσι, σημειώθηκε παροξυσμός αλλεργικών συμπτωμάτων λόγω του κυπαρισσιού, στις αρχές Ιανουαρίου ενώ το σύνηθες είναι στα τέλη Ιανουαρίου, αρχές Φεβρουαρίου. Απ ‘ ότι φαίνεται θα βλέπουμε το φαινόμενο ολοένα και νωρίτερα που αυτό σημαίνει ότι θα επεκταθεί η χρονική διάρκεια, των συμπτωμάτων, της νόσου και κατ΄ επέκταση της ταλαιπωρίας των ασθενών.
»Πολλοί ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι έχουν αλλεργίες κι εκεί προσπαθούμε να ενεργοποιηθεί κυρίως η πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη (προσωπικός γιατρός) ώστε να αναγνωρίζουμε τη διαφορά από τη λοίμωξη. Στην αρχή τα συμπτώματα μοιάζουν είτε έχουμε μία ιογενή ασθένεια από ρινοιό, είτε αλλεργική ρινίτιδα. Η ειδοποιός διαφορά είναι η διάρκεια. Μία ρινίτιδα που θα κρατήσει πάνω από δύο εβδομάδες, πολύ δύσκολα είναι συνεπεία ιογενούς ασθένειας εκεί ο ασθενής θα πρέπει να προσεγγιστεί ως εν δυνάμει αλλεργικός. Ό,τι διαρκεί πάνω από δύο εβδομάδες, θέλει ψάξιμο».
Φυτοτεχνικές παρεμβάσεις για τη μείωση της γύρης
O Θανάσης Χαραλαμπόπουλος είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο τμήμα Βιολογίας ΑΠΘ. Στο πλαίσιο του έργου συμμετείχε στον πειραματικό σχεδιασμό και στην υλοποίηση των δειγματοληψιών και των σχετικών δράσεων που έγιναν σε ερευνητικό επίπεδό. Εξήγησε ότι θα μπορούσαν να γίνουν φυτοτεχνικές παρεμβάσεις, με συγκεκριμένα πρωτόκολλα έτσι ώστε να μην παράγεται γύρη σε αυξημένες ποσότητες. Επιπλέον καταγράφηκαν ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις γυρεόκοκκων κι έτσι «μπορούμε να δούμε ποια είναι η συνεισφορά τους στο ατμοσφαιρικό φορτίο που συνδέεται με την έκθεση των ανθρώπων σε γύρη, πότε είναι εντονότερη όπου ανά έτος υπόκειται σε αλλαγή. Πρόκειται για μεταβλητές παραμέτρους που σχετίζονται με τη θερμοκρασία, την κλιματική αλλαγή, εάν είναι εντός ή εκτός πόλεως. Κάποια είδη ανθίζουν κυρίως χειμερινούς μήνες, κάποια ανοιξιάτικους οπότε αυτό πρέπει να παρακολουθείται και να επικοινωνείτε».
Περισσότερο πληροφορίες για το έργο ALLEGREEN μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ.