Κατακόρυφα αυξήθηκε, ήδη από το πρώτο εξάμηνο της πανδημίας, η αναζήτηση -από άτομα με αναπηρία ή σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες- τεχνολογικών εργαλείων που σχετίζονται με την προσβασιμότητα στην τεχνολογία, σύμφωνα με την εμπειρία της Microsoft, την οποία μοιράστηκε με το ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Μιχάλης Μόσχος, Global Business Solutions Director της αμερικανικής εταιρείας και επικεφαλής των θεμάτων προσβασιμότητας για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Ο αναγκαστικός εγκλεισμός στο σπίτι, που έφερε τους υπολογιστές στην «καρδιά» της ανθρώπινης επικοινωνίας, ώθησε πολλούς ανθρώπους να ανακαλύψουν δυνατότητες, που μέχρι τότε ήταν ορατές στο μενού των Windows, αλλά παρόλα αυτά «κρυμμένες», αφού οι άνθρωποι δεν τις αναζητούσαν. «Έξι μήνες μετά την εκδήλωση της πανδημίας, οι αναζητήσεις της λέξης "Accesibility" (προσβασιμότητα) στο "Microsoft 360" ήταν εννέα φορές περισσότερες -απ΄το ένα εξάμηνο στο άλλο! Οι κλήσεις στο "Disability Αnswer Desk", μέσω του οποίου τα άτομα με αναπηρία μπορούν να λάβουν απαντήσεις σε θέματα προσβασιμότητας, ήταν αυξημένες κατά 200%. Το εργαλείο "immersive reader", που βοηθά άτομα με μαθησιακές δυσκολίες να εστιάζουν στο περιεχόμενο και να το αφομοιώνουν ευκολότερα, είχε αύξηση χρήσης κατά 560%, ενώ στις υπηρεσίες "captioning" (σ.σ. μετατροπής ηχητικού περιεχομένου σε κείμενο) είχαμε αύξηση κατά 30 φορές!» γνωστοποιεί.
Το 70% των αναπηριών δεν είναι ορατές
Το θέμα της προσβασιμότητας είναι καίριο, προφανώς για λόγους κοινωνικούς, αλλά και οικονομικούς. Το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού -1 δισ. άτομα- ζει με κάποια αναπηρία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Το ποσοστό ανεργίας τους είναι διπλάσιο σε σχέση με των ατόμων χωρίς αναπηρία. Πάνω από το 70% των αναπηριών δεν είναι ορατές. Επιπλέον, σημαντικό μέρος του πληθυσμού θα αντιμετωπίσει προσωρινά πρόβλημα κινητικότητας σε κάποια φάση της ζωής του. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με έρευνα της Accenture, 45 επιχειρήσεις, οι οποίες είναι ηγέτιδες σε επίπεδο απασχόλησης/ συμπερίληψης ατόμων με αναπηρία, έχουν κατά μέσο όρο 20% υψηλότερα έσοδα και 30% μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους.
«To θέμα της προσβασιμότητας το αντιμετωπίζουμε αρκετά ολιστικά. Έχει δύο διαστάσεις για εμάς. Αφενός είναι υποχρέωση προς το κοινωνικό σύνολο να παρέχουμε εργαλεία προσβασιμότητας. Αφετέρου, υπάρχει μια σημαντική οικονομική παράμετρος. Δεν μπορεί κάποιος να μη συμπεριλάβει στον σχεδιασμό για το μέλλον ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που έχουν πρόβλημα προσβασιμότητας, γιατί είναι σημαντικό μέρος του εργατικού δυναμικού και του καταναλωτικού κοινού, και άρα μια ομάδα που πρέπει να προσεγγίσουμε και με επιχειρηματικά κριτήρια» λέει ο κ.Μόσχος.
Συμπληρώνει ότι εκτός από το «immersive reader» και το «captioning», η εταιρεία έχει λανσάρει επίσης προϊόντα και εργαλεία όπως το προσαρμόσιμο χειριστήριο της κονσόλας x-box για άτομα με προβλήματα κινητικότητας. Εργαλεία και προϊοντα στα οποία γίνονται διαρκείς βελτιώσεις, με επικαιροποιήσεις ακόμα και σε μηνιαία βάση, χάρη και στα δεδομένα από το cloud. Υπενθυμίζει δε ότι το 2021 ο πρόεδρος της Microsoft, Μπραντ Σμιθ, ανακοίνωσε πενταετές πλάνο για την προσβασιμότητα, βάσει του οποίου -μεταξύ άλλων- η τεχνολογία πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους και όλες by design, δηλαδή ήδη από το επίπεδο του σχεδιασμού της και οικονομικά προσιτή.
Το «ταμπού», η επιθυμία των Ελλήνων να εκπαιδευτούν πάνω στην προσβασιμότητα και ...συμφωνίες ενόψει
Η αναπηρία -στην όραση, ακοή, κινητικότητα, νευροποικιλομορφία, ψυχική υγεία και σοβαρή δυσκολία μάθησης- παραμένει δυστυχώς «ταμπού». H Microsoft δίνει στο ανθρώπινο δυναμικό τη δυνατότητα να δηλώσει τυχόν προβλήματα προσβασιμότητας στην καρτέλα εργασίας και παρότι ουδείς εκτός του Τμήματος Ανθρώπινου Δυναμικού βλέπει την καταχώρηση αυτή, μόνο το 50% των ατόμων στις ΗΠΑ έκαναν πέρυσι τη σχετική δήλωση. «Θεωρώ πως όσο περισσότερο οι άνθρωποι αισθάνονται άνετα με την αναπηρία, το ποσοστό αυτό θα μεγαλώνει. Σήμερα η αναπηρία εξακολουθεί να θεωρείται ταμπού» εκτιμά.
Εξηγεί πως όλοι οι εργαζόμενοι στη Microsoft παρακολουθούν υποχρεωτικά μια αρχική εκπαίδευση σχετικά με την προσβασιμότητα και όσοι το επιθυμούν μπορούν να συνεχίσουν, λαμβάνοντας σχετικό πιστοποιητικό. Στην πιστοποίηση αυτή, η Ελλάδα βρίσκεται πολύ πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, με ποσοστό 60% έναντι 46%.
Γνωστοποιεί ότι η Microsoft συζητά με μεγάλους πελάτες της στην Ελλάδα, οι οποίοι θέλουν να κάνουν κοινές ενέργειες για θέματα προσβασιμότητας είτε να δημιουργήσουν συμπεριληπτική τεχνολογική υποδομή: «εύχομαι σε επόμενο διάστημα να μπορέσουμε να ανακοινώσουμε κάποιες από αυτές τις συνεργασίες» υπογραμμίζει και εκτιμά ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει άλματα στην Ελλάδα ως προς την προσβασιμότητα, γιατί οι εταιρείες επενδύουν με γρήγορους ρυθμούς στον τομέα.
«Η έρημος των δεδομένων» κι οι δυνατότητες εργαλείων όπως το ChatGPT
Στην περίπτωση των ατόμων με αναπηρία υπάρχει η λεγόμενη «έρημος των δεδομένων», δηλαδή συχνά δεν υφίστανται αρκετά δεδομένα για την εκπαίδευση των αλγορίθμων, ώστε να προσφέρονται περισσότερες λύσεις προσβασιμότητας. Πώς αντιμετωπίζει η Microsoft αυτό το έλλειμμα; Σύμφωνα με τον κ.Μόσχο, η «έρημος» αυτή είναι μια πραγματικότητα, την οποία η Microsoft αντιμετωπίζει με τους εξής τρόπους: το «Disability Αccess Desk», ένα portal με πληροφορίες σχετικές με την προσβασιμότητα, από όπου προκύπτει μεγάλο σύνολο μη προσωποποιημένων δεδομένων, μέσω και της δυνατότητας «click for aid» («κλίκαρε για βοήθεια»). Το «Answer Desk», μέσω του οποίου δίδονται απαντήσεις σε προβλήματα επιχειρηματικών πελατών και καταναλωτών σχετικά με την προσβασιμότητα και προκύπτουν πραγματικά δεδομένα που οδηγούν σε βελτίωση προϊόντων/υπηρεσιών. Το «Inclusive Tech Lab», όπου τα ίδια τα άτομα με προβήματα προσβασιμότητας εισφέρουν στη δημιουργία τεχνολογιών. Τους ετήσιους «Hackathons», στους οποίους «το όμορφο είναι ότι προκύπτουν σημαντικές λύσεις, όπως το "immersive reader", που ανακαλύφθηκε μέσα από έναν τέτοιο Hackathon πριν μια πενταετία περίπου». Τέλος, την αντιμετωπίζει μέσω συνεργασίας με ερευνητικά κέντρα του χώρου και το fund «AI for Αccesibility».
Η Microsoft επενδύει αδρά στην Open AI και άρα σε εργαλεία δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) όπως το ChatGPT. Μπορούν αυτά να συνεισφέρουν στον στόχο της προσβασιμότητας; «Σίγουρα η τεχνολογία αυτή ανοίγει πολύ μεγάλους ορίζοντες. Καταρχας, η ΤΝ στην απλούστερη μορφή της μαθαίνει όσο αλληλεπιδρούμε μαζι της και, άρα, θα βελτιώνεται διαρκώς το επίπεδο υπηρεσίας και συνεπώς το επίπεδο ζωής των ανθρώπων με προβλήματα προσβασιμότητας. Έχουμε ήδη bots που μαθαίνουν από την αλληλεπίδραση. Στα "contextual" call centers για παράδειγμα, το σύστημα καταλαβαίνει από μόνο του τι χρειάζεσαι και πώς μπορεί να σε βοηθήσει. Πολύ βοηθάει και το cloud, γιατί για να μάθεις, να κατεβάσεις δεδομένα και να έχεις όλη αυτή την αλληλεπίδραση, χρειάζεται μεγάλη υπολογιστική ισχύς. Επιπλέον, το cloud είναι προσβάσιμο παντού, τόσο γεωγραφικά όσο και σε συσκευές» τονίζει.