Οκτώβριος 1944. Η πλατεία Αγίας Σοφίας έχει πλημμυρίσει από κόσμο, που γιορτάζει την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Ένα παλλαϊκό συλλαλητήριο πραγματοποιείται σε πανηγυρικό κλίμα, με πρόσωπα γεμάτα χαρά και υπερηφάνεια για την αποτίναξη της ναζιστικής κατοχής. Την ίδια ώρα, στο λιμάνι της πόλης, είναι ορατές οι καταστροφές που προκάλεσαν οι Γερμανοί. Στην παραλιακή λεωφόρο παρελαύνει ο στρατός του ΕΛΑΣ, το γυναικείο τμήμα του και αντάρτισσες. Ακριβώς 80 χρόνια πριν και οι ιστορικές αυτές στιγμές έρχονται στο σήμερα μέσα από σπάνια ντοκουμέντα, που περιλαμβάνονται σε ένα ιδιαίτερο φωτογραφικό λεύκωμα.
Πρόκειται για μια έκδοση που επιμελήθηκε η Τομεακή Οργάνωση Δήμου Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ, αφιερωμένη στα 80 χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ΕΛΑΣ. «Το λεύκωμα χωρίζεται σε τρία μέρη. Ένα μικρό πρώτο μέρος περιλαμβάνει φωτογραφικά ντοκουμέντα από την είσοδο των κατοχικών δυνάμεων στην πόλη», δηλώνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων το μέλος της Τ.Ο. Δήμου Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ Μαργαρίτα Αρβανιτάκη, συντονίστρια της ομάδα που εργάστηκε για περίπου έξι μήνες, αναζητώντας αρχειακό υλικό.
Δείχνει μέσα στο λεύκωμα φωτογραφίες των κατοχικών δυνάμεων με φόντο το Λευκό Πύργο, καθώς και τη ναζιστική σημαία υψωμένη πάνω από την παραλιακή λεωφόρο στο ξενοδοχείο Μεντιτερανέ. Σε μια άλλη εικόνα, μια μονάδα του γερμανικού πολεμικού ναυτικού ποζάρει μπροστά στο ναό του Αγίου Δημητρίου. Πολλές ακόμα φωτογραφικές απεικονίσεις και στιγμιότυπα της περιόδου της κατοχής φιλοξενούνται στην έκδοση.
«Στη συνέχεια είναι η περίοδος μέχρι το '43, η οποία περιλαμβάνει τη δράση του ΕΑΜ στην πόλη και τις μεγάλες κινητοποιήσεις οι οποίες είχαν γίνει για την πείνα, για την επιστράτευση, για τα συσσίτια», εξηγεί η κ. Αρβανιτάκη και δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις κινητοποιήσεις για την επιστράτευση. Δείχνει σε έναν χάρτη που περιλαμβάνεται στο λεύκωμα, τα βασικά σημεία των συγκεντρώσεων και τον όγκο της πορείας, που είχε ως αποτέλεσμα τη ματαίωση της μαζικής πολιτικής επιστράτευσης εργατών για τα εργοστάσια της Γερμανίας.
«Παρακάτω είναι το κεφάλαιο που αναφέρεται στην απελευθέρωση, το οποίο καταλαβαίνει το μεγαλύτερο μέρος της παρουσίασης. Έχει γίνει μία προσπάθεια να αποτυπωθούν -με βάση τα φωτογραφικά ντοκουμέντα που είχαμε στα χέρια μας, κυρίως από το αρχείο του κόμματος- οι βασικές στιγμές της μέρας της απελευθέρωσης, ξεκινώντας από την είσοδο των μαχητών του ΕΛΑΣ στην πόλη. Στη συνέχεια έχουμε ντοκουμέντα από το μνημόσυνο για τα θύματα και ό,τι επακολούθησε», αναφέρει η κ. Αρβανιτάκη και υπογραμμίζει ότι ανάμεσα στις σελίδες υπάρχουν και κάποια αποσπάσματα από εφημερίδες της εποχής, που δίνουν το στίγμα που άφησε το γεγονός της απελευθέρωσης στον Τύπο.
«Ένα απόσπασμα αναφέρεται στο χρονικό διάστημα λίγο πριν την απελευθέρωση, στο οποίο περιγράφεται η μάχη της Νεάπολης, η οποία κράτησε περίπου έξι ώρες και έχει τίτλο “Εξάωρη μάχη στη Θεσσαλονίκη”. Ουσιαστικά αναφέρει πώς εισέρχονταν σταδιακά τα τμήματα του ΕΛΑΣ και πώς ο ίδιος ο λαός από τις γειτονιές έβγαινε και υπερασπίζονταν με ό,τι μέσο είχε τους μαχητές του», λέει χαρακτηριστικά η Μαργαρίτα Αρβανιτάκη.
Το λεύκωμα «80 χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ΕΛΑΣ», στις πρώτες του σελίδες έχει έναν μικρό πρόλογο, που -σύμφωνα με την κ. Αρβανιτάκη «επιχειρεί μέσα από την ιστορία του λαϊκού κινήματος και του κόμματος να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα για το τι μπορούμε να κρατήσουμε για να οργανώσει την πάλη του ο λαός και σήμερα».
Αντίστοιχα, στις τελευταίες του σελίδες φιλοξενεί μία γλαφυρή και παραστατική αφήγηση του Γιώργου Ιωάννου για την ημέρα της απελευθέρωσης. «Ουσιαστικά μας βάζει στο κλίμα περιγράφοντας τα χωνιά που ωθούσαν τον κόσμο προς την Αγίας Σοφίας για να γιορτάσουν την επιστράτευση και μας μεταφέρει όλο το κλίμα και όλη την αίσθηση του κόσμου της Θεσσαλονίκης εκείνο το διάστημα κι εκείνη τη μέρα», καταλήγει η κ. Αρβανιτάκη.
Το λεύκωμα είναι μόνο ένα μέρος από τις εκδηλώσεις της Τ.Ο. Δήμου Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ για την απελευθέρωση της πόλης, που γίνονται από την αρχή του μήνα. Ακολουθούν αύριο στις 10:30 ιστορικός περίπατος στην Άνω Πόλη, με έναρξη από την πλατεία Καλλιθέας. Στις 11:00 είναι προγραμματισμένη εκδήλωση προς τιμήν του δολοφονημένου Τάσου Μαγλαρίδη, μέλους του ΚΚΕ, από το δημοτικό θέατρο Νεάπολης προς τον τόπο δολοφονίας του. Την ίδια ώρα, στο Πάρκο του Άρη, στη Χαριλάου, θα γίνει εκδήλωση τιμής και μνήμης στον Αλέκο Σιώτη, ΕΠΟΝιτη, μαχητή του ΕΛΑΣ, μέλους του ΚΚΕ και αθλητή του Άρη Θεσσαλονίκης, με ομιλητή τον Άκη Αδάμ, μέλος της ΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ. Τέλος, στις 5 το απόγευμα, θα πραγματοποιηθεί ιστορικός περίπατος στην περιοχή της Ανάληψης, με έναρξη από τη συμβολή Βασιλίσσης Όλγας και 25ης Μαρτίου.
