Περιηγούμενος κανείς στην ομαδική έκθεση «When the present is history – Όταν το παρόν είναι ιστορία» ακούει ήχους από παντού!
Από έντονους και εκκωφαντικους έως και… βωβούς...
Είναι τα βίντεο, τα ηχητικά ντοκουμέντα, οι εγκαταστάσεις, τα ίχνη, είναι, εντέλει, οι φωνές πολλών Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που ενώνονται σε μια ερώτηση: πώς μπορούμε να διαπραγματευτούμε τη σύγχρονη ιστορία μας, να επανερμηνεύσουμε ή να επαναπροσδιορίσουμε τα θέματά της και να αναλογιστούμε τα ποικίλα ζητήματά της;
Μια επιτομή που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει αυτό το πλούσιο «ταξίδι» , το οποίο αρχίζει σήμερα και είναι μια από τις πρώτες νέεες εκθέσεις του MOMus μετά την καραντίνα, είναι ότι αποτελεί μια μεγάλη δεξαμενή από την οποία ο «αναγνώστης» μπορεί να αντλήσει προβληματισμούς για θέματα που και σήμερα είναι επίκαιρα και φλέγοντα, όπως τα εργατικά κινήματα, οι τρομοκρατικές οργανώσεις, τα ολοκληρωτικά, κομμουνιστικά και σοσιαλιστικά καθεστώτα, η σχέση Ευρώπης και Μέσης Ανατολής αλλά και Αμερικής και Ευρώπης, η πολιτική του φόβου, η έννοια του εγκλεισμού και της φυλάκισης κ.α.
Έτσι, στο πλαίσιο της ξενάγησης ο επισκέπτης μπορεί να δει από στιγμιότυπα και χάρτες για τον ελληνικό εμφύλιο στον Γράμμο ως τα απλά πράγματα που βρέθηκαν σε «γιάφκα» της 17 Νοέμβρη τα οποία δεν κατασχέθηκαν από την αστυνομία και από το ηχητικό ντοκουμέντο μιας δίκης, έως γεγονότα για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία και τη φίμωση του Τύπου, τα οποία αποτελούν μερικά μόνο από τα θέματα όπου εστιάζει η έκθεση.
Η παρουσίαση που καταλαμβάνει όλο τον πρώτο όροφο του MOMus – Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης- Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (Helexpo) είχε προγραμματιστεί για την προηγούμενη σεζόν, αλλά τελικά δεν ήταν εφικτό να πραγματοποιηθεί λόγω της πανδημίας. «Σχεδιάστηκε και ήταν μια παραγωγή του μουσείου σύγχρονης τέχνης DEPO στην Κωνσταντινούπολη. Ήθελα να μιλήσω για κοινωνικοπολιτικά θέματα, σύγχρονα και επίκαιρα, ειδωμένα όμως μέσα από ιστορικά γεγονότα και συσχετισμούς. Επικεντρώθηκα στις καλλιτεχνικές πρακτικές που δουλεύουν με αρχειακό και έτοιμο υλικό, όπως κινηματογραφικά πλάνα, επιστολές, φωτογραφίες, αντικείμενα, σημαίες από διάφορα καθεστώτα, καθώς και σε έργα που είναι βασισμένα σε ένα μεγάλο βαθμό στην ερευνητική διαδικασία», λέει ξεναγώντας μας στην παρουσίαση η επιμελήτριά της Δάφνη Βιτάλη
Πάντως, δεν είναι τυχαίο ότι ο χώρος που φιλοξένησε την έκθεση στην Κωνσταντινούπολη ανήκει στο πολιτιστικό ίδρυμα που ίδρυσε ο Τούρκος επιχειρηματίας και άνθρωπος των τεχνών Οσμάν Καβάλα, ο οποίος είναι πολιτικός κρατούμενος στην Τουρκία εδώ και 3,5 χρόνια και για σήμερα ήταν προγραμματισμένη η ακρόασή του στο δικαστήριο που βρίσκεται έξω από την πρωτεύουσα της γειτονικής χώρας...
Μια συλλογή έργων που χρειάζεται χρόνο για να δει και να «διαβάσει» κανείς
Στην έκθεση φιλοξενούνται 17 καλλιτέχνες, οι περισσότεροι με διεθνή παρουσία, από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες: Τουρκία, Ιταλία, Ελλάδα, Λίβανος, Γερμανία, Γαλλία, Δημοκρατία της Τσεχίας, Σερβία, Λιθουανία, Ολλανδία, Βέλγιο, ΗΠΑ. Όλοι τους δημιουργούν άμεσους συσχετισμούς μεταξύ των έργων τους, καθώς και ανοιχτές αφηγήσεις. «Το κοινό στοιχείο τους είναι ότι δουλεύουν μέσα από σημαντικά έως λιγότερο σημαντικά ιστορικά γεγονότα, από μικρές ή μεγάλες, γνωστές ή άγνωστες ιστορίες του πρόσφατου παρελθόντος με έναν χαρακτήρα που τα έργα έρχονται σε αντιπαράθεση και διάλογο μεταξύ τους», τονίζει η επιμελήτρια.
Πρόκειται για τους: Βαγγέλη Βλάχο, Ειρήνη Ευσταθίου, Γιώτα Ιωαννίδου, Στέφανο Τσιβόπουλο, Zbyněk Baladrán, Eric Baudelaire, Ege Berensel, Rossella Biscotti, Banu Cennetoğlu, Barış Doğrusöz, Alessandra Ferrini, Johan Grimonprez, Ivan Grubanov, Deimantas Narkevičius, Ines Schaber & Avery F. Gordon, Rayyane Τabet, Malastrada film (M. H. Bertino, D. Castelli & A. Gagliardo).
Η έκθεση αποτελεί σίγουρα μια συλλογή έργων που χρειάζεται χρόνο για να δει και να «διαβάσει» κανείς, ενώ η έκταση και η ποικιλία της δεν αποκλείει και μια αποσπασματική περιήγηση σε μεμονωμένα έργα ή ομάδες έργων, τα οποία από μόνα τους θα μπορούσαν να συνιστούν αυτοτελείς εκθέσεις. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πώς οι στιγμές της ιστορίας λειτουργούν για τους εικαστικούς αυτούς με αποτέλεσμα άλλοι να αναφέρονται με παρόμοιο και άλλοι με διαφορετικό τρόπο σε αυτές.
Το "Όταν το παρόν είναι ιστορία" θα παρουσιάζεται έως τις 12 Σεπτεμβρίου και εκ νέου οργανώνεται από το MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, με την υποστήριξη του Outset Contemporary Art Fund (Greece), του Goethe-Institut Thessaloniki, του Istituto Italiano di Cultura Atene, ενώ εντάσσεται στο πρόγραμμα παράλληλων δράσεων του 23ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Συραγώ Τσιάρα: «Η συγκυρία να συνυπάρξουν όλες αυτές οι φωνές είναι σημαντική»
Περνώντας πάντως κάποιος το κατώφλι του MOMus και ρίχνοντας μια ματιά στις εκθέσεις που φιλοξενούνται στο ισόγειο του κτηρίου μπορεί να διαπιστώσει πως και οι τρεις περιοδικές εκθέσεις που παρουσιάζονται αυτόν τον καιρό στο μουσείο έχουν συνάφεια και κοινή φιλοσοφία.
Αριστερά σε υποδέχεται, σε έναν διακριτό σκοτεινό χώρο μια βιντεοεγκατάσταση με πολλά… ντεσιμπέλ! Ένα συγκλονιστικό «προφητικό» βίντεο, τραβηγμένο το 2019 στη Βηθλεέμ (με όλα όσα αυτό μπορεί να συμβολίζει σε αυτή την εποχή που οι συρράξεις στην περιοχή είναι έντονες), της παλαιστίνιας εικαστικού Λαρίσα Σανσούρ και του συνδημιουργού Σόρεν Λιντ "κραυγάζει" μέσα από τα κύματα εκρήξεών του για θέματα που αφορούν τη μνήμη και την ιστορία μετά από μια καταστροφή.
Πρόκειται για τον διάλογο μεταξύ μιας κόρης και της άρρωστης μάνας της, που ουσιαστικά μιλούν για το ποια είναι η χρησιμότητα του παρελθόντος, τους λόγους για τους οποίους χρειάζεται να ανατρέχουμε στη μνήμη, αλλά και πώς αυτό θα μας βοηθήσει να πάμε μπροστά. Το έργο παρουσιάστηκε στην πρόσφατη Μπιενάλε της Βενετίας εκπροσωπώντας τη Δανία.
Δεξιά μια διαδρομή με βίντεο της Μαρίας Ζερβός και μια μεγάλη προβολή στη ροτόντα του χώρου αποτελεί στην ουσία μια βαθιά ψυχολογική παράθεση της προσωπικότητας της Σβετλάνα Μπόιντ που ήταν συγγραφέας και καθηγήτρια της συγκριτικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, είναι δηλαδή μια μελέτη για το πώς ένας άνθρωπος παρουσιάζει τη ζωή και την προσωπικότητα ενός άλλου.
Όπως εξάλλου τονίζει για το σύνολο των εκθέσεων η αναπληρώτρια διευθύντρια του MOMus – Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Συραγώ Τσιάρα ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το παρόν και τα ανοιχτά ζητήματα του ενεργού παρελθόντος είναι θέματα που βρίσκονται πολύ υψηλά στην ατζέντα του μουσείου.
«Νομίζω ότι η συγκυρία να συνυπάρξουν εδώ όλες αυτές οι φωνές είναι σημαντική. Στο ισόγειο η παλαιστίνια δημιουργός μιλάει για την αδύνατη συμβίωση στο παρόν διαφορετικών γενεών λόγω του βάρους της νοσταλγίας και της μνήμης και μάλιστα σε μια εποχή οικολογικής καταστροφής που ο κόσμος προσπαθεί να αρχίσει από την αρχή τη ζωή του. Και σήμερα με τα γεγονότα στη Γάζα είναι αυτό το ενεργό παρελθόν είναι εδώ, ίσως με την πιο τραγική του μορφή. Από την άλλη η Μαρία Ζερβός κάνει αυτό το οδοιπορικό μνήμης και επανασύστασης ενός χαμένου κομματιού της προσωπικής ταυτότητας της Σβετλάνα Μπόιντ. Οπότε συνολικά θα έλεγα ότι μαζί με το 'Παρόν' που ξεκινά σήμερα οι περιοδικές εκθέσεις που έχουμε αυτόν τον καιρό έχουν να αγγίξουν διαφορετικές πτυχές αυτών των ζητημάτων που μας καίνε στο σήμερα, που έρχονται από πολύ παλιά και που δεν λέμε να τα θάψουμε με τίποτα. Ιστορία και μνήμη δηλαδή, αλλά όχι απλά ως ανασύσταση γεγονότος που έχει συμβεί παλαιότερα, αλλά που με κάποιον τρόπο μας αφορά και σήμερα», καταλήγει η κ. Τσιάρα.