Πριν από περίπου τρεις εβδομάδες, σε μια συνέντευξή του στην ΕΡΤ ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας, μιλώντας για τις αστικές συγκοινωνίες της πόλης είχε πει ότι «στη Θεσσαλονίκη τρεις στους τέσσερις δεν πληρώνουν εισιτήριο».
Προφανώς αναφερόταν σε όσους χρησιμοποιούν τον ΟΑΣΘ καθώς είναι το μοναδικό, προς το παρόν, δημόσιο μέσο μετακίνησης. Με την, ενδεχομένως καθ' υπερβολή αυτήν επισήμανσή του ο υπουργός θέλησε να περιγράψει την πράγματι μεγάλη εισιτηριοδιαφυγή που παρατηρείται στην αστική συγκοινωνία της Θεσσαλονίκης. Βεβαίως, όλα αυτά είναι εμπειρικές εκτιμήσεις καθώς δεν υπάρχει τρόπος για να μετρήσει κανείς τους τζαμπατζήδες στα λεωφορεία.
Η επικείμενη λειτουργία του Μετρό πρόκειται, σύμφωνα με πληροφορίες, να αλλάξει τον τρόπο ελέγχου της εισιτηριοδιαφυγής. Κατ' αρχάς στο μετρό θα ισχύει το ίδιο σύστημα ελέγχου, όπως και στην Αθήνα. Δηλαδή για να εισέλθεις στους σταθμούς θα πρέπει προηγουμένως να ακυρώσεις το εισιτήριό σου κατά την είσοδο.
Παράλληλα, σχεδιάζεται να δημιουργηθεί ένα ενιαίο σώμα ελεγκτών που θα υπάγεται στον Οργανισμό Αστικής Συγκοινωνίας Θεσσαλονίκης (ΟΣΕΘ) το οποίο θα κάνει ελέγχους σε μετρό και αστικά λεωφορεία. Σημαντικό εργαλείο για τον έλεγχο της εισιτηριοδιαφυγής θα είναι και το ενιαίο ηλεκτρονικό εισιτήριο το οποίο γίνεται προσπάθεια να είναι έτοιμο ως το τέλος του χρόνου και θα χρησιμοποιείται και στα δύο μέσα μετακίνησης.
Το φαινόμενο των τζαμπατζήδων στον ΟΑΣΘ ασφαλώς δεν είναι καινούργιο. Γιγαντώθηκε από τα μέσα του 2017 και μετέπειτα, όταν ο Οργανισμός πέρασε υπό δημόσιο έλεγχο. Ήταν η περίοδος που με απόφαση της τότε διοίκησης του Στέλιου Παππά ουσιαστικά είχαν καταργηθεί οι ελεγκτές κομίστρου με αποτέλεσμα να πραγματοποιούνται ελάχιστοι έλεγχοι πάνω στα λεωφορεία. Ακολούθησε η περίοδος της πανδημίας η οποία αποδιοργάνωσε τον ΟΑΣΘ για περίπου ενάμιση χρόνο, ως το τελευταίο τετράμηνο του 2021 οπότε ξεκίνησε μια βραδεία πορεία για επιστροφή προς ένα είδος κανονικότητας.
Τα πρόστιμα
Έτσι, το σύστημα ελέγχου της εισιτηριοδιαφυγής επαναλειτούργησε, ουσιαστικά μετά το 2021. Το 2023 ήταν η πρώτη χρονιά που ο συνολικός αριθμός των προστίμων σε επιβάτες χωρίς εισιτήριο ήταν ξανά πενταψήφιος, κάτι που είχε συμβεί τελευταία φορά το 2017.
Έως και την κρατικοποίηση του ΟΑΣΘ, τον Ιούλιο του 2017, οι έλεγχοι και τα επιβαλλόμενα πρόστιμα υπερέβαιναν τις 50.000 με 60.000 ετησίως. Μάλιστα, έως τότε οι έλεγχοι γίνονταν από υπαλλήλους του ΟΑΣΘ, αλλά και από ιδιωτική εταιρεία.
Ειδικότερα, την τελευταία χρονιά πριν από την κρατικοποίηση, το 2016 είχαν επιβληθεί συνολικά 56.211 πρόστιμα. Η διετία που ακολούθησε, το 2018 και 2019 οι έλεγχοι είχαν ουσιαστικά καταργηθεί. Είναι ενδεικτικό ότι τα πρόστιμα που είχαν επιβληθεί ήταν μόλις 1.458 το 2018 και 1.731 το 2019.
Μάλιστα υπήρχαν μήνες, όπως ο Απρίλιος και ο Μάιος του 2019 που ο αριθμός των προστίμων ήταν μονοψήφιος. Τα πρόστιμα έπεσαν στο ναδίρ την πρώτη χρονιά της πανδημίας (μόλις 794).
Οι έλεγχοι ξεκίνησαν και πάλι κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2021, με τα πρόστιμα να αυξάνονται σταδιακά. Σε δύο μάλιστα, περιπτώσεις, τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο εκείνης της χρονιάς ξεπέρασαν τα χίλια. Το 2022 ο αριθμός των προστίμων μειώθηκε στα 4.973 από 7.056 που ήταν το 2021.
Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι από τον Δεκέμβριο του 2021 το έργο της εισιτηριοδιαφυγής ανατέθηκε στους λεγόμενους «Στάσιμους ελεγκτές», δηλαδή σε ελεγκτές οι οποίοι παρέμεναν εντός του λεωφορείου καθ' όλη τη διαδρομή. η νέα αυτή τακτική προσέγγισης των επιβατών αποδείχθηκε αποτελεσματική καθώς γινόταν επικύρωση ή έκδοση εισιτηρίου, χωρίς να απαιτείται η επιβολή προστίμου.
Το 2023 και ιδιαιτέρως μετά τον Μάιο η αποτελεσματικότητα των ελέγχων οδήγησε στον πολλαπλασιασμό των προστίμων τα οποία ανήλθαν σε 11.440. Αλλά και το πρώτο εξάμηνο του 2024 ο αριθμός των προστίμων είναι ανάλογος καθώς έως και τον Ιούνιο ήδη έχουν επιβληθεί 5.712 έναντι 5.291 του πρώτου εξαμήνου του 2023.
Λείπει προσωπικό
Ένα άλλο πρόβλημα όσον αφορά τον έλεγχο της εισιτηριοδιαφυγής είναι ο διαρκώς μειούμενος αριθμός των ελεγκτών του ΟΑΣΘ. Είτε λόγω συνταξιοδότησης είτε λόγω μετατάξεων. Υπενθυμίζεται ότι οι τελευταίες προσλήψεις προσωπικού στον ΟΑΣΘ, με εξαίρεση τους οδηγούς που προσλήφθηκαν τους τελευταίους μήνες με οκτάμηνες συμβάσεις, έγιναν το 2011. Είναι ενδεικτικό ότι το 2022 ο μηνιαίος μέσος όρος του αριθμού των ελεγκτών ήταν 77, το 2023 μειώθηκε στους 60 για να υποχωρήσει κι άλλο το πρώτο εξάμηνο του 2024 στους 55. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί και ο αριθμός των ελέγχων, από 220.136 το 2022 έπεσε στους 166.482 το 2023 και στους 88.621 το πρώτο εξάμηνο του 2024. Βεβαίως, παρατηρείται το παράδοξο ο αριθμός των προστίμων το 2023 να είναι σχεδόν τριπλάσιος σε σχέση με το 2022 παρότι ήταν λιγότεροι οι ελεγκτές, άρα και οι έλεγχοι. Αυτό, σύμφωνα με στελέχη του ΟΑΣΘ, οφείλεται στο γεγονός ότι το 2022, καθώς δεν είχε ομαλοποιηθεί ακόμη η κατάσταση μετά την πανδημία, οι έλεγχοι ήταν περισσότερο ελαστικοί.
Υπενθυμίζεται, τέλος, ότι το πρόστιμο αντιστοιχεί στο 60πλάσιο των κανονικών ή μειωμένων (για όσους τα δικαιούνται) βασικών εισιτηρίων. Επομένως, κάθε πρόστιμο ανέρχεται σε 54 ευρώ το ολόκληρο και 27 ευρώ το μειωμένο. Εφόσον ένα πρόστιμο δεν εισπραχθεί μέσα σε δύο μήνες από την επιβολή του, βάσει νόμου διαβιβάζεται στις κατά τόπους Εφορίες, όπου πενταπλασιάζεται και αναζητείται ως Δημόσιο Έσοδο. Αυτό σημαίνει ότι ένα πρόστιμο μετατρέπεται από 54 σε 270 ευρώ και από 27 σε 135 ευρώ αντίστοιχα.
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 28.07.2024