Η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έφτασε μέχρι την αυλή του Αγίου Όρους, επηρεάζοντας τη στάση πολλών μονών, αφού εκτός από τα πνευματικά και εκκλησιαστικά ζητήματα φαίνεται να μπαίνουν στο τραπέζι και άλλα συμφέροντα.
Το ρωσικό μοναστήρι
Πρώτο ρόλο σ’ αυτή την υπόγεια, βουβή και αθέατη στους πολλούς σύγκρουση που εξελίσσεται στην αθωνική πολιτεία, κυρίαρχο ρόλο παίζει η Μονή Αγ. Παντελεήμονα, το ρωσικό μοναστήρι. Στην Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος εγκαταβιούν σήμερα περίπου 110 μοναχοί, (από 1.000 που έφταναν το 19ο αιώνα) οι οποίοι αν και είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία ουκρανικής καταγωγής είναι «ρωσόφωνοι και ρωσικής συνείδησης» όπως λένε στο Άγιον Όρος. Επίσημα στη δύναμη του μοναστηριού είναι 70 μοναχοί αλλά στην πραγματικότητα είναι πολλοί περισσότεροι. Υπολογίζεται ότι ακόμα 50 ρωσόφωνοι μοναχοί υπάρχουν διάσπαρτοι σε διάφορες μονές.
To 2016 ήταν μια σημαδιακή χρονιά για το μοναστήρι. Τον Νοέμβριο του 2016 εκοιμήθη ο Ουκρανός ηγούμενος του μοναστηριού Ιερεμίας σε ηλικία 101 χρόνων. Από εκείνη τη στιγμή ξέσπασε ένας υπόγειος πόλεμος μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών για τη διαδοχή. Η Μόσχα έδωσε το χρίσμα στον Ευλόγιο, 58 χρόνων τότε, ο οποίος υπηρετούσε σε Μετόχι της Μονής στην Κωνσταντινούπολη κι όχι στο Άγιον Όρος, γεγονός που θεωρήθηκε σκανδαλώδες.
Οι Ουκρανοί προέβαλαν την υποψηφιότητα του βοηθού του Ιερεμία, Μακάριου. Το μεγάλο «κόλπο» ήταν η αποχή. Από τους 103 μοναχούς ψήφισαν σχεδόν το ένα τρίτο. Οι 23 ψήφισαν το Ρώσο Ευλόγιο, έναντι 14 που ψήφισαν τον Ουκρανό Μακάριο. Η εκλογή του Ευλόγιου συνέπεσε με την περίοδο εκείνη κατά την οποία ο Πούτιν προσωπικά και Ρώσοι επιχειρηματίες προσπαθούσαν να καταστήσουν τη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα παγκόσμιο σύμβολο των Ρώσων Ορθοδόξων.
Η θέση κάθε μονής
Η κάθε μονή ανάλογα με τα συμφέροντά της, τις ισορροπίες αλλά και τη θρησκευτική και εκκλησιαστική θεώρηση των πραγμάτων έχει δική της ανεξάρτητη «γραμμή».
Σύμφωνα με πηγές από το Άγιον Όρος η Μονή Ξενοφώντος ακολουθεί πολιτική ίσων αποστάσεων, εξισώνοντας ουσιαστικά θύτες και θύματα.
Υπέρ της Ρωσίας τάσσονται οι μονές Καρακάλου και Φιλοθέου. Η τελευταία άλλωστε πως θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά… Οικονομικός αρωγός της είναι ο ίδιος ο πρωθυπουργός της Ρωσίας Μιχαήλ Μισούστιν και η οικογένειά του. Πέρυσι το Μάρτιο ο Ρώσος πρωθυπουργός έδωσε το παρών στις εκδηλώσεις της 25ης Μαρτίου για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. Μετά το επίσημο πρόγραμμα, μετέβη στο Άγιον Όρος. Ο κ. Μισούστιν επισκέφτηκε κατά το τυπικό τη μονή του Αγίου Παντελεήμονα και στη συνέχεια τη μονή Φιλοθέου, όπου πραγματοποιούνται έργα συντήρησης τα οποία σύμφωνα με πληροφορίες χρηματοδοτεί ο ίδιος και ο αδερφός του. Πηγές από το Άγιον Όρος επισημαίνουν στη «ΜτΚ» πως η οικογένεια του Μισούστιν καλύπτει σχεδόν το ένα τρίτο του κόστους των πολυδάπανων επισκευών και συντηρήσεων. Αυτή ήταν η δεύτερη φορά που βρέθηκε στο Άγιον Όρος ο πρωθυπουργός της Ρωσίας. Το Σεπτέμβριο του 2020 είχε επισκεφθεί και πάλι τη μονή Αγ. Παντελεήμονα και τη μονή Φιλοθέου δωρίζοντας και υγειονομικό υλικό.
Το Βατοπαίδι, σύμφωνα με εκκλησιαστικές πηγές καταδικάζει τον πόλεμο και απαντάει με προσευχές υπέρ του τέλους της σύρραξης. Δεν είναι λίγοι όμως αυτοί που εκτιμούν πως Ρώσοι ολιγάρχες το έχουν εντάξει στη σφαίρα επιρροής τους, χωρίς πάντως να υπάρχουν στοιχεία γι’ αυτό.
Στη Σιμωνόπετρα, οι Γέροντες κρατούν στάση ουδετερότητας αν και σε 3-4 κελλιά της μεγάλης Σκήτης της μονής, εγκαταβιούν περίπου 25-30 Ρώσοι και Λευκορώσοι μοναχοί.
Η μονή Μεγίστης Λαύρας καταγράφεται στο Άγιον Όρος ως «ουκρανόφιλη» αν και η διοίκηση της μονής δεν εκδηλώνεται.
Η μονή Ιβήρων επίσης δεν εκδηλώνεται, αν και είναι σε αντιπαράθεση με τη Ρωσία καθώς έχει εγείρει απαιτήσεις και διεκδικεί ένα «μετόχι» το οποίο βρίσκεται δίπλα στην «Κόκκινη Πλατεία» στην καρδιά της Μόσχας. Πρόκειται για το μετόχι του Αγίου Νικολάου το οποίο είχε κάνει δωρεά, το 1648, ο τσάρος Αλέξιος Μιχαήλοβιτς, πατέρας του Μεγάλου Πέτρου. Το μετόχι λειτουργούσε ως μοναστήρι ως το 1932, όταν ο Στάλιν το δήμευσε, ανατινάζοντας μάλιστα τον ναό. Ο ναός του Αγίου Νικολάου δεν υπάρχει, υπάρχει όμως το οικόπεδο στο οποίο είναι κτισμένες τέσσερις πενταώροφες πολυκατοικίες, οι οποίες με βάση το παραχωρητήριο ανήκουν στη Μονή Ιβήρων. Πριν μερικά χρόνια ο ηγούμενος της Μονής πατέρας Βασίλειος επανέφερε το θέμα
Τo θέμα θεωρείται τόσο σημαντικό ώστε παραλίγο να δυναμιτίσει και να ακυρώσει την τελευταία επίσκεψη του Βλαντιμίρ Πούτιν στο Άγιον Όρος. Τελικά οι δύο πλευρές μετά από διαπραγματεύσεις κατέληξαν στην απόφαση να γίνει ανταλλαγή με άλλο ακίνητο επίσης στο ιστορικό κέντρο, χωρίς όμως να γίνει τίποτε.
Στη μονή Παντοκράτορος οι Γέροντες κρατούν στάση ουδετερότητας, φοβούμενοι, όπως λένε, να μην μπλέξουν σε πολιτικά παιχνίδια.
Το Χιλανδάρι, το λεγόμενο και σερβικό μοναστήρι, είναι αποστασιοποιημένο από τα γεγονότα, αλλά όλοι το χαρακτηρίζουν «ρωσόφιλο» εξαιτίας και της στάσης που τηρεί απέναντι στη Ρωσία η Σερβική κυβέρνηση.
Στάση ουδετερότητας προσπαθεί να τηρήσει και το Κουτλουμούσι, το οποίο όμως έχει υπό την προστασία του 6-7 Ρώσους μοναχούς σε «εξαρτήματα» (μικρούς ναούς) που διατηρεί.
Αντίθετα η μονή Εσφιγμένου κρατάει στο θέμα, σθεναρή στάση κατά της Ρωσίας και της εισβολής στην Ουκρανία. Ο Ηγούμενος της μονής αρχιμανδρίτης κ. Βαρθολομαίος μιλάει ανοικτά κατά της Ρωσικής εισβολής, ευθυγραμμισμένος με τη στάση που τηρεί στο θέμα και ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Για τη μονή Αγίου Παύλου υπάρχει η αίσθηση πως κλίνει υπέρ της Ρωσίας… Αίσθηση που ενισχύεται από ένα γεγονός που συνέβη το 2014. Μεταξύ των πολύτιμων κειμηλίων που φυλάσσονται στη Μονή ξεχωρίζουν τα Τίμια Δώρα που προσέφεραν οι τρεις Μάγοι στο Θείο Βρέφος. Τα Δώρα αυτά σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση είναι χρυσός, λίβανος και σμύρνα.
Ο χρυσός βρίσκεται υπό την μορφή 28 επιμελώς σκαλισμένων επίπεδων πλακιδίων, διαφόρων σχημάτων (παραλληλογράμμων, τραπεζοειδών, πολυγώνων κ.τ.λ.) και διαστάσεων περίπου 5 εκ. x 7 εκ.
Ο λίβανος και η σμύρνα διατηρούνται ως μείγμα υπό την μορφή 62 σφαιρικών χανδρών μεγέθους μικρής ελιάς.
Το 2014 ο πολύτιμος αυτός θησαυρός βγήκε από την Ιερά Μονή για να εκτεθεί σε ναούς στη Ρωσία, στην Ουκρανία και στη Λευκορωσία. Την έκθεση και τη μεταφορά των πολύτιμων κειμηλίων φαίνεται να οργάνωσε το ρωσικό ίδρυμα «Άγιος Βασίλειος» ιδρυτής του οποίου είναι ο Ρώσος ολιγάρχης Κονσταντίν Μαλοφέγιεφ. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που κατηγορήθηκε από τις αμερικανικές αρχές πως προσπάθησε να στήσει δίκτυο μέσων ενημέρωσης και στην Ελλάδα για τον επηρεασμό της κοινής γνώμης υπέρ της Ρωσίας. Ο Μαλοφέγιεφ είναι στις μαύρες λίστες των αμερικανών από το 2014 αφού δύο άνθρωποί του βρέθηκαν να ηγούνται των αυτονομιστών του Ντονέτσκ.
Ο ένας ήταν ο διευθυντής του γραφείου του Alexander Borodai, ο οποίος είχε διατελέσει και πρωθυπουργός της αυτοανακηρυχθείσης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ.
Ο άλλος ήταν ο Igor Strelkov στρατιωτικός ηγέτης και πρώην υπουργός Άμυνας των αυτονομιστών. Όπως είχε πει ο ίδιος ο Μαλοφέγιεφ σε μία συνέντευξή του στη δημοσιογράφο Μαρία Καρχιλάκη «ο Strelkov μας βοήθησε με την ασφάλεια, όταν φέραμε εδώ τα Δώρα των Μάγων από το Άγιον Όρος».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 17.04.2022