Το Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστοτελικών (ΔΙΚΑΜ) μελετών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε με ομόφωνη απόφαση της Συγκλήτου, τον Ιούλιο του 2011 και είναι το μοναδικό παγκοσμίως. Σκοπός του Κέντρου, με ιδρύτρια και πρόεδρό του την ομότιμη καθηγήτρια Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΑΠΘ, Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου, είναι η διεπιστημονική μελέτη του έργου του Αριστοτέλη και η προβολή του σε διεθνή κλίμακα και σε πεδία που καλύπτουν, όχι μόνον τους παραδοσιακούς κλάδους της Φιλοσοφίας, αλλά και τους βασικούς τομείς των επιστημών. Αυτό αποτελεί και τον καινοτόμο χαρακτήρα του.
Ο σκοπός αυτός, όπως εξηγεί στη «ΜτΚ» η πρόεδρος του Κέντρου, επιτυγχάνεται μέσα από τη διοργάνωση διεθνών επιστημονικών συνεδρίων, πολιτιστικών εκδηλώσεων και διαλέξεων για το ευρύ κοινό, εκδόσεις επιστημονικών τόμων και πρακτικών συνεδρίων. Κορυφαία εκδήλωση του ΔΙΚΑΜ απετέλεσε η διοργάνωση του Παγκοσμίου Συνεδρίου «Αριστοτέλης 2.400 χρόνια», τον Μάιο του 2016 στο ΑΠΘ, στα αρχαία Στάγειρα και στην αρχαία Μίεζα με 250 ομιλητές από 40 χώρες, από τις πέντε Ηπείρους.
Όσον αφορά στον τομέα της επιστήμης, η συμβολή του Κέντρου αφορά στην εμβάθυνση κάθε επιστημονικού τομέα. «Κάθε μελετητής από το δικό του επιστημονικό χώρο προσπαθεί να κατανοήσει αυτά που έχει πει ο Αριστοτέλης λ.χ. για τη βιολογία, τον φυσικό κόσμο και τη δομή της πραγματικότητας, να τα κατανοήσει σε βάθος. Ο Αριστοτέλης έχει εφεύρει την ίδια την έννοια της επιστήμης», εξηγεί η κ. Σφενδόνη-Μέντζου. «Η μελέτη του Αριστοτέλη μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τα δεδομένα των επιστημών σήμερα, σε οποιονδήποτε χώρο. Έχει δώσει τη βασική λογική και τη μέθοδο των επιστημών και μας έχει δώσει έναν τεράστιο πλούτο ερευνών, παρατηρήσεων και ταξινομήσεων που έχει για τη μελέτη του φυσικού κόσμου. Κάθε επιστήμονας, όταν προχωρήσει σε μία φάση ωριμότητας, δεν αρκείται στα πειράματα που κάνει και στα εμπειρικά δεδομένα αλλά θέλει να προχωρήσει σε βάθος για την κατανόηση αυτών των δεδομένων. Προς αυτήν την κατεύθυνση, βοηθάει πάρα πολύ ο Αριστοτέλης», συμπληρώνει.
Η προσφορά στην κοινωνία
Μιλώντας για την προσφορά του ΔΙΚΑΜ στο κοινωνικό σύνολο, η πρόεδρός του τονίζει πως «Σήμερα παγκοσμίως είμαστε αντιμέτωποι με την κλιματική κρίση, τις κοινωνικές ανισότητες, με ζητήματα δικαιοσύνης. Έχει διαχωριστεί πλέον η πολιτική από τον χώρο της ηθικής, σε παγκόσμια κλίμακα, δεν συνεργάζονται αυτοί οι δύο χώροι. Ένα μεγάλο δίδαγμα του Αριστοτέλη είναι ότι δεν μπορείς να έχεις πολιτική χωρίς ηθική και δεν μπορείς να έχει ηθική, χωρίς πολιτική. Αυτό σημαίνει ότι ο μεν πολιτικός πρέπει να καλλιεργεί τις ηθικές αρχές μέσα στη ζωή του και να τις εφαρμόζει, και ο δε πολίτης πρέπει να αισθάνεται μέρος ενός κοινωνικού συνόλου. Όπως λέει ο Αριστοτέλης, ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει μόνος του, αν μπορούσε να το καταφέρει αυτό θα ήταν ή θεός ή θηρίο. Έχουμε κάνει μία τεράστια προσπάθεια κοινοποίησης του έργου μας στο κοινό. Στο πλαίσιο αυτό, έχουμε πραγματοποιήσει τρεις κύκλους διαλέξεων με τίτλο «Ο Αριστοτέλης σήμερα», σε συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, όπου συμμετείχαν σπουδαίοι επιστήμονες και φιλόσοφοι διεθνούς κύρους, και ο κόσμος αγκάλιασε αυτή την πρωτοβουλία μας. Το 2016 με δική μας πρωτοβουλία η UNESCO ανακήρυξε τη χρονιά σε έτος Αριστοτέλη, παγκοσμίως. Αυτό συνοδεύτηκε από μία ειδική έκδοση γραμματοσήμων από τα ΕΛΤΑ για την επέτειο των 2.400 χρόνων από τη γέννηση του Αριστοτέλη. Στο πλαίσιο της δράσης μας προβάλουμε παγκοσμίως τη γενέτειρα του Αριστοτέλη, τα αρχαία Στάγειρα και την τόπο όπου δίδαξε τον Μέγα Αλέξανδρο, την αρχαία Μίεζα, στη Νάουσα. Ενέργειες που έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται με προσωπική αγάπη, ενδιαφέρον κι ελάχιστα χρήματα καθότι δεν υπάρχει καμία τακτική επιχορήγηση παρά μόνον χορηγοί που εμείς βρίσκουμε».
Τεχνητή Νοημοσύνη
«Η μελέτη του Αριστοτελικού έργου μπορεί να μας βοηθήσει να επιλύσουμε προβλήματα στον χώρο της ανάπτυξης της τεχνολογίας και ειδικότερα της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ)» λέει η κ. Σφενδόνη-Μέντζου και εξηγεί πως υπάρχουν αμέτρητες έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο που αφορούν στη συσχέτιση του Αριστοτέλη με την τεχνητή νοημοσύνη. «Για την ώρα βρισκόμαστε στο στάδιο της συζήτησης, ωστόσο, αυτή η μελέτη θα συμβάλει σημαντικά στο να αναπτυχθούν κανόνες στο δίκαιο που να μπορούν να προφυλάσσουν το κοινωνικό σύνολο από κακές συνέπειες της χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης. Προχωρούμε λοιπόν και στον χώρο της επιστήμης του δικαίου, όπου έχουν ήδη ξεκινήσει οι διεργασίες ώστε να δούμε τι νόμους μπορούν να θέσουν τα κράτη και η Ευρωπαϊκή Ένωση για την προστασία μας από τις επιπτώσεις της εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης. Με τον τρόπο αυτόν έρχεται στο επίκεντρο του παγκοσμίου ενδιαφέροντος ο Αριστοτέλης. Δεν είναι τυχαίο πως σε διαδικτυακή έρευνα, προ δεκαετίας του ΜΙΤ, με τη συμμετοχή πολιτών από ολόκληρο τον κόσμο ο Αριστοτέλης αναδείχθηκε ως η προσωπικότητα στην ιστορία της ανθρωπότητας, κατά τα τελευταία 4.000 χρόνια, που χαίρει της μεγαλύτερης εκτίμησης. Ακολουθούσαν ο Πλάτων, ο Ιησούς Χρηστός, ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Ναπολέων κ.ο.κ.».
Πρώτο μέλημα το ευ ζην
Η κ. Σφενδόνη-Μέντζου που έχει αφιερώσει τη ζωή της στην ανάδειξη του Αριστοτελικού έργου σε παγκόσμια κλίμακα, δεν κρύβει την πικρία της για την μη πρέπουσα αναγνώριση του έργου του εμβληματικού Φιλοσόφου, από τους ίδιους της Έλληνες. «Όταν η Σύγκλητος μου ανέθεσε την ίδρυση του Κέντρου, σκοπός μου ήταν να ανοίξουμε όσο μπορούμε τον ορίζοντα της μελέτης και προβολής του Αριστοτέλη καθώς είναι ένας οικουμενικός φιλόσοφος αλλά, ο οποίος έχει ένα τεράστιας αξίας επιστημονικό έργο, η σπουδαιότητα του οποίο δεν αναγνωρίζεται στην Ελλάδα, όχι τουλάχιστον στον βαθμό που δέχεται την αναγνώριση και τον σεβασμό στο εξωτερικό. Η Ελλάδα φώτισε όλον τον κόσμο με τον πολιτισμό της, και εμείς, αυτήν την τεράστια κληρονομιά που έχουμε με τον Αριστοτέλη και όλους τους Έλληνες φιλοσόφους δεν την αξιοποιούμε, σχεδόν την αγνοούμε», λέει χαρακτηριστικά.
Η κ. Σφενδόνη-Μέντζου είναι η μοναδική καθηγήτρια του ΑΠΘ που αποτελεί μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών, με έτος ίδρυσης το 1847. Κατόπιν πρότασης του φιλοσόφου Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς ιδρύθηκε αυτή η Ακαδημία που περιλαμβάνει όλες τις θετικές και ανθρωπιστικές επιστήμες. Στον τομέα της έρευνας, κυρίως στον τομέα της Φυσικής και της Βιολογίας, την χαρακτηρίζουν η καινοτομία και πρωτοπορία στην έρευνα, και ένας αριθμός μελών της είναι νομπελίστες. Η πρόεδρος του ΔΙΚΑΜ, αποτελεί μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας από το 2023, κατόπιν πρότασης ειδικής επιτροπής της Ακαδημίας και ψηφοφορίας 700 μελών της από όλες τις χώρες.
*Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 24 Νοεμβρίου 2024