Θετικά αξιολογούν τις εξελίξεις γύρω από το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά και την μετατροπή του σε Μητροπολιτικό Πάρκο διοίκηση, αιρετοί, επαγγελματίες, κάτοικοι της περιοχής και ο Μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως κ. Βαρνάβας, ο οποίος μάλιστα κάνει λόγο για αποκατάσταση μίας διαχρονικής αδικίας σε βάρος της δυτικής πλευράς της πόλης. Και μπορεί σε λίγα εικοσιτετράωρα να μπαίνουν μπουλντόζες και να ξεκινούν τα έργα, πολλά ερωτήματα αναφορικά με την επόμενη ημέρα του υπό διαμόρφωση πάρκου παραμένουν αναπάντητα. Ερωτήματα αναφορικά με τις χρήσεις των κτιρίων, τον φορέα διαχείρισης, την χρηματοδότηση για την υλοποίηση των έργων και κυρίως για τη λειτουργία του. Το Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά αναμένεται να αναβαθμίσει την δυτική Θεσσαλονίκη, να αποτελέσει σημείο αναφοράς της Βόρειας Ελλάδας, αλλά και φάρο του πολιτισμού, καθώς στα τρία μουσεία που θα δημιουργηθούν θα συγκεντρωθεί όλη η ιστορία της πόλης.
Για τον Μητροπολίτη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως κ. Βαρνάβα που μίλησε στη «ΜτΚ» πρόκειται «πρωτίστως για την ικανοποίηση ενός πάγιου αιτήματος δεκαετιών των κατοίκων της δυτικής Θεσσαλονίκης, μιας περιοχής εκτός των τειχών της πόλης που βιώνει διαχρονικά την εγκατάλειψη, καθώς χρησιμοποιείται ως δοχείο των απορριμμάτων της Θεσσαλονίκης». Και συμπληρώνει λέγοντας πως «είναι ένα πάγιο αίτημα τριάντα χρόνων. Αυτές οι διεκδικήσεις γίνονται πλέον πραγματικότητα και το όνειρο γίνεται όραμα και το όραμα μας, αλήθεια». Παράλληλα ο κ. Βαρνάβας, εκφράζει τις θερμές ευχαριστίες του σε όσους συνέβαλαν στην εξέλιξη αυτή. «Τους ευχαριστούμε γιατί μπήκαν μπροστά, έκαναν αγώνες, είχαν ανοχή και υπομονή. Εντός πάρκου θα φιλοξενηθούν τα μουσεία: Προσφυγικού Ελληνισμού, Εθνικής Αντίστασης, Ιστορίας της Θεσσαλονίκης με τα αρχαία του Μετρό. Όλη η ιστορία της πόλης μας θα βρίσκεται συγκεντρωμένη εκεί. Είναι ένα σπουδαίο έργο που αναβαθμίζει την ευρύτερη περιοχή της δυτικής Θεσσαλονίκης με την Πολιτεία να είναι αρωγός σε αυτή την προσπάθεια. Είναι πολύ θετικό ότι επιτέλους κάποιος αγγίζει τα προβλήματα και τον πόνο των κατοίκων μας, των ολυμπιονικών της καθημερινότητας, όπως αποκαλώ τους συμπολίτες μας» εξηγεί ο κ. Βαρνάβας. Σημειώνεται πως εντός του πρώην στρατοπέδου λειτουργεί ο Ιερός Ναός της Αγίας Βαρβάρας, της προστάτιδας του πυροβολικού. Ο Ιερός Ναός, σύμφωνα με στοιχεία, εγκαινιάστηκε το Νοέμβριο του 1959, ενώ ο στρατός παρέδωσε την χρήση του ναού στην Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως τον Απρίλιο του 2006. «Είναι ένας ιστορικός Ναός. Τα χέρια των στρατιωτών μας έβγαλαν τις πέτρες, ωραιοποίησαν τον περιβάλλοντα χώρο αλλά και τον ίδιο τον εγκαταλειμμένο ναό. Δόθηκε στην λατρεία νέος και όμορφος» λέει ο κ. Βαρνάβας.
Αξιοποίηση και των 26 κτιρίων
Ο σχεδιασμός πέραν της δημιουργίας του Μητροπολιτικού Πάρκου στο χώρο του πρώην στρατοπέδου περιλαμβάνει και τη σταδιακή αξιοποίηση των 26 κτιρίων, πρώην στρατιωτικών κοιτώνων που τελικά δεν θα κατεδαφιστούν. Όπως υποστηρίζει στη «ΜτΚ» η Σίσσυ Φραγκοπούλου, αντιδήμαρχος θεμάτων αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, μελετών έργων και σχολικής στέγης αναφορικά με τον προγραμματισμό των εργασιών έχει ξεκαθαριστεί η χρήση των κτιρίων Α2 και Α3. Το πρώτο αναμένεται να αξιοποιηθεί για την στέγαση υπηρεσιών του δήμου Παύλου Μελά στον πρώτο όροφο, ενώ στο ισόγειο θα στεγαστεί το Μουσείο Εθνικής Αντίστασης, ένα από τα τρίτα που προγραμματίζεται να δημιουργηθούν εντός του πάρκου.
Στο δεύτερο κτίριο, έκτασης 3.966 τ.μ. αναμένεται να στεγαστεί το Μουσείο με τα ευρήματα που προέρχονται από τις ανασκαφές του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης, του Μετρό Θεσσαλονίκης. Πιο συγκεκριμένα, όπως ανέφερε και η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, απαντώντας τον περασμένο Μάϊο σε ερώτηση βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ αναφορικά με τις χρήσεις των κτιρίων που βρίσκονται εντός του πρώην στρατοπέδου «προβλέπεται ότι το εν λόγω κτίριο θα χρησιμοποιηθεί ως μουσειακός χώρος αφιερωμένος στην αρχαία αστική εξέλιξη της πόλης της Θεσσαλονίκης, από την ίδρυσή της έως την πυρκαγιά του 1917. Το υπουργείο αναλαμβάνει να χρηματοδοτήσει την ωρίμανση της μουσειολογικής και μουσειογραφικής μελέτης, ενώ οι κτιριολογικές μελέτες αποτελούν αντικείμενο της Προγραμματικής». Υπενθυμίζεται, πως για την μελέτη του συγκεκριμένου κτιρίου έχει ήδη εξασφαλιστεί το ποσό 1.080.000 ευρώ. Το κτίριο Β4 (740 τ.μ.) προορίζεται για το Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού. Επίσης, τα κτίρια Β1, Β2 και Β3 σύμφωνα με την κ. Φραγκοπούλου προορίζονται για πολιτιστικές δραστηριότητες, ενώ το κτίριο «Π» για την δημιουργία Κέντρου Περιβαλλοντικής Αγωγής. Σύμφωνα με την αντιδήμαρχο Παύλου Μελά, αναμένεται να αξιοποιηθεί και το κτίριο διοίκησης της 9ης ΤΑΞΥΠ, το οποίο μέχρι σήμερα διατηρείται κατά το ήμισυ καθώς τμήμα του είχε κατεδαφιστεί τον Ιούνιο 2005 κατά τις εργασίες διαπλάτυνσης της οδού Λαγκαδά. «Τα περισσότερα κτίρια έχουν καταστραφεί. Σταδιακά θα εξασφαλιστούν οι απαραίτητες χρηματοδοτήσεις από τα χρηματοδοτικά προγράμματα για την αξιοποίηση των εναπομεινάντων κτιρίων» εξηγεί η κ. Φραγκοπούλου.
Τα ανταλλάξιμα 83 διαμερίσματα
Αναφορικά με τα 83 διαμερίσματα, ιδιοκτησίας του δήμου Παύλου Μελά τα οποία περιήλθαν στον δήμο από κοινωνικό συντελεστή, και τα οποία βάσει σύμβασης παραχώρησης του πρώην στρατοπέδου για 99 χρόνια παραχωρήθηκαν κατά κυριότητα, νομή και κατοχή από τον δήμο στο Ταμείο Εθνικής Άμυνας για τις ανάγκες στέγασης των στρατιωτικών και των οικογενειών τους, φαίνεται πως βρέθηκε λύση στο αίτημα να γίνουν πρόσθετες εργασίες αξίας περίπου 250.000 ευρώ. «Θα δοθούν στο Ταμείο Εθνικής Άμυνας και θα εγκατασταθούν εκεί χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί που λαμβάνουν συνεχώς μεταθέσεις» εξηγεί η κ. Φραγκοπούλου. Η παραχώρηση των 83 διαμερισμάτων, περιουσιακό στοιχείο του δήμου, στο Ταμείο Εθνικής Άμυνας αποτέλεσε και έναν από τους βασικούς λόγους διαφωνίας της αντιπολίτευσης του δήμου. Πρόκειται για 83 διαμερίσματα, τα 70 στην περιοχή της Νικόπολης και τα υπόλοιπα στους Αμπελώνες τα οποία είχε στην κατοχή του ο δήμος από κοινωνικό συντελεστή. Απαίτηση, κατοίκων και αιρετών της περιοχής, όπως υποστηρίζουν στη «ΜτΚ» είναι η διαχείριση του πρώην στρατοπέδου και μελλοντικού Μητροπολιτικού Πάρκου να ανήκει στον δήμο Παύλου Μελά, κάτι που όπως λέει η αρμόδια αντιδήμαρχος είναι ξεκάθαρο στην σύμβαση παραχώρησης.
Πράσινο το 90% της έκτασης
Tο Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΕΠΣ) για την περιοχή του πρώην στρατοπέδου «Παύλος Μελάς», εγκρίθηκε με Προεδρικό Διάταγμα (Φ.Ε.Κ. 560Δ’/26-8-2021). Με το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα καθορίζονται οι χρήσεις γης, οι όροι και περιορισμοί δόμησης και εγκρίνεται περιβαλλοντικά το ΕΠΣ για την επανάχρηση, αξιοποίηση και λειτουργία της έκτασης ως Μητροπολιτικό Πάρκο υπερτοπικής κλίμακας. Το ΕΠΣ προβλέπει κοινωφελείς χώρους πρασίνου σε ποσοστό πάνω από 90% της συνολικής έκτασης ενώ παράλληλα διατηρούνται 26 συνολικά κτίσματα στο πρώην στρατόπεδο με επιτρεπόμενες χρήσεις όπως για: εκπαίδευση, μικρές αθλητικές και πολιτιστικές εγκαταστάσεις, χώρους συνάθροισης κοινού, γραφεία, αναψυχή, εμπορικά καταστήματα, εγκαταστάσεις εμπορικών εκθέσεων μικρής κλίμακας, εστίαση, επαγγελματικά εργαστήρια χαμηλής όχλησης, τουριστικά καταλύματα.
Πέραν των άλλων, εντός του Πάρκου θα λειτουργήσουν τρία αναψυκτήρια, τέσσερις χώροι στάθμευσης, θα αναπτυχθούν συστοιχίες φωτοβολταϊκών πάνελ από τα οποία θα εξασφαλίζεται ένα μέρος της ηλεκτροδότησης του πάρκου. Συνολικά μετά τις εργασίες διαμόρφωσης εντός του χώρου θα υπάρχουν 11.000 δέντρα και θάμνοι της ελληνικής φύσης. Επίσης προβλέπεται η δημιουργία 9 καθιστικών, 6 πυλών εισόδου, 6 σημείων infopoints κ.ά. Την ίδια ώρα, τον περασμένο Μάρτιο το δημοτικό συμβούλιο της περιοχής ενέκρινε την δεύτερη από τις τρεις κατατεθειμένες μελέτες βιωσιμότητας που εκπονήθηκαν αναφορικά με την λειτουργία του Μητροπολιτικού Πάρκου και τις επιχειρηματικές δράσεις που θα αναπτυχθούν εντός του πρώην στρατοπέδου. Η μελέτη Βιωσιμότητας είναι αποτέλεσμα διαβούλευσης με φορείς και εταίρους. «Με δεδομένο ότι το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά αποτελεί σημαντικό δημόσιο αγαθό, η αξιοποίηση και η οικονομική βιωσιμότητά του έχει βαρύνουσα σημασία όχι μόνο για την τοπική κοινωνία του δήμου Παύλου Μελά, αλλά και για την ευρύτερη περιοχή της Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης.
Η Μελέτη Βιωσιμότητας Μακροπρόθεσμου Στρατηγικού Πλάνου του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά, συντάχθηκε µε ένα ολοκληρωμένο σκεπτικό περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής βιωσιμότητας και στοχεύει πρώτιστα στην προστασία και διατήρηση της αξίας του αγαθού που προκύπτει από αυτή τη δημόσια επένδυση και τη διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών του ΜΠΠΜ στους δημότες και τους επισκέπτες» ανέφερε τότε σε σχετική ανακοίνωση ο δήμος Παύλου Μελά. «Η συντήρηση και η διαχείριση του Πάρκου είναι κάτι δαπανηρό, επομένως ο δήμος θα πρέπει να αναζητήσει τρόπους και μέσα που να εξασφαλίζουν την σχετική χρηματοδότηση» λέει η κ. Φραγκοπούλου και σημειώνει πως «είναι ένα μεγάλο και πρωτόγνωρο έργο για τα ελληνικά δεδομένα». Και παρότι η ίδια συμμετέχει στη σημερινή διοίκηση του δήμου, παραμένει ωστόσο επικεφαλής της παράταξης «Πόλη Μπροστά-Προοδευτική Συμμαχία για τον δήμο Παύλου Μελά» ξεκαθαρίζοντας ότι «το πρώην στρατόπεδο ανήκει στους πολίτες και με την αξιοποίησή του μπορεί να αναβαθμιστεί η δυτική πλευρά της πόλης, η πόλη αλλά και η Βόρεια Ελλάδα. Είναι σημαντικό ο χώρος να διατηρήσει τον δημόσιο χαρακτήρα του, να ανταποκριθούμε στα χρονοδιαγράμματα».
Η στάση της αντιπολίτευσης
Από την πλευρά του, ο επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης και επικεφαλής της παράταξης «ΑΝΑΤΡΟΠΗ δήμου Παύλου Μελά» Γιώργος Λίλτσης κάνει λόγο για ικανοποίηση ενός διαχρονικού αιτήματος του δήμου Παύλου Μελά και των κατοίκων της δυτικής Θεσσαλονίκης, σχεδόν του μισού πληθυσμού του νομού.
«Η απόδοση του πρώην στρατοπέδου στην κοινωνία της δυτικής πλευράς της πόλης είναι αποτέλεσμα αγώνων πολλών δεκαετιών και πολλών διοικήσεων. Το γεγονός ότι ξεκινούν οι εργασίες μας γεμίζει χαρά και αισιοδοξία. Ωστόσο, ως παράταξη είμαστε αντίθετοι στο γεγονός ότι για να παραχωρηθεί η έκταση έπρεπε να δοθεί ως αντάλλαγμα περιουσιακό στοιχείο του δήμου και των δημοτών μας. Σε άλλες περιπτώσεις δεν ζητήθηκαν ανταλλάγματα. Πρέπει πάσει θυσία ο δήμος μας να έχει τον πρώτο λόγο στον φορέα διαχείρισης που θα δημιουργηθεί, για τις θέσεις εργασίας που θα προκύψουν να προτιμηθούν κάτοικοι και κυρίως νέοι του τόπου μας. Επίσης, αφού πρόκειται για ένα Μητροπολιτικό Πάρκο ίσως θα πρέπει να διεκδικήσουμε την λειτουργία του να την χρηματοδοτήσουν και οι άλλοι όμοροι δήμοι και όχι μόνο ο δήμος Παύλου Μελά. Σίγουρα, μελανό σημείο αποτελεί το γεγονός ότι δεν προκηρύχθηκε διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την μετατροπή του σε Μητροπολιτικό Πάρκο, όπως συμβαίνει με όλα τα μεγάλα και σημαντικά έργα στην πόλη και τη χώρα» εξηγεί ο κ. Λίλτσης.
O επικεφαλής της παράταξης «Αλλάζω την πόλη μου» Δημήτρης Δεληγιάννης αναφέρει πως πρόκειται για μία θετική εξέλιξη. «Το ότι ξεκινούν οι εργασίες είναι μία εξαιρετική είδηση. Όλοι αυτό θέλαμε. Θα πρέπει για τη διαχείριση να συμβάλλει η κεντρική εξουσία» εξηγεί.
Ο Άρης Ιακωβίδης, επικεφαλής της «Ανανεωτικής Κίνησης Πολιτών» αναφέρει πως ο στόχος επιτεύχθηκε. «Με ικανοποιεί το γεγονός ότι αντιμετωπίστηκαν τα εμπόδια» υποστηρίζει. Ο επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης, Μάριος Παλάντζας υπογραμμίζει πως «ο τόπος έχει ανάγκη από την αξιοποίηση. Πρέπει να διασφαλιστεί η καθολική και δωρεάν πρόσβαση σε όλους. Εκφράσαμε ως παράταξη τις επιφυλάξεις μας σχετικά με την εξασφαλισμένη χρηματοδότηση, που αποτελεί μόλις ένα μέρος της μετατροπής του χώρου σε Πάρκο. Δεν έχουν βρεθεί ακόμα τα προγράμματα και τα εργαλεία. Η δεύτερη επιφύλαξή μας σχετίζεται με την μελέτη βιωσιμότητας. Να μην φορτώνεται το κόστος λειτουργίας η λαϊκή τσέπη» εξηγεί ο κ. Παλάντζας, που εκφράζει την αντίθεσή του για τα 83 ανταλλάξιμα διαμερίσματα.
Χώρος ελεύθερος, προσβάσιμος, δημοκρατικός
Όπως αναφέρει ο Πρόδρομος Νικηφορίδης, αρχιτέκτονας και ένας εκ των μελετητών του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά το υπό διαμόρφωση πάρκο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το «Hyde Park της Θεσσαλονίκης προσαρμοσμένο στην ελληνική φύση. Είναι ένας χώρος ελεύθερος, μπορεί να ορίζεται από τα όριά του αλλά στο εσωτερικό του παραμένει ελεύθερος, προσβάσιμος, δημοκρατικός. Δεν είναι χωρισμένος σε ζώνες» λέει. Σύμφωνα με τον κ. Νικηφορίδη το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά σε σχέση με τους αντίστοιχους χώρους στη Θεσσαλονίκη έχει μια ιδιαιτερότητα: «Υπάρχουν πολλά οπωροφόρα δέντρα όλων των ειδών. Φύτρωσαν από τα κουκούτσια που πετούσαν οι στρατιώτες όταν έτρωγαν τα φρούτα. Βρήκαμε μέχρι και ροδακινιές. Το ίδιο το πρώην στρατόπεδο μας οδήγησε στην μελλοντική του όψη».
Το πρώτο μουσείο για τον Προσφυγικό Ελληνισμό
Πρόσφατα, έγιναν τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του Εθνομάρτυρα του Πόντου Νίκου Καπετανίδη, που τοποθετήθηκε στον χώρο του πρώην στρατοπέδου. Το άγαλμα (σχετικό δημοσίευμα στις σελίδες 42-43) κοσμεί πλέον την Περιοχή 1 «Η Μνήμη» του ΜΠΠΜ, που χαρακτηρίζεται από την εμφατική παρουσία των δύο ιστορικών κτιρίων στρατωνισμού Α2 και Α3 και του κτιρίου Β4 που προορίζεται για τη δημιουργία του Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού. Συγκινητική ήταν η στήριξη των Ομογενών του Ελληνισμού του Πόντου, των Ενώσεων Συντακτών Μακεδονίας-Θράκης και Αθηνών και της Βουλής των Ελλήνων που συνέβαλαν στη δημιουργία και τοποθέτηση του αγάλματος στον δήμο Παύλου Μελά, τον συμπαγέστερο πληθυσμιακά σε προσφυγικό στοιχείο ανά την Ελλάδα. Την πρωτοβουλία έλαβε ο νεοϊδρυθέντας σύλλογος Δράσης «Νίκος Καπετανίδης» που αποτελείται από φορείς και προσωπικότητες των Ομογενών του Ελληνισμού του Πόντου. Μιλώντας στη «ΜτΚ» ο δημοσιογράφος Γιώργος Γεωργιάδης εκπροσωπώντας τον σύλλογο σημείωσε πως: «Για εμάς το μνημείο έπρεπε να τοποθετηθεί σε μία περιοχή με έντονο προσφυγικό στοιχείο. Μαζί με τον Ελληνισμό του Πόντου στο Μουσείο του Προσφυγικού Ελληνισμού θα συναντηθούν όλοι οι Έλληνες πρόσφυγες, της Μικράς Ασίας, της Θράκης, Καππαδοκίας. Θα είναι ένα σημείο συνάντησης των προσφύγων». Η δημιουργία Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού θεωρείται σημαντική, καθώς δεν υπάρχει μία αντίστοιχη δομή στην πόλη και την χώρα και η πρώτη δημιουργείται σε μια περιοχή που «αγκάλιασε» τους πρόσφυγες μετά το 1922. Για πολλούς δε, εκπροσώπους του Ποντιακού Ελληνισμού το Μουσείο μπορεί να αξιοποιηθεί ως μοχλός πίεσης για την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων, διεθνώς.
«Η Θεσσαλονίκη είναι προσφυγομάνα και οι δυτικές συνοικίες κατοικήθηκαν από πρόσφυγες. Η ιστορία η δική μας δεν γράφτηκε. Ευελπιστούμε ο χώρος αυτός να στεγάσει την πλούσια ιστορία μας και τον πολιτισμό μας» λέει από την πλευρά της η πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων, Χριστίνα Σαχινίδου. Ο Κυριάκος Χατζηκυριακίδης, επίκουρος καθηγητής επώνυμης Έδρας Ποντιακών Σπουδών ΑΠΘ υποστηρίζει πως «πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη, καθώς ικανοποιείται ένα αίτημα δεκαετιών. Θα διατηρηθεί η μνήμη όχι μόνο μέσω τεκμηρίων όχι μόνο υλικών αλλά και άυλων στοιχείων πολιτισμού. Με την σωστή καθοδήγηση μουσειολόγων μπορούν να αναδειχτούν κατάλληλα όλα τα είδη των πηγών».
*Δημοσιεύθηκε στη "ΜτΚ" στις 3 Οκτωβρίου 2021