Στην προπανδημική εποχή, η εικόνα ανθρώπων να βγαίνουν στο δρόμο για τα καθημερινά φορώντας τις χαρακτηριστικές γαλάζιες χειρουργικές μάσκες, ήταν για τους Δυτικούς μία απόκοσμη και μακρινή εικόνα.
Για του λόγου το αληθές, η φράση που επαναλάμβαναν οι Ευρωπαίοι από τη μέρα που ήρθε στη ζωή όλων μας ο κορονοϊός ήταν "Πεκίνο γίναμε...". Στην κινεζική πρωτεύουσα, η μάσκα ήταν απαραίτητο... αξεσουάρ για να προστατευθεί κάποιος από την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Κι ύστερα ήρθε ο... COVID και η ανθρωπότητα πληγώθηκε βαθιά, όμως το περιβάλλον πήρε μία βαθιά ανάσα, ενώ οι τυχεροί που η ζωή τους δεν επηρεάστηκε καίρια και σε ζωτικό βαθμό από την πανδημία, απέκτησαν νέες, καλύτερες και πιο υγιεινές συνήθειες, όπως το να περπατούν στη φύση και να ασκούνται.
Μαθήματα ζωής και βελτίωσης της καθημερινότητας πήραν, όμως και πολλοί "άρχοντες" πόλεων ανά τον κόσμο. Η πλειοψηφία επίλεξε να τα ξεχάσει με συνοπτικές διαδικασίες, όμως κάποιοι εξ αυτών, αποφάσισαν να αλλάξουν τις πόλεις τους, να τις κάνουν πιο... υγιεινές για κατοίκους και επισκέπτες, να τις καταστήσουν δηλαδή ανθρώπινες.
Το BBC Travel σε ένα μοναδικό αφιέρωμα παρουσιάζει τις μεγαλουπόλεις που με σύνθημα «πρώτα οι πεζοί, μετά τα Ι.Χ.» δείχνουν το δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον.
Παρίσι, Γαλλία
Ακόμη και πριν από την πανδημία, το Παρίσι είχε αρχίσει τις προσπάθειες να γίνει πιο φιλικό προς τους πεζούς.
Ως μέρος μιας συνολικής προσπάθειας για μείωση του αριθμού των αυτοκινήτων, οι χαμηλότερες αποβάθρες που εκτείνονται κατά μήκος του ποταμού Σηκουάνα πεζοδρομήθηκαν πλήρως στα τέλη του 2016, μια κίνηση που μονιμοποιήθηκε το 2018.
Το 2020, η δήμαρχος Anne Hidalgo επανεξελέγη εν μέρει λόγω της καμπάνιας για την «πόλη των 15 λεπτών»: μια νέα φιλοσοφία πολεοδομικού σχεδιασμού που επιτρέπει στους κατοίκους να ολοκληρώσουν όλες τις καθημερινές τους εργασίες –από τα ψώνια μέχρι το σχολείο μέχρι τη δουλειά– σε απόσταση 15 λεπτών με τα πόδια ή με το ποδήλατο.
Η πανδημία, σε συνδυασμό με πολλές απεργίες στα μέσα μαζικής μεταφοράς πριν από το lockdown, ενίσχυσε μόνο τη δημοτικότητα αυτών των ανθρωποκεντρικών και περιβαλλοντικά βιώσιμων πρωτοβουλιών. «Η ομορφιά του να κυκλοφορείς με τα πόδια στο Παρίσι αναδεικνύεται περισσότερο μετά τον Covid», δήλωσε η Kathleen Peddicord, ιδρύτρια της Live and Invest Overseas.
«Τα μέσα μαζικής μεταφοράς ήταν απαγορευμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα και ήταν επίσης πιο άβολα να φοράμε μάσκες. Έτσι, περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να χρησιμοποιούν τα πόδια τους», πρόσθεσε.
Πρόσθετοι ποδηλατόδρομοι έχουν επίσης εισαχθεί για την ανακούφιση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Στην πραγματικότητα, η πόλη σχεδιάζει να προσθέσει επιπλέον 180 χιλιόμετρα ποδηλατόδρομων και 180.000 θέσεις στάθμευσης ποδηλάτων μέχρι το 2026. «Έχω ζήσει στο Παρίσι για 14 χρόνια και μπορώ να πω με σιγουριά ότι δεν έχω δει ποτέ μεγαλύτερη μεταμόρφωση σε όλη την πόλη από αυτή που συνέβη πιο πρόσφατα για να ενθαρρύνει τους ποδηλάτες», είπε η Sadie Sumner, η οποία διευθύνει το παράρτημα του Παρισιού. της εταιρείας ποδηλατικών περιηγήσεων Fat Tire Tours.
Μεγάλοι διάδρομοι όπως η Rue de Rivoli στο κέντρο του Παρισιού έχουν μειωθεί σε μία λωρίδα, ενώ οι ποδηλατόδρομοι έχουν επεκταθεί στο πλάτος τριών λωρίδων αυτοκινήτων. Η πόλη σχεδιάζει επίσης να φυτέψει 170.000 δέντρα μέχρι το 2026, με την πρόθεση να δροσίσει το Παρίσι για να το κάνει πιο άνετο και ευχάριστο για τους πεζούς.
Εν αναμονή της φιλοξενίας της πόλης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024, η γέφυρα μεταξύ του Πύργου του Άιφελ και του Τροκαντερό θα πεζοδρομηθεί επίσης πλήρως. Συνολικά, οι κάτοικοι έχουν εκτιμήσει τις εκτεταμένες αλλαγές και προσβλέπουν σε ακόμη περισσότερες.
Μπογκοτά, Κολομβία
Ενώ η Μπογκοτά (και η Κολομβία γενικά) είχε πάντα μια ισχυρή ποδηλατική κουλτούρα, με την ποδηλασία ως το εθνικό άθλημα της χώρας, η πανδημία επιτάχυνε πολλές αλλαγές που άφηναν στην άκρη το αυτοκίνητο. Το 2020, η δήμαρχος Claudia Lopez όρισε επιπλέον 84 χιλιόμετρα προσωρινών ποδηλατοδρόμων στο υπάρχον δίκτυο ποδηλατοδρόμων Ciclorruta μήκους 550 χιλιομέτρων –ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο– και έκτοτε έχουν γίνει μόνιμοι.
Η Μπογκοτά ήταν μεταξύ των πρώτων πόλεων παγκοσμίως που πρόσθεσαν «αναδυόμενους» ποδηλατόδρομους κατά τη διάρκεια της πανδημίας και οι κάτοικοι παρατήρησαν ότι οι μόνιμες αλλαγές ήταν προς το καλύτερο.
«Η πόλη έχει πραγματικά αρχίσει να αναπτύσσει μια αξιοσημείωτη ατμόσφαιρα στο Άμστερνταμ και την Κοπεγχάγη τα τελευταία χρόνια», δήλωσε ο Alex Gillard, ιδρυτής του μπλογκ Nomad Nature Travel και ο οποίος έζησε στη Μπογκοτά κατά τη διάρκεια της πανδημίας. «Υπάρχουν τόσα πολλά ποδήλατα στους δρόμους όλες τις ώρες της ημέρας, είναι αρκετά εμπνευσμένο».
Τις Κυριακές και τις επίσημες αργίες, τα αυτοκίνητα απαγορεύονται τελείως από ορισμένες διαδρομές σε ένα πρόγραμμα γνωστό ως Ciclovia, προσελκύοντας περισσότερους από 1,5 εκατομμύριο ποδηλάτες και πεζούς κάθε εβδομάδα. Τα νέα λεωφορεία SITP της πόλης, που λειτουργούν με ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο, έχουν επίσης βελτιώσει σημαντικά το σύστημα δημόσιων συγκοινωνιών, σύμφωνα με τους ντόπιους.
«Η ατμόσφαιρα της Μπογκοτά έχει αλλάξει. Είναι πολύ πιο εύκολο, πιο ήρεμο και ασφαλές να κυκλοφορείς στην πόλη τώρα», δήλωσε η κάτοικος Josephine Remo, η οποία γράφει ένα ομώνυμο ταξιδιωτικό blog. Συνιστά στους ταξιδιώτες να επισκεφθούν την ιστορική γειτονιά της La Candelaria όπου γεννήθηκε η πόλη πριν από περισσότερα από 400 χρόνια. Θα βρουν πολλά μουσεία για την πλούσια ιστορία της πόλης, καθώς και εστιατόρια που στεγάζονται σε κτίρια αιώνων. Προτείνει επίσης το Usaquén Park για την υπαίθρια αγορά του Σαββατοκύριακου, όπου οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν τοπικά κολομβιανά φαγητά, χειροτεχνίες και μουσικές εκδηλώσεις.
Μιλάνο, Ιταλία
Η Ιταλία ήταν μία από τις χώρες που επλήγησαν περισσότερο αρχικά από την πανδημία και οι πόλεις της έπρεπε να προσαρμοστούν γρήγορα για να παρέχουν εναλλακτικές λύσεις στα συνωστισμένα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Το καλοκαίρι του 2020, το Μιλάνο ξεκίνησε ένα φιλόδοξο σχέδιο για τη διεύρυνση των πεζοδρομίων και την επέκταση των ποδηλατοδρόμων κατά μήκος δρόμων 35 χιλιομέτρων που προηγουμένως επικεντρώνονταν στην κυκλοφορία αυτοκινήτων.
Οι αλλαγές έχουν μεταμορφώσει την πόλη, φέρνοντας μαζί περισσότερα υπαίθρια εστιατόρια, υπαίθριες αγορές και αστικούς κήπους. «Δεν είναι το Μιλάνο που θυμάμαι πριν από 10 χρόνια κατά τη διάρκεια των φοιτητικών μου ημερών», είπε η κάτοικος Luisa Favaretto, ιδρύτρια της ιστοσελίδας Strategistico που ζει στο εξωτερικό.
«Λατρεύω την ιδέα της πόλης των 15 λεπτών (ένα σχέδιο που έχει εξερευνήσει επίσης το Μιλάνο) και αντλείται από την εξελισσόμενη υποδομή της πόλης που δίνει προτεραιότητα στους ανθρώπους έναντι των αυτοκινήτων». Η Favaretto τονίζει πως έχει δει μια ανάπτυξη σε αυτό που αποκαλεί μια αίσθηση κοινότητας του «παλιού κόσμου», καθώς υπάρχουν περισσότεροι λόγοι για να βρίσκεται κάποιος σε εξωτερικούς χώρους και να συναντιέται με άλλους σε κοινόχρηστους χώρους.
Η νέα συνοικία CityLife δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη περιοχή χωρίς αυτοκίνητα του Μιλάνου, αλλά και μία από τις μεγαλύτερες ζώνες χωρίς αυτοκίνητα στην Ευρώπη. «Είναι γεμάτο με δημόσιους χώρους πρασίνου μαζί με πολλούς ποδηλατόδρομους και προσφέρει μια ματιά στο μέλλον ενός βιώσιμου Μιλάνου», δήλωσε η Favaretto.
Σαν Φρανσίσκο, ΗΠΑ
Η πανέμορφη πόλη της βόρειας Καλιφόρνιας κινήθηκε γρήγορα κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών της πανδημίας ξεκινώντας το Slow Streets –ένα πρόγραμμα που χρησιμοποίησε σήμανση και εμπόδια για να περιορίσει την κυκλοφορία και τις ταχύτητες των αυτοκινήτων σε 30 διαδρόμους σε μια προσπάθεια να τους κάνει πιο φιλικούς προς τους πεζούς και τους ποδηλάτες.
Σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξε η πόλη, το πρόγραμμα πέτυχε μείωση 50% στην κυκλοφορία των οχημάτων, αύξηση 17% στην κυκλοφορία πεζών τις καθημερινές και 65% άλμα στην κυκλοφορία των ποδηλατών τις καθημερινές.
«Είναι υπέροχο για τους πεζούς και τους ποδηλάτες να μπορούν να μοιράζονται τους δρόμους», είπε ο κάτοικος Leith Steel. «Βλέπεις οικογένειες έξω να περπατούν, παιδιά να παίζουν –είναι μια πολύ διαφορετική εμπειρία».
Σημειώνει επίσης ότι η πόλη έχει καταβάλει χρήματα και προσπάθεια για τη δημιουργία καλύτερων ποδηλατικών διαδρομών σε όλη την πόλη, και είναι πιο σαφής από ό,τι στο παρελθόν.
Αν και υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να γίνουν για να μετατραπεί το Σαν Φρανσίσκο σε μια πραγματικά φιλική προς τους πεζούς πόλη, η ιστορία δείχνει ότι μπορεί να γίνει. Μια από τις πιο προσβάσιμες περιοχές της πόλης -το Embarcadero κατά μήκος της προκυμαίας- ήταν κάποτε αυτοκινητόδρομος μέχρι που ένας σεισμός του 1989 τον κατέστησε άχρηστο για οχήματα.