Υπάρχουν ταινίες που στοίχειωσαν τους θεατές τους και μία απ' αυτές, ίσως η σημαντικότερη, είναι και το αριστουργηματικό υπαρξιακό θρίλερ, με έντονα στοιχεία δράματος, «Το Μεροκάματο του Τρόμου», του Ανρί Ζορζ Κλουζό, με πρωταγωνιστή τον Ιβ Μοντάν.
Ένα φιλμ αλληγορικό για την πορεία της ανθρωπότητας, μία κατάβαση στην κόλαση, από τον αδιόρθωτο πεσιμιστή, κορυφαίο Γάλλο σκηνοθέτη, που ταυτόχρονα, όμως, υπηρετεί άψογα το θρίλερ δράσης και ανεβάζει τους σφυγμούς, κόβει την ανάσα.
Εβδομήντα χρόνια από την πρεμιέρα της (1953), η εμβληματική ταινία του Κλουζό, παραμένει ένα φιλμ αναλλοίωτο στον χρόνο, που συνεχίζει να μοιράζει απλόχερα τρόμο, τόσο για το συνταρακτικό θέμα της όσο και για τα βαθιά νοήματά της, ενώ επηρέασε και πολλούς σκηνοθέτες, καθώς οι εκτεταμένες σεκάνς του σασπένς αξίζουν σίγουρα μια θέση ανάμεσα στις σημαντικότερες της παγκόσμιας κινηματογραφικής ιστορίας.
Τα αρπαχτικά και ο Ιβ Μοντάν
Όταν έφτασε στα χέρια του Κλουζό το ομότιτλο μυθιστόρημα του Ζορζ Αρνό, θυμήθηκε το ταξίδι του στη Βραζιλία, από την οποία καταγόταν η ηθοποιός και σύζυγός του Βέρα και αυτό που του είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση τότε ήταν οι μεγάλες εταιρείες πετρελαιοειδών που έπεσαν σαν τα αρπαχτικά στους φυσικούς πόρους της Νότιας Αμερικής. Έτσι, του ήρθε η ιδέα να προσαρμόσει για τον κινηματογράφο το βιβλίο του Αρνό και να ξεκινήσει τα γυρίσματα. Μόνο που έπρεπε να βρει και τις τοποθεσίες για τα γυρίσματα που να θυμίζουν Λατινική Αμερική.
Η αρχική ιδέα να κάνουν τα γυρίσματα σε κάποιο μέρος της Λατινικής Αμερικής απορρίφθηκε από τον πρωταγωνιστή Ιβ Μοντάν, γνωστό για τις αριστερές πεποιθήσεις του, ως απρέπεια προς τους ντόπιους λαούς, ενώ απέρριψε και την εναλλακτική για την Ισπανία, δηλώνοντας την απέχθειά του για το καθεστώς του Φράνκο, με αποτέλεσμα τα γυρίσματα να γίνουν στη Νότια Γαλλία.
Η περιπέτεια των γυρισμάτων
Ωστόσο και τα γυρίσματα είχαν τη δική τους περιπέτεια. Ξεκίνησαν το 1951, αλλά όταν ζητήθηκε η συνδρομή από το 7ο Σύνταγμα Μηχανικού της Αβινιόν να φτιάξει μία γέφυρα πνίγηκαν δυο στρατιώτες και τα γυρίσματα αναβλήθηκαν. Ξαναξεκίνησαν το 1952, αλλά τα απρόοπτα συνεχίστηκαν. Η Βέρα Κλουζό αρρώστησε, ο Κλουζό έσπασε τον αστράγαλό του, οι κομπάρσοι απέργησαν για να πληρωθούν και οι βροχές προκάλεσαν τεράστια προβλήματα στον τεχνικό εξοπλισμό. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να διπλασιαστεί ο αρχικός προϋπολογισμός των 100 εκατομμυρίων φράγκων.
Το σενάριο μιας κολασμένης διαδρομής
Το εμπνευσμένο σενάριο, που υπογράφει ο ίδιος ο Κλουζό, μας μεταφέρει σε μία άθλια πάμφτωχη μικρή πόλη της Νότιας Αμερικής, όπου τέσσερις Ευρωπαίοι εγκλωβισμένοι άφραγκοι ξεπεσμένοι τυχοδιώκτες ψάχνουν τρόπο για να φύγουν από εκεί. Οι μοναδικές δουλειές που υπάρχουν είναι στις πετρελαιοπηγές μίας αμερικάνικης εταιρείας. Όταν μία απομακρυσμένη πετρελαιοπηγή πάρει φωτιά, ο διευθυντής της εταιρείας θα αναζητήσει οδηγούς για να μεταφέρουν δυο φορτηγά με νιτρογλυκερίνη, με σκοπό να σταματήσει η πυρκαγιά. Μόνο που πρέπει να διανύσουν πάνω από 300 χιλιόμετρα μίας επικίνδυνης διαδρομής, η οποία κρύβει θανάσιμες παγίδες και κάθε λακκούβα μπορεί να στοιχίσει τη ζωή στους οδηγούς. Όμως, η αμοιβή των 2.000 δολαρίων είναι για τους τέσσερις Ευρωπαίους τυχοδιώκτες η μοναδική λύση για να ξεφύγουν από τη μιζέρια τους και θα το πάρουν απόφαση να μπουν σε μια κολασμένη διαδρομή, με τις πιθανότητες να τα καταφέρουν να είναι σχεδόν μηδαμινές.
Αλληγορική λάσπη
Ο Κλουζό μεταμορφώνει την αγωνιώδη πορεία των τεσσάρων σε μία συνταρακτική αλληγορία για την ανθρώπινη φύση, καθώς η νιτρογλυκερίνη που κουβαλάνε οι τέσσερις Ευρωπαίοι δεν είναι μόνο ένα εκρηκτικό υλικό, που μπορεί ανά πάσα στιγμή να τους τινάξει στον αέρα, αλλά το βάρος του Δυτικού πολιτισμού. Και συνάμα ο ρόλος των απλών ανθρώπων ως γρανάζια ενός μηχανισμού που βγάζει υπερκέρδη, αρπάζοντας τους φυσικούς πόρους μίας φτωχής χώρας. Και κινηματογραφεί με ένα μοναδικό τρόπο, εστιάζοντας στα αλλοιωμένα από την αγωνία πρόσωπα, στον ιδρώτα πάνω στα βρόμικα σώματα των ηρώων ή σωστότερα των αντιηρώων του, οι οποίοι μοιάζουν να λιώνουν από την πίεση ενός κόσμου που χωρίζεται σε αυτούς που μετρούν κέρδη και αυτούς που κάνουν τη βρόμικη δουλειά, αλλά και όλους τους χρήσιμους ενδιάμεσους. Η πορεία τους είναι μία κατάβαση στην κόλαση, ο ατελείωτος δρόμος που ανοίγεται μπροστά τους κρύβει μόνο τη μυρωδιά του θανάτου, τη λάσπη της επιβίωσης σε έναν κόσμο που δεν τολμά να αλλάξει δρόμο, να πάρει στα χέρια του την τύχη του, αφήνοντας τις επιλογές στα πολυτελή γραφεία και τα γκρίζα κοστούμια με τα λευκά κολάρα.
Αδρεναλίνη
Μέγας μάστορας ο Κλουζό, που τον έχουμε θαυμάσει και για τις ταινίες του «Οι Διαβολογυναίκες», «Το Κοράκι», «Η Φυλακισμένη», «Όσα Δεν Έσβησε ο Άνεμος» και πολλές άλλες, κλιμακώνει την αγωνία με έναν απαράμιλλο τρόπο, καθώς ξεκινά την ταινία του χαλαρά, δίνοντας αβίαστα τους χαρακτήρες του έργου, αλλά και την παρακμιακή ατμόσφαιρα και τους λόγους που θα τους ωθήσουν στην απελπισμένη απόφαση. Και ξαφνικά ανεβάζει στροφές, φτάνει την αδρεναλίνη στα όρια της έκρηξης και με σαδιστική διάθεση κόβει την ανάσα. Για να έρθει το φινάλε και να ρίξει και το τελευταίο του καρφί με τη μελαγχολική του ειρωνική ματιά, που δεν χαρίζεται σε κανένα, ούτε ακόμη και σε αυτούς που έμαθαν να συμβιώνουν με τη νιτρογλυκερίνη σε όλη τους τη ζωή.
Ο Ιβ και η λογοκρισία
Ο Ιβ Μοντάν κάνει ίσως την ερμηνεία της ζωής του και μετά την επιτυχία της ταινίας, η μοναδική που κέρδισε συγχρόνως την ανώτατη διάκριση στα φεστιβάλ Καννών και Βερολίνου, θα γίνει πρωταγωνιστής πρώτου μεγέθους και θα τραβήξει το ενδιαφέρον του Χόλιγουντ. Δίπλα του, εξαιρετικοί οι Σαρλ Βανέλ, Φόλκο Λούλι, Πέτερ βαν Έικ, στους ρόλους των άλλων τριών τυχοδιωκτών, ενώ ένα χαρακτηριστικό ρόλο κρατά και η Βέρα Κλουζό. Η διεύθυνση της - άγριας - ασπρόμαυρης φωτογραφίας είναι του Αρμάν Τιράρ και η μουσική του Ζορζ Ορίκ.
Η ταινία, πέρα από τις διακρίσεις της και τα επτά εκατομμύρια εισιτήρια που έκοψε στην πρώτη της προβολή στη Γαλλία, το 2010, κατατάχθηκε ένατη στη λίστα του περιοδικού Empire με τις «100 καλύτερες ταινίες στον παγκόσμιο κινηματογράφο», ενώ είναι χαρακτηριστικό και ενδεικτικό της επίδρασής της, από τη λογοκρισία που υπέστη στις ΗΠΑ. Το φιλμ στις Ηνωμένες Πολιτείες προβλήθηκε 35 λεπτά μικρότερο από την αρχική της διάρκεια των 153 λεπτών, καθώς κόπηκαν οι σκηνές που απεικονίζουν αρνητικά την αμερικάνικη εταιρεία πετρελαίου και κατηγορήθηκε για αντιαμερικανισμό. Είναι, όμως, η ταινία που λατρεύτηκε από τους γνήσιους κινηματογραφόφιλους και φυσικά με τα θαυμαστά 153 λεπτά της….