Λίγα εικοσιτετράωρα από τη στιγμή που οι κάλπες στο Ισραήλ ο Γαβριήλ Χαρίτος, δρ. διεθνών σχέσεων, ερευνητής στο Ινστιτούτο Μπεν Γκουριόν του Πανεπιστημίου Μπεν Γκουριόν που διδάσκει Ιστορία Ελληνοϊσραηλινών Σχέσεων στα Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν, Κύπρου και Μακεδονίας μιλά στο makthes.gr για την επόμενη ημέρα.
Εν μέσω πανδημίας και καθώς πολλά κράτη σε Ευρώπη και ΗΠΑ βρίσκονται στην δίνη του τρίτου κύματος του κορονοϊού το Ισραήλ την περασμένη Τρίτη «έστησε» κάλπες.
Η εκλογική διαδικασία προέβλεπε ειδικά εκλογικά τμήματα για όσους νοσούν από κορονοϊό, αλλά και τμήματα για όσους βρίσκονται σε «καραντίνα», ενώ κάλπες στήθηκαν σε νοσοκομεία ακόμα και εντός Μονάδων Εντατικής Θεραπείας.
Η χώρα σταδιακά επιστρέφει στην... κανονικότητα, με την εστίαση, τα μπαρ, τα γυμναστήρια, τα εμπορικά κέντρα να έχουν ήδη ανοίξει, ωστόσο με την χρήση μάσκας υποχρεωτικά. Μέσω του προγράμματος του μαζικού εμβολιασμού (το Ισραήλ ήρθε σε απευθείας συμφωνία με την εταιρία Pfizer) υπολογίζεται πως το 60% του συνολικού πληθυσμού (9,3 εκ. πολιτών) έχει εμβολιαστεί με την μία δόση και το 50% με τις δυο δόσεις. Η διανομή του εμβολίου των Pfizer/BioNTech κατά της COVID-19 άρχισε τον Δεκέμβριο και η διάθεσή του επεκτάθηκε στους πολίτες ηλικίας άνω των 16 ετών. Αυτοί που το λαμβάνουν θεωρούνται πλήρως προστατευμένοι μια εβδομάδα μετά τη λήψη και της δεύτερης δόσης του εμβολίου.
Οι πρόσφατες εκλογές στο Ισραήλ πραγματοποιήθηκαν εν μέσω πανδημίας και σταδιακής επανέναρξης δραστηριοτήτων. Πόσο δύσκολο ήταν το εγχείρημα;
Το Ισραήλ ήδη από τις 7 Μαρτίου είχε αρχίσει να εισέρχεται ξανά στην «κανονικότητα», με τα εστιατόρια, τα μπαρ και τα εμπορικά κέντρα να λειτουργούν. Έτσι, η μέρα των εκλογών βρήκε τους ψηφοφόρους να αισθάνονται ελεύθεροι να μετακινηθούν από πόλη σε πόλη, να εκμεταλλευθούν την αργία των εκλογών κάνοντας σύντομες εκδρομές στην ύπαιθρο και – είτε πριν, είτε μετά τη διασκέδαση – να πάνε να ψηφίσουν. Το μόνο που θύμιζε την ύπαρξη της πανδημίας ήταν οι μάσκες που φορά ο κόσμος στους δρόμους. Κατά τα άλλα, η ζωή κύλησε κανονικά στις πρώτες εκλογές μετά τον μαζικό εμβολιασμό των κατοίκων.
Υπήρχε ειδική μέριμνα για την δημιουργία εκλογικών κέντρων για όσους νοσούν αλλά και εκείνους που βρίσκονται σε καραντίνα, ενώ κάλπες στήθηκαν ακόμα και εντός νοσοκομείων για εκείνους που νοσηλεύονται. Με τι βαθμό επιτυχίας εξελίχθηκε η εκλογική διαδικασία;
Αυτή ήταν και σημαντικότερη διαφορά σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Είχαν καταρτισθεί ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι για τους συνολικά 65.000 ψηφοφόρους, οι οποίοι κατά την ημέρα της εκλογικής διαδικασίας τελούσαν σε απομόνωση, αλλά και για τους 15.000 νοσούντες που είτε νοσηλεύονταν στο σπίτι είτε στα νοσοκομεία και στις ΜΕΘ. Ειδικά για αυτούς τους ψηφοφόρους δημιουργήθηκαν ειδικά εκλογικά τμήματα, που βρίσκονταν κυρίως σε ανοιχτούς χώρους, σε αθλητικά στάδια και υπαίθρια πάρκινγκ. Επίσης στήθηκαν εκλογικά τμήματα στα νοσοκομεία και στα γηροκομεία, ακόμα και στις ΜΕΘ, σε περίπτωση που κάποιος ασθενής αισθανόταν ότι ήταν σε θέση να ψηφίσει. Κάλπες στήθηκαν και στο διεθνές αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ για όσους ισραηλινούς θα επέστρεφαν στη χώρα εκείνη τη μέρα με ειδικές πτήσεις. Οι υγειονομικές αρχές έκριναν ότι θα ήταν προτιμότερο οι άρτι αφιχθέντες ψηφοφόροι να μην μεταβούν στα εκλογικά τμήματα που ήταν εγγεγραμμένοι, αλλά να ασκήσουν μέσα στο αεροδρόμιο το εκλογικό τους δικαίωμα, μην τυχόν μεταδώσουν τον ιό, μιας και βρίσκονταν στο εξωτερικό. Μία άλλη πρωτοτυπία των πρόσφατων εκλογών ήταν ο τρόπος με τον οποίον το Υπουργείο Εσωτερικών εξασφάλιζε την μετάβαση στα ειδικά εκλογικά τμήματα για τους ευρισκόμενους σε απομόνωση. Κάθε ψηφοφόρος αυτής της κατηγορίας μπορούσε να τηλεφωνήσει σε ειδικά διαμορφωμένο ταξί του Υπουργείου Εσωτερικών, που θα τον μετέφερε από το σπίτι του στο εκλογικό τμήμα. Αφού ψήφιζε, το ίδιο ταξί τον μετέφερε στη συνέχεια ξανά στο σπίτι του. Τέλος, είχε προβλεφθεί με ποιον τρόπο θα γινόταν η αποσυμφόρηση των εκλογικών τμημάτων, σε περίπτωση που θα σημειωνόταν συνωστισμός κατά την είσοδο των ψηφοφόρων. Στα μεγάλα εκλογικά τμήματα, η εφορευτική επιτροπή είχε στη διάθεσή της μία κινητή κάλπη, προκειμένου να είναι δυνατόν να ψηφίσει κάποιος γρήγορα, ακόμα και αν θα βρισκόταν «στο τέλος της ουράς». Σκοπός ήταν να μειωθεί όσο το δυνατόν περισσότερο ο χρόνος παραμονής των ψηφοφόρων στο εκλογικό τμήμα. Παρά τις ανησυχίες που εκφράσθηκαν, δεν αναφέρθηκαν προβλήματα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της ψηφοφορίας.
Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι και τα πρόσθετα εκλογικά τμήματα που συστάθηκαν για τους νοσούντες και τους τελούντες σε απομόνωση ψηφοφόρους, ενδέχεται να περιπλέξουν την διαδικασία καταμέτρησης των ψήφων και τον έλεγχο εάν υπήρξαν ή όχι διπλοψηφίσαντες. Απ ‘ό,τι φαίνεται όμως, και αυτές οι ανησυχίες αποδεικνύονται υπερβολικές. Οι ρυθμοί είναι πολύ γρήγοροι, γεγονός που οφείλεται και στον τρόπο ψηφοφορίας. Στο Ισραήλ ισχύει το σύστημα της απλής αναλογικής με ενιαία περιφέρεια και με κομματικές λίστες (χωρίς σταυρούς προτίμησης). Έτσι κι αλλιώς, είτε σε καιρό πανδημίας ή μη, η καταμέτρηση των ψηφοδελτίων είναι σαφώς ευκολότερη σε σχέση με άλλες χώρες.
Ο κορονοϊός ήρθε για να αλλάξει και τον τρόπο διεξαγωγής των εκλογών. Οι ισραηλινοί φαίνεται ότι έχουν πολλά να διδάξουν στον τρόπο διοργάνωσης μίας τέτοιας πολύπλοκης διαδικασίας. Οι οιωνοί δεν ήταν καλοί, αλλά φαίνεται πως τελικά, όλα πήγαν καλά και δεν παρουσιάσθηκαν προβλήματα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας των εκλογών.
Το γεγονός ότι σε διάστημα μόλις τριών μηνών, πάνω από το 50% του πληθυσμού εμβολιάστηκε με τις δυο δόσεις, δείχνει ότι το πείραμα του εμβολιασμού πέτυχε. Τι ρόλο διαδραμάτισε το γεγονός αυτό στο αποτέλεσμα των εκλογών, με έναν Νετανιάχου να δέχεται αυστηρή κριτική από μεγάλη μερίδα του κόσμου αλλά και των Media;
Οι δημοσκοπήσεις αλλά και το εκλογικό αποτέλεσμα έδειξε ότι πράγματι ο γρήγορος και μαζικός εμβολιασμός, ως επίσης και το άνοιγμα της αγοράς δύο μόλις εβδομάδες πριν τις εκλογές, αύξησαν την δημοτικότητα του Νετανιάχου και, όπως ήταν επόμενο, και τα ποσοστά του κόμματός του. Είναι ενδεικτικό ότι οι τελευταίες δημοσκοπήσεις πριν το άνοιγμα της κάλπης, έδειχναν το Λικούντ να ενδυναμώνεται όσο ποτέ άλλοτε. Ήταν απολύτως φυσιολογικό ο Νετανιάχου να προβάλει όσο μπορούσε περισσότερο ότι η χώρα του, υπό την δική του διακυβέρνηση, κατάφερε να θέσει σε έλεγχο την πανδημία και το Ισραήλ να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση διεθνώς. Πολύς κόσμος «έδωσε συγχωροχάρτι» στον Νετανιάχου για όσα πολλά του καταμαρτυρούνται στον δημόσιο λόγο – ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι η δικαιοσύνη ουσιαστικά δεν έχει ακόμα αποφανθεί περί της ενοχής ή της αθωότητάς του. Εκ του αποτελέσματος συμπεραίνεται ότι η διακυβέρνηση Νετανιάχου μπορεί να είναι υπερήφανη για την μάχη που έδωσε κατά του κορωνοϊού και το εκλογικό σώμα του έδωσε το προβάδισμα, παρά τα σημαντικά οικονομικά προβλήματα που άφησαν πίσω τους τα περιοριστικά μέτρα των τελευταίων δώδεκα μηνών.
Παρ’ όλα αυτά, τα υψηλά ποσοστά που έλαβαν τα κόμματα που στηρίζουν την παραμονή του Νετανιάχου στην εξουσία δεν οφείλονται μόνο στην απόδοση των μέτρων και στην ευφορία της επιστροφής στην κανονικότητα. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που προέρχονται από όλους ανεξαιρέτως τους πολιτικούς χώρους – συμπεριλαμβανομένης και της Δεξιάς – δεν διαθέτουν τον απαραίτητο κοινό ιδεολογικό παρονομαστή που θα τους επέτρεπε να συγκυβερνήσουν τη χώρα. Το επιχείρημα «Μαύρο στον Μπίμπι» δεν είναι αρκετό για να αναδείξει αποτελεσματικό και ολοκληρωμένο πολιτικό λόγο. Και όσο δεν υπάρχει δικαστική απόφαση που να αποφαίνεται περί της ενοχής ή της αθωότητας του Βενιαμίν Νετανιάχου, οι παθιασμένες διαδηλώσεις έχουν αποδείξει ότι δεν πείθουν τον ισραηλινό ψηφοφόρο. Είναι γεγονός ότι μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ – στα οποία συμπεριλαμβάνεται ακόμα και η κρατική ραδιοτηλεόραση – επικρίνουν τον Νετανιάχου. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται ότι όσο ο Νετανιάχου βάλλεται πανταχόθεν, αποδεικνύεται αποτελεσματικότερος ο τρόπος που διαχειρίζεται όχι μόνο τις τρέχουσες πολιτικές υποθέσεις, αλλά και το θυμικό του μέσου ισραηλινού πολίτη. Η πολιτική επιβίωση του Βενιαμίν Νετανιάχου δεν είναι τυχαία. Όπως τυχαία δεν είναι και η απουσία μίας πολιτικής προσωπικότητας, αντάξιας να τον αντικαταστήσει.
Το Λικούντ και τα κόμματα που υποστηρίζουν τον Νετανιάχου μπορεί να «έχουν κερδίσει στα σημεία» - αλλά καθαρή νίκη δεν επετεύχθη. Η κατανομή των βουλευτικών εδρών κρύβει πολλές παγίδες και για τον Νετανιάχου και για τους αντιπάλους του και το πιθανότερο σενάριο είναι το Ισραήλ να συρθεί και πάλι σε εκλογές τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, για πέμπτη συνεχή φορά μέσα στα δύο τελευταία χρόνια. Ένα δεδομένο που θα χρειαστεί να λάβουμε υπ’όψιν είναι ότι η νέα Κνέσετ θα πρέπει να εκλέξει νέο Πρόεδρο του Κράτους. Η νομοθεσία ορίζει ότι η εκλογή του νέου Προέδρου θα πρέπει να διεξαχθεί κατά την περίοδο που εκτείνεται από την 27η Απριλίου έως την 6η Ιουνίου 2021. Δεν αποκλείεται η ανάγκη επίτευξη συγκλίσεων, να αποτελέσει και το έναυσμα για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας, έστω και με μερικές εγγενείς παραφωνίες. Άλλωστε, η προσφυγή στις κάλπες για πέμπτη συνεχή φορά, εκτός από τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που θα προσθέσει, θα μειώσει ακόμα περισσότερο την αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος.
Έχετε εκφράσει τις επιφυλάξεις σας για το ενδεχόμενο να υπάρξει νέο lockdown μετά τις εκλογές. Που εδράζετε αυτή την επιφύλαξη;
Στον φόβο. Είναι κάτι το πρωτόγνωρο. Τα επιδημιολογικά στοιχεία είναι πραγματικά αισιόδοξα και όλα δείχνουν ότι η πανδημία στο Ισραήλ έχει αντιμετωπισθεί. Όσο όμως είμαι υποχρεωμένος να φοράω μάσκα στο δρόμο και στα μέσα μεταφοράς και να επιδεικνύω το «πράσινο πάσο» μου για να μπω σε ένα εστιατόριο και σε ένα κατάστημα, δεν μπορώ να αποκλείσω το ενδεχόμενο μια μέρα να ανακοινωθεί ξανά ότι πρέπει να μείνουμε στο σπίτι για μήνες. Κανείς δεν ξέρει.