Κάποιες φορές, πολύ λογικά, τα θέματα τα οδηγεί η ίδια η ημερομηνία. Δεν μπορεί, δηλαδή, να ξεχαστεί ότι σήμερα πριν από 233 χρόνια, έπεσε η Βαστίλη.
Μπορεί μέσα να βρέθηκαν πολλοί λίγοι κρατούμενοι, αλλά η πτώση ενός τυραννικού συμβόλου της εξουσίας ήταν αρκετό ως συμβολισμός.
Η 14η Ιουλίου είναι επίσημη γιορτή της γαλλικής δημοκρατίας, σηματοδοτώντας τη γαλλική επανάσταση του 1789.Η εποχή ήταν σκοτεινή, γεμάτη ίντριγκες, μηχανορραφίες και τυχοδιωκτισμούς.
Το σινεμά λοιπόν εκμεταλλεύθηκε αυτή την ιστορική ημερομηνία και προέκυψαν πολλές ταινίες. Βάζω στην άκρη την πολύκροτη «Η γαλλική επανάσταση» του Γάλλου Ρομπέρ Ανρικό. Υπάρχουν και πολλά αβανταδόρικα φιλμ με δημαγωγικούς τίτλους. Θαυμάστε π.χ τον ελληνικό τίτλο «Για την αγάπη της στη λαιμητόμο» (1958) του Ραλφ Τόμας με τον Ντερκ Μπόγκαρντ. Καρμανιόλες, αποκεφαλισμοί και ανάλογα, κρύβονται πίσω από το μυθιστόρημα του Τσάρλς Ντίκενς «Ιστορία δύο πόλεων»,που γυρίστηκε πολλές φορές σε ταινία, αλλά έγινε και τηλεοπτική σειρά. Οι Αμερικανοί, που θεωρούσαν πάντα πως η γαλλική επανάσταση είχε ως βάση τη δική τους το 1776, μας έδωσαν κάποια φιλμ, με το πιο εμβληματικό και αγαπημένο το «Αρχίστε την επανάσταση χωρίς εμένα» (1970) του Μπαντ Γιόρκιν.
Η τραγική Αντουανέτα
Σήμερα κάποιοι ιστορικοί διαφωνούν αν και με ποιο τρόπο διατύπωσε την περιβόητη φράση της η Μαρία Αντουανέτα «Αντί για ψωμί, να φάνε παντεσπάνι». Την ιστορία και το τραγικό τέλος της με καρατόμησή της έδειξε πολλές φορές το σινεμά. Η Σοφία Κόπολα γύρισε τη δική της εκδοχή στην έγχρωμη «Μαρία Αντουανέτα». Ωστόσο μνημειώδης παραμένει η προπολεμική δημιουργία του 1938 «Μαρία Αντουανέτα, η τραγική βασίλισσα» του Γ.Σ Βαν Ντάικ και Ζιλιέν Ντιβιβιέ. Στο ρόλο της 14ης παιδούλας βασίλισσας η περίφημη Νόρμα Σίρερ και σ΄ εκείνη του βασιλιά ο Ρόμπερτ Μάρλεϊ, ενώ συμμετείχε και ο Τάιρον Πάουερ. Το φιλμ προτάθηκε για τέσσερα Όσκαρ και είχε εκπληκτικά κουστούμια και ντεκόρ. Το τραγικό ζεύγος είχε αποπειραθεί να διαφύγει με άμαξα αλλά οι επαναστάτες τους συνέλαβαν. Έτσι προέκυψε η πολύ λειτουργική ταινία «Νύχτα της Βαρέν» του Εττόρε Σκόλα με πολλούς και καλούς σταρ.
Ίντριγκες και παράξενες ιστορίες
Η εποχή ήταν ταραγμένη και σύντροφοι στράφηκαν εναντίον συντρόφων. Η σύγκρουση Ροβεσπιέρου- Δαντών είναι πασίγνωστη και κατέληξε στην καρατόμηση του δευτέρου. Τη δεκαετία του ‘80 ο Αντρέι Βάιντα γύρισε την «Υπόθεση Δαντών» με τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ επιβλητικό στον ομώνυμο ρόλο. Η ταινία ακόμα έχει και τη δεύτερη «ανάγνωση» που την μεταφέρει στην σύγχρονη πολιτική σκηνή. Ήταν τότε η γνωστή στην Πολωνία σύγκρουση της «Αλληλεγγύης» με τον Λεχ Βαλέσα με τον Γιαρουζέλσκι. Οι αναφορές και οι αναλογίες της ήταν σαφέστατες. Ευτυχώς στην πραγματικότητα οι εξελίξεις ήταν διαλλακτικές και αισιόδοξες. Ο Βαλέσα όχι μόνον επέζησε αλλά μελλοντικά έγινε πρόεδρος δημοκρατίας της Πολωνίας.
Αναζητώντας τώρα άλλα φιλμ ,που αναφέρονται στα ταραγμένα χρόνια της γαλλικής επανάστασης, θα θυμηθούμε το «Παντρεμένοι αλά γαλλικά» του Ζαν Πολ Ραπενό με τους Ζαν Πολ Μπελμοντό και Μαρλέν Ζομπέρ.
Μυστικισμός και τρόμος
Η πιο παράξενη ταινία, που είναι πιο cult και έχει να κάνει με τον περίγυρο της γαλλικής επανάστασης ,γυρίστηκε από τον Κριστόφ Γκανζ και είναι η υπερπαραγωγή «Η αδελφότητα των λύκων» (2001). Μεταξύ 1764 και 1767, στην επαρχία της Ζεβοντάν, ένα μυστηριώδες τέρας σκότωσε με φρικτό τρόπο 100 γυναίκες και παιδιά. Οι φήμες έλεγαν κάτι για λύκο ή ύαινα, αλλά καλλιεργήθηκε και μια ιδιαίτερη συνωμοσιολογική άποψη για κάτι μεταφυσικό. Ο βασιλιάς έστειλε ειδικούς να εντοπίσουν το τέρας και να το εξοντώσουν. Έτσι στήθηκε ένας μεγάλος αστικός μύθος, μέρος της γαλλικής λαϊκής κουλτούρας». Δύσκολο φιλμ, μεγάλης διάρκειας, αρτίστικο, στυλιστικό με σαφείς περιγραφές και αναφορές για το κλίμα πριν την επανάσταση. Σκηνές από την γαλλική επανάσταση παρακολουθούμε στο πολύωρο, επικό, πολύκροτο, «βουβό» αριστούργημα του Άμπελ Γκανζ «Ναπολέων» (1927). Στα 1938 ο «πατέρας» του γαλλικού σινεμά Ζαν Ρενουάρ θα προσφέρει την «La Marseillaise», δηλαδή τη Μασσαλιώτιδα. Είναι μια συγκλονιστική ιστορία χωρίς αίμα, δείχνοντας την υπέροχη περίπτωση των κατοίκων της Μασσαλίας που έκαναν πορεία προς το Παρίσι τραγουδώντας το περίφημο ενθουσιαστικό άσμα και μετέπειτα γαλλικό εθνικό ύμνο.
Φυσικά, είναι γνωστό πως η γαλλική περίπτωση ήταν μια αστική εξέγερση, αλλά έτσι ή αλλιώς κόμισε τον ευεργετικό αέρα της επαναστατικής αλλαγής.
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 10.07.2022