Λίγο πριν ξεσπάσει η απόλυτη ενεργειακή καταιγίδα, τον ερχόμενο χειμώνα, η Ελλάδα αναζητά «σωσίβιο» στους δικούς της ενεργειακούς πόρους, στα κοιτάσματα λιγνίτη. Καθώς όμως τα τελευταία χρόνια η χώρα μας είχε δρομολογήσει το σχέδιο της απολιγνιτοποίησης, αυτό το «σωσίβιο» είχε «ξεφουσκώσει». Μπορούμε από τη μια μέρα στην άλλη να γυρίσουμε το χρόνο πίσω; «Όχι», λένε στη δυτική Μακεδονία οι άνθρωποι που επί χρόνια δούλευαν με τον λιγνίτη.
Στις 6 Απριλίου 2022 ο Κυριάκος Μητσοτάκης βρέθηκε στην Κοζάνη για να εγκαινιάσει το μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό πάρκο της χώρας. Ωστόσο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος δεν βρέθηκαν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά ο λιγνίτης. Εκείνη τη μέρα ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι για την επόμενη διετία η Ελλάδα θα αυξήσει την παραγωγή λιγνίτη κατά 50%, προκείμενου η χώρα μας να μειώσει βραχυπρόθεσμα την ενεργειακή της εξάρτηση.
Από την πλευρά του ο δήμαρχος Κοζάνης Λάζαρος Μαλούτας εκτιμά ότι αυτή η προσωρινή επιστροφή στον λιγνίτη δεν θα αλλάξει το μακροπρόθεσμο σχέδιο της απολιγνιτοποίησης. Έστω και προσωρινά θα κάνει την «ανηφόρα» που τραβά η περιοχή κάπως πιο ήπια, είτε γιατί θα δοθούν κάποια μεροκάματα στους εργολάβους είτε γιατί η μετάβαση στη λειτουργία του συστήματος τηλεθέρμανσης θα γίνει με πιο ήπιο τρόπο.
Τα ορυχεία δεν είναι σουπερμάρκετ
Πού βρισκόμαστε σήμερα; Τα ορυχεία έχουν αποδιοργανωθεί τα χρόνια που προηγήθηκαν, καθώς η χώρα μας από το 2019 ανακοίνωσε ένα φιλόδοξο σχέδιο απολιγνιτοποίησης. Αν όμως θέλουμε να αυξηθεί η συμμετοχή του λιγνίτη στο μείγμα χρειάζεται να αυξηθεί η ποσότητα που εξορύσσεται, άρα χρειάζεται προσωπικό και μηχανήματα. Ο πρόεδρος ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ κ. Γιώργος Αδαμίδης εκτιμά ότι χρειάζεται ένας χρόνος προετοιμασίας γιατί «τα ορυχεία δεν είναι σουπερμάρκετ, να πάρεις το προϊόν από το ράφι. Χρειάζονται μελέτες, εγκρίσεις, διαγωνισμοί, πρέπει να υπάρχουν διαθέσιμα μηχανήματα και εξειδικευμένο προσωπικό. Όταν είχαμε 25% λιγνίτη στο ενεργειακό μείγμα είχαμε και 4.000 επιπλέον προσωπικό, πώς είναι δυνατόν να θέλουμε να φτάσουμε στα ίδια επίπεδα χωρίς αυτό το προσωπικό;» διερωτάται.
Η ΔΕΗ προκήρυξε έξι διαγωνισμούς, για αναθέσει σε εργολάβους τις λεγόμενες «προπορείες», δηλαδή τις προπαρασκευαστικές χωματουργικές εργασίες στο νότιο πεδίο. Όμως πρόκειται για τις συνήθεις εργολαβίες, που ανατίθενται κάθε χρόνο και όχι για πρόσθετες, που θα χρειαζόταν για να αυξηθεί η ποσότητα λιγνίτη που βγαίνει από τα ορυχεία. Μόνο για έναν από τους έξι διαγωνισμούς βγήκε προσωρινός μειοδότης και θα περάσουν 2-3 μήνες ώσπου ο οριστικός ανάδοχος να βάλει τα μηχανήματά του να σκάβουν και να ανοίγουν «μέτωπο» για τα συνεργεία της ΔΕΗ, τα οποία καλώς εχόντων των πραγμάτων θα πιάσουν δουλειά από το νέο έτος.
Τα «καλά χέρια» μετανάστευσαν
«Με την βίαιη απολιγνιτοποίηση υπήρχε αβεβαιότητα και οι αμοιβές έπεφταν. Οι εργαζόμενοι με εξειδίκευση μετανάστευσαν είτε για άλλα μέρη της Ελλάδας, είτε για το εξωτερικό. Θέλουν να επιστρέψουν, αλλά να υπάρχει χρονοδιάγραμμα, να μας πουν ότι ο λιγνίτης θα χρησιμοποιείται μέχρι πχ το 2028, το 2030» λέει ο Στέφανος Κωνσταντινίδης, προσωρινός μειοδότης της πρώτης εργολαβίας.
«Το άλφα και το ωμέγα είναι ο προγραμματισμός» συμφωνεί και ο Γιώργος Τσιρανίδης, που επίσης έχει εργοληπτική εταιρεία που συνεργαζόταν με τη ΔΕΗ. «Εμείς τα τελευταία χρόνια μειώσαμε το προσωπικό και τα μηχανήματα. Τα ‘’καλά χέρια’’ έχουν φύγει από την περιοχή. Για να ζητήσουμε να επιστρέψουν θα πρέπει να τους δώσουμε έναν χρονικό ορίζοντα, τουλάχιστον μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Αν κάποιος άλλαξε τη ζωή του και μετανάστευσε, δεν θα επιστρέψει για να δουλέψει για ένα και δύο χρόνια».
Τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής πιστοποιούν τη μείωση του πληθυσμού στη Δυτική Μακεδονία την τελευταία δεκαετία- μάλιστα καταγράφεται το υψηλότερο ποσοστό μείωσης στη χώρα, σε ποσοστό 10% και σε απόλυτους αριθμούς πάνω από 28.000 άνθρωποι. «Η εσωτερική μετανάστευση θυμίζει την πρώτη μεταπολεμική περίοδο» σχολιάζει ο κ. Αδαμίδης.
Πέφτουν τηλέφωνα σε συνταξιούχους
Δεν είναι όμως μόνο οι εργολάβοι που έχουν πρόβλημα με το προσωπικό, καθώς και από τη ΔΕΗ έφυγαν χιλιάδες εργαζόμενοι με το πρόγραμμα εθελουσίας. Εργαζόμενοι της ΔΕΗ στα ορυχεία εκτιμούν ότι θα υπάρξει πρόβλημα με την τροφοδοσία των τριών μονάδων με λιγνίτη, επειδή το προσωπικό δεν επαρκεί, αλλά οι ανάγκες μπορεί να καλυφθούν με εποχικό προσωπικό. Το μεγαλύτερο πρόβλημα αναμένεται να εμφανιστεί στη νέα μονάδα Πτολεμαΐδα 5, που πρόκειται να λειτουργήσει το φθινόπωρο και η οποία πρέπει να στελεχωθεί με εξειδικευμένους εργαζόμενους. Μάλιστα σύμφωνα με τον κ. Αδαμίδη η εταιρεία έχει προσεγγίσει στελέχη της που συνταξιοδοτήθηκαν για να επιστρέψουν προσωρινά στην υπηρεσία. «Ψάχνει μπαλώματα η διοίκηση Στάσση» λέει.
Μεγάλο πρόβλημα είναι και ο εξοπλισμός, που οι εταιρείες «σκότωσαν» στην αγορά. Την περίοδο 2018-2019 υπήρχαν 2.000 φορτηγά για τη μεταφορά χώματος από τα λιγνιτικά πεδία και σήμερα έχουν μείνει μόνο 170.
******************************
Πιθανό το σενάριο «μπλακ άουτ» στο φυσικό αέριο
Η διακοπή ρώσικου φυσικού αερίου για δέκα ημέρες, με πρόσχημα την ετήσια συντήρηση του Nord Stream 1 και η επαναλειτουργία του με περιορισμένη ροή, φαντάζει ως προάγγελος για όσα θα ακολουθήσουν τον χειμώνα στην Ευρώπη.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, θεωρεί ως «πιθανό» σενάριο το ενδεχόμενο πλήρους διακοπής της παροχής από την Gazprom. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, η πλήρης διακοπή στην τροφοδοσία με ρωσικό αέριο, χωρίς έγκαιρα μέτρα προετοιμασίας και με κρύο χειμώνα, μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω συρρίκνωση του ΑΕΠ της Ε.Ε. κατά 0,9 έως και 1,5 ποσοστιαίες μονάδες φέτος.
Την εβδομάδα που πέρασε η Κομισιόν εισηγήθηκε ένα νέο νομοθετικό εργαλείο, που προβλέπει τη μείωση της κατανάλωσης αερίου κατά 15% για την περίοδο μεταξύ 1ης Αυγούστου και 31ης Μαρτίου, σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωση των τελευταίων πέντε ετών. Αν και τα κράτη-μέλη καλούνται να προχωρήσουν εθελοντικά σε αυτή τη μείωση, αν η κατάσταση φτάσει σε όρια συναγερμού η Κομισιόν, είτε με δική της πρωτοβουλία είτε κατόπιν αίτησης τριών μελών, έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει το μέτρο σε υποχρεωτικό. Η πρόταση αναμένεται να συζητηθεί μεθαύριο Τρίτη, στο Συμβούλιο Ενέργειας στις Βρυξέλλες, με σημεία τριβής το ποσοστό της μείωσης αλλά κυρίως τον τρόπο που μπορεί αυτή η απόφαση υποχρεωτική. Για την έγκριση του κανονισμού απαιτείται ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο (55% των κρατών-μελών με συνολικό πληθυσμό άνω του 65% του πληθυσμού της Ε.Ε.).
Έως το τέλος Σεπτεμβρίου τα κράτη-μέλη θα πρέπει να καταθέσουν εθνικά σχέδια εκτάκτου ανάγκης, για το πώς θα πετύχουν τον στόχο της εξοικονόμησης κατά 15%, και κάθε δύο μήνες να ενημερώνουν την Κομισιόν για την πρόοδο στην επίτευξη του στόχου.
Από ελληνικής πλευράς η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας απέστειλε στην Κομισιόν το «σχέδιο αντιμετώπισης κινδύνων στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας» που περιλαμβάνει, ως ύστατο μέτρο, και τις προγραμματισμένες, κυλιόμενες διακοπές στην ηλεκτροδότηση, αν η παραγωγή και οι εισαγωγές δεν επαρκούν για την κάλυψη της ζήτησης.
Πάντως ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ Γιώργος Αδαμίδης πιστεύει ότι τελικά δεν θα αποφύγουμε τις διακοπές στο ρεύμα, ούτε το «δελτίο», στην περίπτωση συνολικής διακοπής της παροχής ρώσικου αερίου
Μιχάλης Μαθιουλάκης: «Η Ρωσία θα χρησιμοποιεί διαρκώς την ενέργεια ως όπλο»
«Η Ρωσία δεν έχει λόγο να χάσει ένα πολύτιμο εργαλείο που έχει αυτή τη στιγμή για να επηρεάζει τα εσωτερικά πράγματα στην Ε.Ε. Αν έκοβε εντελώς την τροφοδοσία, η Ρωσία θα έχανε αυτό το εργαλείο και επιπλέον, αν συνέβαινε κάτι τέτοιο οι τιμές θα ανέβαιναν ακόμα υψηλότερα και δεν θα είχε την ευκαιρία να κερδίσει» εκτιμά ο κ. Μιχάλης Μαθιουλάκης, σύμβουλος ενεργειακής στρατηγικής, ακαδημαϊκός Διευθυντής του Greek Energy Forum και επιστημονικός Συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ. Ο ίδιος προβλέπει ότι η Ρωσία δεν θα κόψει εντελώς το φυσικό αέριο, αλλά θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως εργαλείο, κρατώντας μειωμένες ροές για να συνεχίσει να είναι ένας δρων παράγοντας στα ευρωπαϊκά πράγματα και στη διαμόρφωση των τιμών.
Ο κ. Μαθιουλάκης πιστεύει ότι οι εξαγγελίες της ΕΕ όχι μόνο δεν θα οδηγήσουν σε μείωση των τιμών αλλά θα έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. «Όλα όσα ανακοινωθήκαν τους τελευταίους 5 μήνες χρειάζονται κατ ελάχιστον μια πενταετία για να εφαρμοστούν. Όσο πιο μακριά είμαστε από την υλοποίησή τους τόσο ευάλωτοι είμαστε στις αυξήσεις των τιμών. Εμείς βιαστήκαμε να ανακοινώσουμε πρωτοβουλίες που θα έχουν αποτελέσματα μακροπρόθεσμα, όμως βραχυπρόθεσμα είναι καταστροφικά». Του ζητήσαμε να μας δώσει κάποια παραδείγματα. Η πρόθεση της Ε.Ε. να μειώσει κατά 2/3 την κατανάλωση φυσικού αερίου και να αυξήσει την αποθήκευση φυσικού αερίου από άλλες πηγές σήμανε την αύξηση της ζήτησης και ώθησε τις τιμές της αγοράς προς τα πάνω. Αναφορικά με τη συνεργασία της Ε.Ε. με το Αζερμπαϊτζάν, σημειώνει ότι οι ποσότητες για τις οποίες μιλάμε είναι μικρές. «Η ΕΕ καταναλώνει 400 δισ. κ.μ. το χρόνο, εκ των οποίων εισάγει τα 350 δισ. και από αυτά μέχρι πριν τον πόλεμο τα 150 δισ. από τη Ρωσία, όταν το αζερικό φυσικό αέριο είναι 10 δισ. και συμφωνήσαμε να τα κάνουμε 20 δισ. Θα βοηθήσει αλλά δεν θα επιφέρει δραματική αλλαγή. Για να γίνει αυτό πρέπει να τοποθετηθούν υπερσυμπιεστές κατά μήκος του αγωγού ΤΑΡ κι αυτό θέλει 4-5 χρόνια, δεν είναι κάτι άμεσο. Αντίστοιχα η Γερμανία στράφηκε στην Αίγυπτο, που όμως εξάγει μόνο15-18 δισ. κ.μ. σε όποιον δώσει τις καλύτερες τιμές. Και μην ξεχνάμε ότι η Γερμανία τώρα κάνει υποδομές αποθήκευσης».
Σε καλύτερη θέση η Ελλάδα
Ως προς την Ελλάδα, ο κ. Μαθιουλάκης εκτιμά ότι είναι σε καλύτερη θέση από άλλα κράτη, από άποψη επάρκειας, επειδή ακριβώς έχει υποδομές αποθήκευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Ρεβυθούσα που έχει χωρητικότητα 6 δισ. κ.μ. δηλαδή όσο οι ανάγκες της χώρας μας. Η υποδομή αποθήκευσης αερίου της Αλεξανδρούπολης, με δυναμικότητα 3 δισ. κ.μ., θα μπει στο σύστημα στα τέλη του 2023. Η Ελλάδα επίσης εξασφαλίζει 1 δισεκ. κ.μ αζέρικου φυσικού αερίου από τον αγωγό ΤΑΡ, ενώ παίρνει και 2,5 δισ. κ.μ. από τη Ρωσία μέσω του Τurkish Stream και προς το παρόν δεν υπάρχει ένδειξη ότι αυτή η ροή θα διακοπεί. Βέβαια, όπως σημειώνει, η χώρα μας έχει αναλάβει υποχρέωση να στέλνει ενέργεια προς τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. «Ενώ η Ελλάδα είναι σε καλύτερη κατάσταση ως προς εφοδιασμό και αποθήκευση φυσικού αερίου είναι στην ίδια ακριβώς κατάσταση, όσον αφορά τις τιμές, είτε είναι υγροποιημένο το αέριο είτε μέσω αγωγών. Είμαστε το ίδιο εκτεθειμένοι με όλους, ένα παραπάνω που εμείς χρησιμοποιούμε το φυσικό αέριο και για να παράγουμε ρεύμα. Όσο αυξάνεται η τιμή του αερίου αυξάνεται και η τιμή του ρεύματος και φυσικά οι τιμές επηρεάζονται και από τις τιμές στις διασυνδεδεμένες χώρες, την Ιταλία και τα Βαλκάνια» επισημαίνει ο κ. Μαθιουλάκης.
«Δεν βλέπω κανέναν λόγο να έχουμε έλλειψη φυσικού αερίου στην Ελλάδα» λέει κατηγορηματικά, και εκτιμά ότι οι πιθανότητες για «μπλακ άουτ» στο ρεύμα οι πιθανότητες είναι πολύ πιο μικρές. «Στην ΕΕ υπάρχουν κράτη που κινδυνεύουν από επαναλαμβανόμενα μπλακ άουτ, και εξ αυτού υπάρχει πιθανότητα να επηρεαστεί και η Ελλάδα γιατί θα αρχίσει να ρέει ενέργεια για να υποστηρίξει το ευρωπαϊκό σύστημα».
* Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 24.07.2022